Νέα εκ περιτροπής: Όλες οι ρήτρες και τα μυστικά - Ποιους αφορά, ποιοι εξαιρούνται

Νέο τοπίο διαμορφώνεται στη μισθωτή απασχόληση καθώς η Οικονομία επανεκκινεί σταδιακά και αίρονται οι απαγορεύσεις λειτουργίας των επιχειρήσεων. Καθώς η φάση των αναστολών βαίνει προς ολοκλήρωση, στο προσκήνιο έρχεται το μέτρο της νέας εκ περιτροπής, που επιτρέπει στον εργοδότη να εφαρμόζει μονομερώς σύστημα εργασίας 2 εβδομάδων τον μήνα με μισό μισθό. 

Η εφαρμογή του μέτρου διευρύνεται, σύμφωνα και με τα όσα προβλέπει η τελευταία σχετική ΚΥΑ, όπως έγραψε το ethnos.gr. Οι εργαζόμενοι που επιστρέφουν πίσω σε ενεργή απασχόληση λόγω οριστικής ανάκλησης της αναστολής της σύμβασης εργασίας τους από τον εργοδότη, που επαναλειτουργεί ή πλήττεται σημαντικά, μπορούν να μπαίνουν στο σχήμα της νέας εκ περιτροπής, ώστε να εργάζονται κατ ελάχιστον 2 εβδομάδες το μήνα, διακεκομμένα ή συνεχόμενα, με ανάλογες επιπτώσεις και στις δικαιούμενες αμοιβές τους. 

Αυτό σημαίνει πως οι μισθωτοί που επιστρέφουν πίσω σε ενεργή απασχόληση, μπορούν να μπαίνουν από τον εργοδότη στο μοντέλο “μισή δουλειά – μισός μισθός”, αρκεί για τις πληττόμενες επιχειρήσεις η αναστολή της σύμβασης να έχει διαρκέσει 15 ημέρες. Χρήση του μέτρου όπως έχει διευκρινιστεί μπορούν να κάνουν μόνο οι επιχειρήσεις που πλήττονται βάσει ΚΑΔ (στις οποίες συμπεριλαμβάνονται πλέον και όσες σταδιακά επαναλειτουργούν) και για όσο χρόνο πλήττονται, υπαγόμενες στους σχετικούς ΚΑΔ που καταρτίζει το υπουργείο Οικονομικών. Το μέτρο μπορεί να εφαρμοστεί μέχρι και τις 20 Σεπτεμβρίου.

Εργατολόγοι μιλούν για νέου τύπου ευελιξία στην αγορά εργασίας και ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων. Σύμφωνα με το οικονομικό επιτελείο, στόχος των σχετικών ρυθμίσεων είναι η αποτροπή γενικευμένων απολύσεων, καθώς ισχύει ρήτρα διατήρησης των θέσεων εργασίας. “Ο εργοδότης που θα εφαρμόσει αυτόν τον τρόπο οργάνωσης της εργασίας υποχρεούται να διατηρήσει τον ίδιο αριθμό εργαζομένων που απασχολούνταν κατά την έναρξη εφαρμογής του”, αναφέρεται στη σχετική διάταξη. Εντός του Μαίου, άλλωστε, αναμένεται να νομοθετηθεί ώστε να ισχύσει από τον Ιούνιο, το μέτρο της μερικής επιδότησης των απωλειών του μισθού – χρηματοδοτούμενο κατά κύριο λόγο από το ειδικό Κοινοτικό Ταμείο "SURE” – για τη στήριξη εργαζομένων που μπαίνουν σε ευέλικτα σχήματα απασχόλησης.

Η εφαρμογή του νέου μέτρου, ωστόσο, έχει εξελιχθεί μάλλον σε... σπαζοκεφαλιά, καθώς εμπεριέχει γκρίζες ζώνες και χρήζει ερμηνειών, δεδομένου ότι εφαρμόζεται συνδυαστικά και με τις αναστολές ή τις παρατάσεις των αναστολών συμβάσεων. Γι αυτό και έχουν διατυπωθεί διαφορετικές αναγνώσεις για επιμέρους λεπτομέρειες εφαρμογής του μέτρου.  

“Σύμφωνα με την επίμαχη διάταξη της 20ης Μαρτίου o εργοδότης μπορεί με απόφασή του, να ορίζει προσωπικό ασφαλούς λειτουργίας της επιχείρησης ως εξής:

• κάθε εργαζόμενος μπορεί να απασχολείται κατ' ελάχιστο 2 εβδομάδες με περίοδο αναφοράς τον μήνα, συνεχόμενα ή διακεκομμένα,

• ο ανωτέρω τρόπος οργάνωσης της εργασίας γίνεται ανά εβδομάδα και εντάσσεται σε αυτόν τουλάχιστον το 50% του προσωπικού της επιχείρησης,

Όπως διευκρινίστηκε με την τελευταία ΚΥΑ, για τον υπολογισμό του απαιτούμενου 50% του προσωπικού της επιχείρησης, λαμβάνεται υπόψη ο αριθμός των εργαζομένων των οποίων ανακλήθηκε η αναστολή των συμβάσεων εργασίας τους”, αναφέρει ο δικηγόρος – εργατολόγος, Γιάννης Καρούζος κι εξηγεί : “Σε κάθε περίπτωση στον επίμαχο τρόπο οργάνωσης της εργασίας που γίνεται ανά εβδομάδα εντάσσεται τουλάχιστον το 50% του προσωπικού της επιχείρησης. Αυτό σημαίνει πως δεν επιτρέπεται να ενταχθεί μικρότερο ποσοστό, αλλά επιτρέπεται να ενταχθεί υψηλότερο ποσοστό, δηλαδή το 60%, ή 70% ή και το 100% του προσωπικού της επιχείρησης”.

Από τον συνδυασμό των σχετικών ρυθμίσεων στις επίμαχες ΚΥΑ προκύπτουν τα εξής:

• οι εργοδότες που πληττονται σημαντικά και την περίοδο 21/3 έως 20/4 έθεσαν μέρος των εργαζομένων τους σε καθεστώς αναστολής σύμβασης για 45 ημέρες, μπορούσαν να κάνουν χρήση του μέτρου για το υπόλοιπο του προσωπικού τους ήδη από τον Μάρτιο. 

Για παράδειγμα και σύμφωνα με τις ερμηνείες των ειδικών:

Έστω πληττόμενη επιχείρηση με 30 εργαζόμενους που έθεσε τους 20 σε αναστολή, είχε δικαίωμα για τους υπόλοιπους 10 να κάνει χρήση του μέτρου και να τους θέσει στο σχήμα του “προσωπικού ασφαλούς λειτουργίας” ώστε να δουλεύουν 2 εβδομάδες το μήνα με μισό μισθό.

• Οι εργοδότες που πλήττονται σημαντικά ή επαναλειτουργούν από τον Μάιο και προχωρούν τον Μάιο σε οριστική ανάκληση αναστολών συμβάσεων εργασίας (μπορούν να το κάνουν για τουλάχιστον το 40% των εργαζομένων σε αναστολή) μπορούν να κάνουν χρήση του μέτρου “μισή δουλειά – μισός μισθός” γι αυτούς τους εργαζόμενους τους οποίους ανακαλούν πίσω σε ενεργή απασχόληση. Σε αυτή την περίπτωση για τον υπολογισμό του απαιτούμενου 50%, λαμβάνεται υπόψη ο αριθμός των εργαζομένων των οποίων ανακλήθηκε η αναστολή των συμβάσεων εργασίας τους. 

Για παράδειγμα και σύμφωνα με τις ερμηνείες των ειδικών:

Έστω η ίδια πληττόμενη επιχείρηση με 30 εργαζόμενους που έθεσε τους 20 σε αναστολή και ενέταξε τους υπόλοιπους 10 στο σχήμα του “προσωπικού ασφαλούς λειτουργίας”. Εφόσον – για παράδειγμα – ανακαλεί οριστικά την αναστολή των συμβάσεων για τους 15 εργαζόμενους (εφόσον κάνει οριστική ανάκληση οφείλει να ανακαλέσει τουλάχιστον τους 8), μπορεί να τους θέσει στο νέο σχήμα της εκ περιτροπής. Ο εργοδότης διατηρεί το δικαίωμα να ανακαλέσει πίσω σε ενεργή απασχόληση και τους 20 εργαζόμενους (η ρήτρα του 40% ισχύει κατ ελάχιστον) και να τους θέσει – σύμφωνα με την ερμηνεία του κ. Καρούζου – δυνητικά όλους στο νέο σχήμα της εκ περιτροπής.

Ποιοι εξαιρούνται 

Συνδυαστικά προκύπτει πως οι μόνοι εργαζόμενοι που, προς το παρόν, δεν μπορούν να ενταχθούν στο μέτρο είναι όσοι βρίσκονται σε αναστολή από το πρώτο πακέτο των 45ήμερων αναστολών ή το 45ήμερο της αναστολής τους έληξε χωρίς οριστική ανάκληση από τον εργοδότη, καθώς και όσοι στη συνέχεια μπαίνουν στην παράταση της αναστολής για 30 ημέρες και έως την 31η Μαίου. Γι αυτούς τους εργαζόμενους, για τους οποίους δεν ανακαλείται οριστικά η αναστολή τους από τους εργοδότες ισχύουν τα εξής προστατευτικά πλαίσια :

• Οι εργαζόμενοι επιχειρήσεων που είναι πληττόμενες βάσει ΚΑΔ (και όχι κλειστές με κρατική εντολή) οι οποίοι βγαίνουν από το πρώτο 45ήμερο της αναστολής κι εφόσον δεν γίνει οριστική ανάκληση από τον εργοδότη, καλύπτονται από την ρήτρα της πρώτης σχετικής ΚΥΑ της 23ης Μαρτίου, η οποία αναφέρει πως “οι επιχειρήσεις υποχρεούνται, μετά τη λήξη του χρόνου της αναστολής να διατηρήσουν, για χρονικό διάστημα ίσο με εκείνο της αναστολής (δηλαδή για 45 ημέρες), τον ίδιο αριθμό θέσεων εργασίας, που σημαίνει τους ίδιους εργαζόμενους και με τους ίδιους όρους εργασίας κατά την 21/3/2020”.

• Οι εργαζόμενοι επιχειρήσεων που επαναλειτουργούν ή είναι πληττόμενες βάσει ΚΑΔ και μπαίνουν σε παράταση αναστολής από τον εργοδότη κι εφόσον η παράταση της αναστολής δεν ανακληθεί οριστικά από τον εργοδότη, τότε καλύπτονται από την ρήτρα που ορίζει πως “οι επιχειρήσεις που κάνουν χρήση της παράτασης αναστολών, υποχρεούνται, μετά τη λήξη του χρόνου της αναστολής να διατηρήσουν, για χρονικό διάστημα 45 ημερών τον ίδιο αριθμό θέσεων εργασίας και με το ίδιο είδος σύμβασης εργασίας (συμβάσεις πλήρους ή μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης)”. 

Ο εργοδότης, πάντως, διατηρεί το δικαίωμα να ανακαλέσει οριστικά τουλάχιστον το 40% των αναστολών των συμβάσεων εργασίας του προσωπικού του που ήταν σε αναστολή και να το βάλει στο νέο σχήμα της εκ περιτροπής. Αυτό ισχύει για τους επαναλειτουργούντες χωρίς περαιτέρω προυποθέσεις, ενώ για τους πληττόμενους βάσει ΚΑΔ ισχύει με μόνη προυπόθεση να έχει διατηρηθεί η αναστολή για τουλάχιστον 15 ημέρες. Επιχειρώντας μια πρώτη συνδυαστική ανάγνωση των επίμαχων ρυθμίσεων, ειδικοί εργατολόγοι υποστηρίζουν πως ανοίγει “παράθυρο” ώστε ένας εργοδότης να μπορεί να ανακαλεί λίγες ημέρες πριν τη λήξη της αναστολής ή της παράτασής της, οριστικά τον εργαζόμενο πίσω σε ενεργή απασχόληση και να έχει έτσι το δικαίωμα να τον θέτει σε προσωπικό ασφαλούς λειτουργίας, μειώνοντας τις αποδοχές του.

“Ο νομοθέτης επέλεξε να εξαιρέσει την κατηγορία των εργαζομένων για τους οποίους ανακαλείται οριστικά η αναστολή, από την προστασία των 45 ημερών που ακολουθεί της αναστολής ή της παράτασης αυτής”, παρατηρεί ο δικηγόρος – εργατολόγος, Γιάννης Καρούζος και προσθέτει : “Το μέτρο αυτό θα πρέπει να συνδυαστεί με δυο σημαντικές ρήτρες :

1. διάταξη που θα εγγυάται ένα ελάχιστο εισόδημα αξιοπρεπούς διαβίωσης ειδικά για τους εργαζόμενους που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό 
2. απαγόρευση εφαρμογής του για εργαζόμενους που δουλεύουν ούτως ή άλλως με σύστημα μερικής απασχόλησης, δηλαδή 5ήμερο 4ωρο, καθώς διαφορετικά θα τους οδηγήσει σε οικονομική εξαθλίωση”. 

Εκ των υστέρων δήλωση

Σημαντικό ζήτημα για το πως θα διαμορφωθεί το τοπίο τον Μάιο είναι και το γεγονός πως οι εργοδότες διατηρούν το δικαίωμα να υποβάλλουν εκ των υστέρων και συγκεντρωτικά στις αρχές Ιουνίου στην “Εργάνη” τα σχετικά έντυπα για τα μέτρα που εφάρμοσαν για τους μισθωτούς τους τον Μάιο : 

• οι παρατάσεις των αναστολών για τους 6 στους 10 θα δηλωθούν από την 1.6.2020 έως και την 7.6.2020

• οι εργαζόμενοι που εντάχθηκαν στο προσωπικό ασφαλούς λειτουργίας τον Μάιο πρέπει να δηλωθούν το πρώτο 10ήμερο του Ιουνίου στην “Εργάνη” με το ειδικό έντυπο «4.3: ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΤΡΟΠΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ- ΕΝΤΥΠΟ ΕΙΔΙΚΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 9 , ΠΝΠ (Α΄ 68/20-3-2020) ΜΕ ΡΗΤΡΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΡΗΤΡΑ ΑΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟΛΥΣΗΣ».

Έκρηξη εκ περιτροπής απασχόλησης

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως τον περασμένο Απρίλιο σημειώθηκε έκρηξη μετατροπών συμβάσεων από πλήρη σε εκ περιτροπής απασχόληση. Το σύστημα «Εργάνη» κατέγραψε 10πλασιασμό των μετατροπών, καθώς μετρήθηκαν 5.577 μετατροπές από πλήρη σε εκ περιτροπής (4.206 με συμφωνία εργαζομένου - εργοδότη και 1.371 με μονομερή απόφαση εργοδότη) έναντι 597 τον Απρίλιο του 2019.

Αναλυτικά, όπως έγραψε το ethnos.gr, τον περασμένο Απρίλιο καταγράφηκαν 4.206 μετατροπές συμβάσεων εργασίας από πλήρη απασχόληση σε εκ περιτροπής με συμφωνία εργαζόμενου εργοδότη, όταν τον Απρίλιο του 2019 είχαν καταγραφεί 528 μετατροπές – αύξηση 800%. Δηλαδή 8πλασιάστηκαν οι μετατροπές από πλήρη σε εκ περιτροπής απασχόληση με συμφωνία εργαζόμενου εργοδότη. Αντίστοιχα τον περασμένο Μάρτιο καταγράφηκαν 2.810 μετατροπές έναντι 532 τον Μάρτιο του 2019.

Σημαντικά αυξήθηκαν και οι μετατροπές συμβάσεων από πλήρη σε εκ περιτροπής απασχόληση με μονομερή απόφαση του εργοδότη. Καταγράφηκαν 1.371 τέτοιες μετατροπές τον περασμένο Απρίλιο έναντι 69 τον Απρίλιο του 2019 – αύξηση 2.000%. Αντίστοιχα τον περασμένο Μάρτιο είχαν καταγραφεί 1.731 μονομερείς μετατροπές συμβάσεων σε εκ περιτροπής έναντι 292 τον Μάρτιο του 2019.

Αντίθετα, οι μετατροπές από πλήρη σε μερική απασχόληση δεν έχουν τόσο κατακόρυφα αυξηθεί. Τον περασμένο Απρίλιο καταγράφηκαν 2.920 μετατροπές (απαιτείται η συμφωνία του εργαζόμενου) έναντι 2.607 τον Απρίλιο του 2019. Αντίστοιχα τον Μάρτιο του 2020 μετρήθηκαν 3.449 μετατροπές από πλήρη σε μερική έναντι 2.516 τον Μάρτιο του 2019.

Το πρόγραμμα αναπλήρωσης των μισθών

Εντός του Μαίου αναμένεται να νομοθετηθεί ώστε να ισχύσει από τον Ιούνιο το μέτρο της επιδότησης των απωλειών του μισθού, χρηματοδοτούμενο κατά κύριο λόγο από το ειδικό Κοινοτικό Ταμείο «SURE». Το μέτρο αναμένεται να αφορά κυρίως όσους μπαίνουν σε ευέλικτα σχήματα εργασίας σε κλάδους όπως η εστίαση, ο τουρισμός – ξενοδοχεία, βιομηχανία, μεταποίηση, μεταφορές. Στο επικρατέστερο σενάριο εξετάζεται η αναπλήρωση του 40% - 60% των απωλειών του μισθού, ενώ δεν αποκλείεται να υπάρξει και συγκεκριμένο πλαφόν στο ποσό της επιδότησης.

Εκτιμάται πως πάνω από μισό εκατομμύριο εργαζόμενοι θα μπουν στο σχήμα της επιδότησης της απώλειας του μισθού και των αντίστοιχων ασφαλιστικών εισφορών, λόγω μειωμένου ωραρίου απασχόλησης. Κλειδί στη διαδικασία της επιδότησης αναμένεται να είναι το καθεστώς απασχόλησης του εργαζομένου πριν από την έναρξη της πανδημίας. Στο μικροσκόπιο μπαίνουν μετατροπές συμβάσεων και εργαζόμενοι που βρίσκονται ή θα βρεθούν να δουλεύουν με μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση ή με το νέο σύστημα του προσωπικού ασφαλούς λειτουργίας (νέα εκ περιτροπής), ενώ αρχικά εργάζονταν με πλήρη απασχόληση. Στο πλαίσιο αυτό δεν αποκλείεται να επιδοτηθούν κατά κύριο λόγο μισθωτοί που δούλευαν με πλήρη απασχόληση πριν από την έναρξη της πανδημίας και στη συνέχεια πέρασαν ή περνούν σε ευέλικτα ωράρια. Στόχος είναι η συγκράτηση της ανεργίας και η αποτροπή μαζικού κύματος απολύσεων, μετά τη σταδιακή απελευθέρωσή τους και καθώς θα ολοκληρώνονται τα 45ήμερα της προστασίας μετά τις αναστολές και τις παρατάσεις.

Το μέτρο της αναπλήρωσης μισθού αναμένεται να τρέξει το καλοκαίρι μέχρι και τον Σεπτέμβριο, στη βάση του γερμανικού μοντέλου Kurzarbeit.

Για παράδειγμα: Εργαζόμενος σε ξενοδοχείο μπαίνει στο σχήμα του προσωπικού ασφαλούς λειτουργίας και εργάζεται δύο εβδομάδες τον Ιούλιο. Ο καθαρός μισθός του είναι 1.000€. Για τον Ιούλιο θα μειωθεί στο 50% λόγω μείωσης απασχόλησης. Θα λάβει από τον εργοδότη 500€. Εφόσον ενταχθεί στο πρόγραμμα, αναμένεται να επιδοτηθεί με 250€ και θα έχει τελικά μείωση 250€.