Επικουρικές συντάξεις: Ερχεται σουηδικό μοντέλο - Ποιοι εντάσσονται και από πότε

Σουηδικό... μοντέλο έρχεται για την επικουρική ασφάλιση, με σαρωτικές αλλαγές για τους νέους ασφαλισμένους. Η κυβέρνηση προωθεί το σύστημα του «ατομικού κουμπαρά», δηλαδή την πλήρη κεφαλαιοποίηση, που θα αφορά: 

• σε υποχρεωτική βάση όλους τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας, δηλαδή όλους όσοι εργαστούν και ασφαλιστούν για πρώτη φορά μετά την ψήφιση του επίμαχου νόμου ή μετά από μια συγκεκριμένη ημερομηνία
• σε προαιρετική βάση σημερινούς νέους εργαζόμενους έως 35 ετών, με λίγα χρόνια ασφάλισης, για παράδειγμα έως 5 ή έως 10 έτη ασφάλισης. Στόχος είναι το νέο σύστημα να απευθυνθεί και σε σημερινούς νέους εργαζόμενους, που έχουν να διανύσουν σημαντικό χρονικό διάστημα του ασφαλιστικού βίου και της καριέρας τους, για να δημιουργήσουν το δικό τους ατομικό λογαριασμό.

Πρόσβαση αναμένεται να δοθεί σε εθελοντική βάση και σε ασφαλισμένους που σήμερα δεν έχουν επικουρική, για παράδειγμα ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες.

Βασικό στοιχείο της μεταρρύθμισης είναι πως οι εισφορές που θα πληρώνουν κάθε μήνα οι εργαζόμενοι δεν θα χρησιμοποιούνται για τις συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων, αλλά θα κεφαλαιοποιούνται στον ατομικό τους κουμπαρά, ώστε να πληρωθούν οι δικές τους συντάξεις στο μέλλον.

Το ύψος της νέας επικουρικής δεν θα εξαρτάται αποκλειστικά από τα έτη ασφάλισης του  εργαζόμενου και τις συντάξιμες αποδοχές του, αλλά και από την απόδοση του χαρτοφυλακίου του ατομικού του λογαριασμού. Ο ασφαλισμένος θα μπορεί να επιλέγει μεταξύ επενδυτικής στρατηγικής χαμηλού, μεσαίου και υψηλού ρίσκου, ενώ θα μπορεί να αλλάζει τη βαθμίδα του χαρτοφυλακίου του, πιθανότατα κάθε τρία χρόνια.

Αν ο ασφαλισμένος δεν επιλέγει επενδυτικό προϊόν θα κατατάσσεται αυτομάτως στο πακέτο χαμηλού επενδυτικού ρίσκου. Δεν αποκλείεται τα χαρτοφυλάκια διαβαθμισμένου επενδυτικού κινδύνου να σχετίζονται και με την ηλικία των ασφαλισμένων, στην λογική πως το υψηλότερο ρίσκο πρέπει να αφορά κατά βάση τους νεότερους, ενώ το χαμηλότερο τους μεγαλύτερους σε ηλικία.

Το νέο ασφαλιστικό θα πρέπει να αναμένεται με νομοσχέδιο που θα προωθηθεί στη Βουλή πιθανότατα στο τέλος του χρόνου. Στη συνέχεια, θα ανοίξει ο κοινωνικός διάλογος με τους αρμόδιους φορείς και τους κοινωνικούς εταίρους, με στόχο το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης να αρχίσει να λειτουργεί εντός του 2021 η την 1/1/2022.

Το σχέδιο για πλήρη κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης, που έμεινε τους προηγούμενους μήνες στα χαρτιά, αν και είχε προχωρήσει στην επεξεργασία του, επανήλθε στο προσκήνιο μέσω του προσχεδίου της έκθεσης της Επιτροπής Πισσαρίδη για την ανασυγκρότηση της Ελληνικής Οικονομίας, στο οποίο γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη ραγδαία επιδείνωση των δημογραφικών δεικτών και στην πίεση που ασκεί το συγκεκριμένο πρόβλημα στο ασφαλιστικό. Σύμφωνα με τους «σοφούς» της έκθεσης Πισσαρίδη, η μεταρρύθμιση της επικουρικής πρέπει να προχωρήσει «τάχιστα και με ευρύ πεδίο εφαρμογής».

Οι υποστηρικτές του νέου συστήματος θεωρούν πως:

• θα αντιμετωπίσει το μείζον πρόβλημα της δημογραφικής γήρανσης που απειλεί τα ασφαλιστικά συστήματα όλης της Ευρώπης,
• θα δημιουργήσει σημαντικές αποταμιεύσεις, που θα στηρίξουν το στοίχημα των επενδύσεων και της ανάπτυξης,  
• σε βάθος 30ετίας θα οδηγήσει σε καλύτερες αποδόσεις των επικουρικών συντάξεων. Αρμόδια στελέχη υπολογίζουν ότι η απόδοση μπορεί να κυμαίνεται σε 1.2%-1.3% ετησίως. Αυτό σημαίνει κατά τις ίδιες πηγές ότι οι μελλοντικές επικουρικές συντάξεις θα είναι υψηλότερες από τις σημερινές.
• Θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη προς ασφαλιστικό και θα αποθαρρύνει την αδήλωτη εργασία
• θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη προς ασφαλιστικό και θα αποθαρρύνει την αδήλωτη εργασία

Ο υφυπουργός κοινωνικής ασφάλισης Πάνος Τσακλόγλου, που έχει αναλάβει το δύσκολο εγχείρημα, μιλώντας στο διαδικτυακό συνέδριο για το ασφαλιστικό που διεξήχθη στο πλαίσιο του forum «Κύκλος Ιδεών» (ekyklos.gr), επεσήμανε πως τα ελλείμματα που θα δημιουργηθούν από το κόστος μετάβασης θα καλυφθούν από τρεις πηγές: 

1. τη μεγέθυνση της οικονομίας και την ανάπτυξη, δηλαδή την αύξηση της απασχόλησης και τη δημιουργία υψηλότερων εισοδημάτων λόγω της αύξησης του ΑΕΠ
2. τον κουμπαρά του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών (ΑΚΑΓΕ)
3. τον κρατικό προϋπολογισμό μέσω της φορολογίας (ένδειξη διαγενναιακής αλληλεγγύης)

Τα πρώτα χρόνια το κόστος σε ταμειακή βάση εκτιμάται πως θα είναι μικρό, της τάξης των 50 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως, ενώ προς το 2030 εκτιμάται πως θα προσεγγίσει το 1 δις ευρώ. Σωρευτικά όμως σε 40-50 χρόνια αναμένεται να αγγίξει τα 35 έως 55 δις ευρώ.

«Το υφιστάμενο αμιγώς διανεμητικό σύστημα – τόσο στις κύριες όσο και στις επικουρικές συντάξεις - δεν ευνοεί τις επενδύσεις και την ανάπτυξη, είναι υπερβολικά εκτεθειμένο στο «δημογραφικό κίνδυνο» (γήρανση του πληθυσμού/υπογεννητικότητα), ενώ έχει κλονισθεί η εμπιστοσύνη των νέων προς αυτό», τόνισε ο κ. Τσακλόγου, υποστηρίζοντας πως η πρόταση της κυβέρνησης υπογράφει ένα «νέο κοινωνικό συμβόλαιο με στόχο την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των νέων εργαζομένων χωρίς να θίξει τα δικαιώματα των παλιών, δηλαδή των νυν συνταξιούχων. Ιδιαίτερη βαρύτητα έδωσε ο ίδιος στον εξαντλητικό δημόσιο και πολιτικό διάλογο που απαιτείται – με βάσει το παράδειγμα της Σουηδίας – ανάλογο της κρισιμότητας του ζητήματος. «Η άσκηση δεν είναι εύκολη, αλλά αξίζει τον κόπο να τολμήσουμε, για την ευημερία των νεότερων γενεών», σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Τσακλόγλου, ο οποίος έκανε λόγο για «Δημόσιο Ταμείο».

Ο αντίλογος και τα 57 δισ. του κόστους μετάβασης 

Στην αντίπερα όχθη, η αντιπολίτεσυη κάνει λόγο για «Ασφαλιστικό Πινοσέτ», ξεκαθαρίζοντας πως οι προωθούμενες αλλαγές συνιστούν αιτία... πολέμου. Ο αντίλογος που υπάρχει από την πλευρά της αντιπολίτευσης αλλά και μερίδας ειδικών στηρίζεται κατά κύριο λόγο στο σημαντικά υψηλό «κόστος μετάβασης», που θα μπορούσε να απειλήσει και τις συντάξεις. 

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ομότιμου Καθηγητή Οικονομικών Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, Σάββα Ρομπόλη, το κόστος μετάβασης μπορεί να φτάσει τα 57 δις. σε βάθος 50 ετών. Αυτό το ποσό, υποστηρίζει ο κ. Ρομπόλης, αναμένεται να προστεθεί στο πραγματικό χρέος της χώρας απειλώντας τις ευαίσθητες δημοσιονομικές ισορροπίες.

Ο ίδιος εκτιμά πως κάποιος με 25 - 30 χρόνια ασφάλισης μπορεί να οδηγηθεί σε μια επικουρική της τάξης των 80 ευρώ.

Στην ίδια επιχειρηματολογία εντάσσονται σκέψεις που υποστηρίζουν πως η σημερινή ασταθής οικονομική συγκυρία, λόγω της πανδημίας του κορωνοιού, δεν ευνοεί τέτοια εγχειρήματα.

Καθώς οι νεοεισερχόμενοι στην ασφάλιση θα αυξάνονται και οι εισφορές τους θα λείπουν από το σύστημα, το χρηματοδοτικό κενό θα μεγαλώνει με αποτέλεσμα να απαιτούνται ενέσεις ρευστότητας για να πληρώνονται οι επικουρικές συντάξεις. Η ισορροπία μεταξύ του παλαιού και του νέου συστήματος θα κριθεί σε σημαντικό βαθμό και από το πλήθος των σημερινών νέων ασφαλισμένων που θα δηλώσουν επιθυμία να φύγουν από το σημερινό σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης και να ενταχθούν στο πλήρως κεφαλαιοποιητικό σύστημα του «ατομικού κουμπαρά».