Ο κορονοϊός «μόλυνε» και την παραοικονομία - Εκτοξεύτηκαν οι ηλεκτρονικές συναλλαγές

Ο κορονοϊός δεν χτύπησε μόνο την οικονομία αλλά και την… παραοικονομία καθώς  τα δύο συνεχόμενα lockdown απογείωσαν τις ηλεκτρονικές συναλλαγές των Ελλήνων. Και όπως οι ειδικοί δεν μπορούσαν να προβλέψουν το μέγεθος του χτυπήματος της πανδημίας στην οικονομία, έτσι και κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί και το πόσο δυνατό θα ήταν το… πλήγμα στη μαύρη οικονομία.

Φέτος καταγράφηκαν στην Ελλάδα 422 ηλεκτρονικές συναλλαγές κατά μέσο όρο ανά κάτοικο- τουλάχιστον 23 φορές περισσότερες σε σχέση με το 2013- σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία που παρουσιάζει στο ethnos.gr ο καθηγητής Οικονομικών του ΠΑΜΑΚ και αντιπρύτανης Χάρρυ Παπανάγος. Μια συνήθεια που ενδέχεται να μειώσει για πρώτη φορά το ποσοστό της μαύρης οικονομίας στη χώρα ίσως και κάτω του 15% του ΑΕΠ (19,2% του ΑΕΠ το 2019), συρρικνώνοντας το μέγεθός της κάτω από τα 37,3 δις που εκτιμάται ότι έκλεισε πέρσι. Αυτό σημαίνει ότι τα διαφυγόντα φορολογικά έσοδα τα οποία ανέρχονται σε περίπου 14,5 δισ., σύμφωνα με τον καθηγητή του ΠΑΜΑΚ και σε 18,4 δισ. όπως υπολογίζουν οι διεθνείς οργανισμοί θα μειωθούν αισθητά.

Επτά χρόνια πριν, το 2013, η Ελλάδα ήταν ουραγός όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο καταγράφοντας 18 ηλεκτρονικές συναλλαγές ανά κάτοικο κατά μέσο όρο. Το 2018 τα πράγματα βελτιώθηκαν και στην Ελλάδα καταγράφηκαν 118 συναλλαγές ανά κάτοικο. Το 2019 οι συναλλαγές με το… ποντίκι του υπολογιστή έφτασαν τις 352 και φέτος σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία -δεδομένου ότι το 2020 ακόμη 'τρέχει'- ενδέχεται να ξεπεράσουν τις 422.

«Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι η Ελλάδα μπορεί να είναι μέσα στις πρώτες 12 χώρες σε αριθμό ηλεκτρονικών συναλλαγών ανά κάτοικο το χρόνο. Είναι πολύ πιθανό το 2020 να είναι η χρονιά με τη λιγότερη μαύρη οικονομία που κατέγραψε η χώρα, γεγονός που ενδέχεται να συρρικνώσει το μέγεθος της παραοικονομίας κάτω από το 15% του ΑΕΠ. Το σίγουρο πάντως είναι ότι οι Έλληνες από εκεί που δεν έκαναν χρήση των καρτών και των ηλεκτρονικών πληρωμών φαίνεται τώρα ότι είναι από τους πρωτοπόρους στις συναλλαγές αυτές». 

Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές θα αντικαταστήσουν κέρματα και χαρτονομίσματα σε μια δεκαετία 

Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές μπήκαν για  τα καλά στην κουλτούρα όχι μόνο των Ελλήνων αλλά στην παγκόσμια οικονομική κουλτούρα.  Και είναι πολύ πιθανό σε μια δεκαετία από τώρα να είμαστε σε μια οικονομία που δεν θα κυκλοφορούν κέρματα και χαρτονομίσματα. Πηγαίνουμε με ιλιγγιώδη ταχύτητα σε μια τέτοια κατάσταση και σίγουρα η πανδημία επιτάχυνε αυτό το πράγμα προβλέπει ο κ. Παπανάγος. 

Το 1/5 του ΑΕΠ της χώρας δεν δηλώνεται στους εθνικούς λογαριασμούς

Αντίστοιχα, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια παρατηρείται σταθερά μια μείωση του μεγέθους της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα.  Ενδεικτικό είναι ότι το 2003 το μέγεθος της παραοικονομίας στην χώρα προσέγγιζε το 30% του ΑΕΠ και 16 χρόνια μετά, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του καθηγητή του ΠΑΜΑΚ, μειώθηκε το 2019 στο 19,2% του ΑΕΠ. Ο ίδιος εκτιμά ότι το 2020-αν και ‘τρέχει’ ακόμη- μπορεί να πέσει κάτω από το 15% λόγω της τρομερά μεγάλης εκτόξευσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών.

«Αν λάβουμε υπόψιν το ΑΕΠ σε σταθερές τιμές το οποίο ανέρχεται σε 194 δισ., η μαύρη οικονομία υπολογίζεται σε 37, 3 δισ. Βλέπουμε ότι το 1/5 του ΑΕΠ της χώρας δεν δηλώνεται στους εθνικούς λογαριασμούς. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα έχει διαφυγόντα φορολογικά έσοδα τα οποία ανέρχονται σε  περίπου 14,5 δισ.». Σημειώνεται ότι οι εκτιμήσεις του καθηγητή είναι μικρότερες σε σχέση με τις εκτιμήσεις άλλων διεθνών οργανισμών, οι εκτιμήσεις των οποίων μεσοσταθμικά την φέρνουν αρκετά παραπάνω, στο 24,6% του ΑΕΠ.  Και το μέγεθος του διαφυγόντος προϊόντος στη χώρας μας ανέρχεται σύμφωνα με την μεσοσταθμική εκτίμηση άλλων οργανισμών στα 47,8 δισ. ενώ τα διαφυγόντα φορολογικά έσοδα ανέρχονται σε 18,4 δισ.

Στο 10-15% το ποσοστό φοροαποφυγής στη χώρα  

Σύμφωνα με τον κ. Παπαπανάγο υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος μας το οποίο ουσιαστικά «μεταναστεύει», φεύγει νόμιμα με προορισμό φορολογικούς παραδείσους και παράκτια κέντρα. Το ποσοστό της φοροαποφυγής σύμφωνα με τον καθηγητής κυμαίνεται μεταξύ 10-15%. Αυτό διακυμαίνεται καθώς ειδικά μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση 2008-2009 πάρα πολλές χώρες έβαλαν πολλούς περιορισμούς στην κίνηση τέτοιου είδους κεφαλαίων. Κάποια από τα παράκτια κέντρα και παραδείσους άρχισαν να συνεργάζονται με τις φορολογικές αρχές των χωρών, κάποιες άλλες όμως δεν έδειξαν καμιά διάθεση συνεργασίας ή ανταλλαγής πληροφοριών. «Οπότε αυτό το πράγμα διακυμαίνεται από χώρα, σε χώρα και από φορολογικό παράδεισο, σε φορολογικό παράδεισο. Όσο όμως μεγαλύτερη είναι η φορολογία σε μια χώρα τόσο μεγαλύτερα είναι τα κεφάλαια που καταφεύγουν σε φορολογικούς παραδείσους και σε παράκτια κέντρα». 

Οι πρωταθλητές της μαύρης οικονομίας 

Μεγάλο κομμάτι της μαύρης οικονομίας εντοπίζεται στο χώρο των ελεύθερων επαγγελματιών. «Και εδώ υπάρχει μια ολόκληρη αλυσίδα στην οποία τελικά είμαστε όλοι μπλεγμένοι, συνεισφέροντας ο καθένας με τον τρόπο του σε κάποιο βαθμό στη διαιώνιση της μαύρης οικονομίας». Ενδεικτικά, όπως εξήγησε ο καθηγητής, ο ηλεκτρολόγος που θα έρθει στο σπίτι σου δεν θα πάρει απόδειξη, ο τεχνίτης επίσης θα πληρώσει για ιδιαίτερα μαθήματα του παιδιού του στον εκπαιδευτικό χωρίς να πάρει απόδειξη και ο εκπαιδευτικός με τη σειρά του θα δώσει το ενοίκιο στον ιδιοκτήτη χωρίς απόδειξη. «Και τελικά καταλαβαίνεται ότι είναι μια αλυσίδα δυστυχώς που εμπλέκει ολόκληρη την ελληνική οικονομία». 

Οι παράγοντες που βοηθούν την άνθιση της μαύρης οικονομίας

Τα υψηλά επίπεδα παραοικονομίας συσχετίζονται με τα υψηλά επίπεδα φορολογίας. Όπως εξήγησε ο καθηγητής του ΠΑΜΑΚ, η υψηλή φορολογία από μόνη της είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για να δικαιολογήσει την ύπαρξη φοροδιαφυγής. Το αδύναμο θεσμικό πλαίσιο, η αξιοπιστία, η αποτελεσματικότητα των ελεγκτικών μηχανισμών και το υψηλό επίπεδο διαφθοράς  που επικρατεί στη χώρα αποτελούν επίσης παράγοντες που βοηθούν την άνθιση της μαύρης οικονομίας. Σύμμαχος της σκιώδους οικονομίας είναι και ο αριθμός των αυτοαπασχολούμενων και το ποσοστό ανεργίας. «Και η Ελλάδα καταγράφει υψηλά νούμερα και στους δύο αυτούς δείκτες».

Το φάρμακο κατά της παραοικονομίας 

Στην μείωση των φορολογικών συντελεστών κρύβεται το φάρμακο κατά της παραοικονομίας. Όπως εξηγεί ο κ. Παπανάγος μια τέτοια κίνηση θα αυξήσει τα φορολογικά έσοδα καθώς θα διευρυνθεί η φορολογική βάση. «Το αδήλωτο κομμάτι της οικονομίας θα αρχίσει να δηλώνεται και τελικά τα φορολογικά μας έσοδα θα είναι πολύ περισσότερα». Κρίσιμη είναι και η εφαρμογή ενός καλύτερου φορολογικού πλαισίου με στοχευμένους φορολογικούς ελέγχους και νέες τεχνικές. «Στην Ελλάδα έχουμε ένα σύστημα το οποίο δεν αποδίδει δικαιοσύνη και όταν την αποδίδει είναι πολύ αργά. Έχουμε ελεγκτικούς μηχανισμούς οι οποίοι δεν είναι πολύ αποτελεσματικοί, δηλ. μια ολόκληρη υπόθεση παίρνει χρόνια για να μπορέσει να την διαλευκάνεις και μετά για να επιρρίψεις ευθύνες έχεις ένα δυσκίνητο δικαστικό σύστημα. Και  ουσιαστικά οι ένοχοι παραμένουν άπιστοι και ατιμώρητοι».