Δημόσια έργα και συμβάσεις: Συνεχόμενες απευθείας αναθέσεις και φωτογραφικοί όροι στις διακηρύξεις - Τι καταγγέλλουν οι εργολήπτες

Εξόφθαλμα φωτογραφικούς όρους στις δημοπρατήσεις έργων, κατάχρηση της διαδικασίας του κατεπείγοντος στην ανάθεσή τους, με αποτέλεσμα την σχεδόν αποκλειστική εφαρμογή απευθείας αναθέσεων, και την ουσιαστική οικονομική καταδίκη μικρών και μεσαίων κατασκευαστικών εταιρειών, καταγγέλλει ξανά ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιριών (ΣΑΤΕ).

Σε επιστολή του προς τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, Κώστα Καραμανλή τονίζει τον κίνδυνο τα μέτρα «με στόχο τη θωράκιση των εκτελουμένων και δημοπρατημένων έργων» που ανακοινώθηκαν αρχές Μαΐου 2022 από το Υπουργείο να αποτελέσουν τη «χαριστική βολή» για τον εργοληπτικό κλάδο, ενώ υπογραμμίζουν τις συνεχείς καθυστερήσεις ή και υπαναχωρήσεις στην εφαρμογή ήδη νομοθετημένων ρυθμίσεων.

Ο ΣΑΤΕ επισημαίνει χαρακτηριστικά πως «συνεχίζεται η δημοπράτηση έργων με εξόφθαλμα φωτογραφικούς και παράνομους όρους που καταστρατηγούν τον ελεύθερο και υγιή ανταγωνισμό», προσθέτοντας πως οι συνεχείς καταγγελίες του Συνδέσμου έχουν μείνει όλες «αναπάντητες είτε από τις αναθέτουσες αρχές που παρανομούν είτε και από τις ελεγκτικές/υπερκείμενες αρχές στις οποίες κοινοποιούνται». Σημειώνουν μάλιστα πως εναπόκειται αποκλειστικά στην προσωπική ευθιξία ορισμένων – λίγων – δημάρχων, περιφερειαρχών ή άλλων προισταμένων αναθετουσών αρχών η αποτροπή κάποιων καταφανώς παράνομων συμπεριλήψεων φωτογραφικών όρων στις διακηρύξεις.

Ένα άλλο μείζον ζήτημα που θίγει ο ΣΑΤΕ είναι «η υπερβολική κατάχρηση της διαδικασίας επίκλησης του «κατεπείγοντος» στην ανάθεση των έργων, η οποία οδηγεί πρακτικά στην εφαρμογή ενός συστήματος απευθείας αναθέσεων».

Οι εργολήπτες υπενθυμίζουν ότι η μόνη ανεξάρτητη αρχή, η ΕΑΑΔΗΣΥ, έχει κατ΄επανάληψη επισημάνει την καταστρατήγηση της δυνατότητας σύναψης συμβάσεων με κλειστές διαδικασίες από τις αναθέτουσες αρχές, οι οποίες και εργαλειοποιούν στην ουσία τις προβλέψεις τόσο των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου που εκδόθηκαν την περίοδο της πανδημίας για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών όσο και τις νομοθετικές προβλέψεις περί παρεκκλίσεων από την κείμενη νομοθεσία.

Σε αυτό εύλογα θα υποστηρίξει κάποιος ότι αυτή είναι και η κατεύθυνση που κεντρικά εχει δοθεί από το νομοθετικό σώμα και την κυβέρνηση – τονίζει ο ΣΑΤΕ - αφού όπως αναφέρει η ΕΑΑΔΗΣΥ σε έκθεσή της «από τους 44 συνολικά νόμους που υιοθετήθηκαν το 2020, οι 33 προβλέπουν παρεκκλίσεις από την κείμενη νομοθεσία».

Έργα χωρίς στόχευση μόνο για την απορρόφηση

«Προκειμένου η χωρα να μην απωλέσει τις υψηλές χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαικής Ενωσης επιλέχθηκαν να προωθηθούν ταχέως μεγάλου προυπολογισμού έργα χωρίς να εντάσσονται σε κάποια ευρύτερη στόχευση για το μέλλον της χώρας», σημειώνει μεταξύ άλλων στην επιστολή του ο Σύνδεσμος.

Καταγγέλλει επίσης ότι για μία ακόμα φορά διαπιστώνεται ότι η κεντρική κυβερνητική επιλογή είναι η απορρόφηση και όχι η αξιοποίηση με δευτερογενές αποτέλεσμα την περαιτέρω συρρίκνωση της μικρής και μεσαίας κατασκευαστικής επιχειρηματικότητας, «συνθήκη ιδιαιτέρως ανησυχητική αναφορικά με τη μελλοντική ανταγωνιστικότητα του κλάδου αλλά και την υποβάθμιση και μη χρηματοδότηση πολλών περιφερειακών υποδομών της χώρας».

Ο ΣΑΤΕ υπογραμμίζει ότι για τα δημόσια έργα και υποδομές δεν έχει γίνει καμία προετοιμασία στον τομέα απλοποίησης της νομοθεσίας, κανένας εκσυγχρονισμός της υφιστάμενης νομοθεσίας – η οποία, όπως αναφέρεται, εξακολουθεί να βασίζεται σε αντιλήψεις του περασμενου αιώνα.

Οι συντάκτες της επιστολής προσθέτουν επίσης ότι «η πλειοψηφία των νομοθετικών πρωτοβουλιών της τελευταίας 3ετίας δε συνετέλεσε στη βελτίωση του ν. 4412/2016. «Αντιθέτως συνέβαλε τα μέγιστα στην πλήρη σύγχυση και τις καθυστερήσεις στις διαδικασίες ανάθεσης και εκτέλεσης των έργων, ενώ σχεδόν πλήρης ήταν η αδιαφορία για τις προτάσεις των επαγγελματικών οργανώσεων του χώρου για τα δημόσια έργα».

Τα αιτήματα του κλάδου

Ο ΣΑΤΕ, διαπιστώνοντας την σωρεία των προβλημάτων που έχουν ενταθεί κατά πολύ τα τελευταία δύο χρόνια στο σύστημα παραγωγής δημοσίων έργων, ζητά:

• Την πληρωμή όλων των απλήρωτων πιστοποιήσεων, που σύμφωνα με καταγγελίες μελών του, διαρκώς αυξάνονται. (Αφορά σε έργα του ΕΣΠΑ αλλά και του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων).
• Την ταχεία συγκρότηση του ΔΣ της Εταιρίας Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών, η λειτουργία της οποίας θα επιλύσει μια και καλή το από πολλές δεκαετίες χρονίζον πρόβλημα της μη ορθής ανάλυσης, κοστολόγησης και αναθεώρησης των τιμών μονάδος των εργασιών των κατασκευαστικών έργων στη χώρα.
• Την άμεση και πλήρη εφαρμογή του Π.Δ. 71/2019 όσον αφορά τη λειτουργία των Μητρώων συντελεστών παραγωγής δημοσίων και ιδιωτικών έργων, μελετών, τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, καθώς και έργων παραχώρησης του ν. 4413/2016 (Α ? 148) (ΜΗ.Τ.Ε.), όπως έχει ήδη ψηφισθεί εδώ και τέσσερα χρόνια.
• Την άμεση ενεργοποίηση της ΕΔΤΔΕ και την ταχεία έκδοση Συντελεστών Αναθεώρησης μέχρις ότου λειτουργήσει η Εταιρία Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών.
• Την απλή και ρεαλιστική διαδικασία πληρωμής απολογιστικών δαπανών σύμφωνα με: α) τις δεσμεύσεις του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και β) τις προτάσεις που ο ΣΑΤΕ και οι άλλες Εργοληπτικές Οργανώσεις έχουν ήδη καταθέσει και έχουν επανειλημμένως συζητηθεί.
• Τη δυνατότητα καταβολής πριμ σε όσους αναδόχους έχουν επιδώσει δεσμευτική οικονομική προσφορά μετά την 1/1/2021 ανεξαρτήτως χρόνου υπογραφής της σχετικής σύμβασης.
• Την μη επιστροφή του νομοθετηθέντος πριμ σε περίπτωση που για λόγους πλήρους υπαιτιότητας του Δημοσίου ή λόγους ανωτέρας βίας απαιτηθεί παράταση στην εκτέλεση του έργου.
• Την προετοιμασία του Υπουργείου για την απλοποίηση και εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας εκτέλεσης των έργων και της προβλεπόμενης και χρηματοδοτούμενης από την ΕΕ ψηφιοποίηση της κατασκευής.
• Την καθιέρωση διαφανών διαδικασιών δημοσιότητας (υποχρεωτική ανάρτηση στο ΕΣΗΔΗΣ) για όλα τα έργα που ανατίθενται με τις εξαιρετικές διαδικασίες των άρθρων 32 και 32 Α του ν. 4412/2016 (πρόκειται, στην ουσία, για απευθείας αναθέσεις με υπερβολική και καταχρηστική επίκληση ως αιτιολογία του κατεπείγοντος).