ΕΦΚΑ: Εγχειρίδιο για τα πλασµατικά έτη - Όσα πρέπει να ξέρετε για τις συντάξεις

*Της Ηλίας Γούναρη

Υπάρχουν διαφορές στην έκταση της εφαρµογής των δυνατοτήτων αναγνώρισης πλασµατικών ετών ανάµεσα σε εργαζοµένους του ιδιωτικού τοµέα και του ∆ηµοσίου, οι οποίες µπορούν να οδηγήσουν έναν υπάλληλο στο ∆ηµόσιο πολλά χρόνια νωρίτερα στη σύνταξη. Δείτε αναλυτικά παραδείγματα

Α. O ΔΙΠΛΟΣ ΡΟΛΟΣ

Α) Επίδραση στα όρια ηλικίας για ταχύτερη συνταξιοδότηση. H αναγνώριση πλασµατικών ετών µπορεί να οδηγήσει πολλά χρόνια νωρίτερα στη συνταξιοδότηση πολλές κατηγορίες ασφαλισµένων.

Παράδειγµα: Γυναίκα, µητέρα ανηλίκου, γεννηµένη στις 10/8/1964 έχει µέχρι το 2011 4.500 ηµέρες πραγµατικής εργασίας και ανήλικο παιδί. Πότε θα συνταξιοδοτηθεί;

Χωρίς αναγνώριση πλασµατικών

Εφόσον είναι γεννηµένη το 1964, σύµφωνα µε το προγενέστερο καθεστώς που δεν άλλαξε συµπληρώνει το 60ό έτος της ηλικίας της µετά την 1/1/2013 και συνεπώς µπορεί να συνταξιοδοτηθεί σε ηλικία 67 ετών µε πλήρη σύνταξη. Επίσης µπορεί να συνταξιοδοτηθεί µε µειωµένη σύνταξη σε ηλικία 62 ετών, αρκεί να έχει 100 ηµέρες κάθε έτος πριν από τη συµπλήρωση του 62ου έτους της ηλικίας της (µείωση 30%).

Με αναγνώριση πλασµατικών

Εφόσον µέχρι το 2011 είχε 4.500 ηµέρες εργασίας, µπορεί, για να συµπληρώσει τις απαιτούµενες 5.500, να αναγνωρίσει 1.000 ηµέρες (3 χρόνια και 4 µήνες) (σπουδές ή κενά ασφάλισης) και µε αναδροµική θεµελίωση το 2011 να συνταξιοδοτηθεί µε τις διατάξεις ανηλίκου. Με κατοχύρωση το 2011 πριν από τον νέο νόµο µπορούσε να συνταξιοδοτηθεί µε µειωµένη σύνταξη σε ηλικία 52 ετών. Επειδή το 52ο έτος της ηλικίας της το συµπληρώνει το 2016, µπορεί να συνταξιοδοτηθεί σε ηλικία 56 ετών και 9 µηνών µε µειωµένη σύνταξη (µείωση 30%). ∆ηλαδή µε αναγνώριση πλασµατικών θα συνταξιοδοτηθεί µε µειωµένη σύνταξη 11 χρόνια περίπου νωρίτερα από το 67ο έτος.

Β) Επίδραση στον νέο υπολογισµό του ποσού της σύνταξης

Με τις διατάξεις του Ν. 4387/2016 η αναγνώριση πλασµατικών ετών αποκτά και µια άλλη ωφελιµότητα, καθώς ο χρόνος ο πλασµατικός συνυπολογίζεται και στο ποσό της χορηγηθείσας σύνταξης. Οι πλασµατικοί χρόνοι ασφάλισης µε εξαγορά συνυπολογίζονται για τον υπολογισµό της εθνικής σύνταξης, όπως και της ανταποδοτικής.

Οι πλασµατικοί χρόνοι που αναγνωρίζονται χωρίς εξαγορά και αξιοποιούνται µόνο για τη θεµελίωση του συνταξιοδοτικού δικαιώµατος (π.χ. χρόνος επιδοτούµενης ασθένειας ή ανεργίας) συνυπολογίζονται για τη διαµόρφωση του ποσού της εθνικής σύνταξης, ενώ αντίθετα δεν συνυπολογίζονται για τον υπολογισµό του ποσού της ανταποδοτικής σύνταξης, δηλαδή δεν συνυπολογίζεται ούτε στα ποσοστά αναπλήρωσης ούτε στον υπολογισµό των συντάξιµων αποδοχών.

Β. ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΙ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ

Η αναγνώριση  των πλασµατικών ετών αφορά κυρίως:

Α) Ασφαλισµένους που κατοχυρώνουν ή θεµελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωµα µέχρι το 2012. Στην περίπτωση αυτή έχουν τη δυνατότητα να συνταξιοδοτηθούν σε χαµηλά όρια ηλικίας, πριν από τα 67. Οι δικαιούχοι αναγνώρισης πλασµατικών ετών: • Κατοχυρώνουν δικαίωµα έως τις 31/12/2012, σύµφωνα µε το προγενέστερο καθεστώς (Ν. 3863/2010).

• Πρέπει να έχουν συµπληρώσει τον απαιτούµενο αριθµό ηµερών έως το τέλος του 2012 και να χρησιµοποιήσουν πλασµατικά έτη. • Εχουν θιγεί από τα αυξηµένα όρια ηλικίας που έθετε ο Ν. 3863/2010 από 1/1/2011.

• Εχουν δικαίωµα αναγνώρισης πλασµατικών ετών του Ν. 3996/2011.

• Πριν από τον Ν. 4336/2015 κατοχύρωναν δικαίωµα µόνο µε τη συµπλήρωση χρόνου ασφάλισης. Μετά τον Ν. 4336/2015 κατοχυρώνουν δικαίωµα και µε τη συµπλήρωση του κατά περίπτωση ορίου ηλικίας.

Παράδειγµα: Ανδρας ή γυναίκα που συµπληρώνει 10.500 ηµέρες ασφάλισης εντός του 2012 κατοχύρωνε συνταξιοδοτικό δικαίωµα το 2012 και µπορούσε να συνταξιοδοτηθεί µε τη συµπλήρωση 11.100 ηµερών ασφάλισης και σε ηλικία 59 ετών. Τι αλλάζει στο καθεστώς συνταξιοδότησής του/της και αν δεν έχει συµπληρώσει τα 10.500 µέχρι το τέλος του 2012, µπορεί να αναγνωρίσει πλασµατικά έτη;

Για να θεµελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωµα πρέπει µέχρι τις 18/8/2015 να έχει συµπληρώσει το 59ο έτος της ηλικίας και τις απαιτούµενες 11.100 ηµέρες ασφάλισης. ∆ιαφορετικά, εάν π.χ. συµπληρώνει τα 59 το 2016, θα συνταξιοδοτηθεί σε ηλικία 59 ετών και 9 µηνών, εάν τα συµπληρώνει το 2017, θα συνταξιοδοτηθεί σε ηλικία 60 ετών και 6 µηνών κ.λπ. Για τη συµπλήρωση των 10.500 ηµερών µπορεί να αναγνωρίσει πλασµατικά έτη µέχρι 5 χρόνια συνολικά (1.500 ηµέρες – παιδιών, σπουδών, κενών ασφάλισης κ.λπ.).

Β) Ασφαλισµένοι που θεµελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωµα µετά την 1/1/2013 για να συνταξιοδοτηθούν µε 40 χρόνια ασφάλισης σε ηλικία 62 ετών Παράδειγµα: Ανδρας ή γυναίκα που δεν µπορεί -ούτε µε αναγνώριση πλασµατικών- να συµπληρώσει 10.500 ηµέρες ασφάλισης µέχρι το τέλος του 2012 και τις συµπληρώνει µετά το 2013, κατοχυρώνει συνταξιοδοτικό δικαίωµα µε τη συµπλήρωση 12.000 ηµερών ασφάλισης και σε ηλικία 62 ετών. Για τη συµπλήρωση των 12.000 ηµερών ασφάλισης, δηλαδή των 40 ετών, µπορεί να αναγνωρίσει µέχρι επτά έτη πλασµατικά.

Γ. ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΤΑΧΥΤΗΤΕΣ

Η δυνατότητα εξαγοράς δεν δόθηκε µε ισότιµο τρόπο σε όλους, ενώ δηµιούργησε πολλές ανισότητες, κυρίως στο πεδίο εφαρµογής της, ανισότητες που, δυστυχώς, δεν εξαλείφθηκαν ούτε µε την ενοποίηση όλων των Ταµείων στον ΕΦΚΑ. Υπάρχουν διαφορές στην έκταση της εφαρµογής των δυνατοτήτων αναγνώρισης πλασµατικών ετών ανάµεσα σε εργαζοµένους του ιδιωτικού τοµέα και του ∆ηµοσίου, διαφορές οι οποίες µπορούν να οδηγήσουν έναν υπάλληλο στο ∆ηµόσιο πολλά χρόνια νωρίτερα στη σύνταξη, ενώ έναν ιδιωτικό υπάλληλο αντίθετα να τον εγκλωβίσουν στην εργασία πολλά έτη.

Οι διαφορετικές ταχύτητες συνταξιοδότησης που προκαλούνται από τη διαφορετική χρήση της δυνατότητας αναγνώρισης πλασµατικών ετών από τους ασφαλισµένους των διαφορετικών Ταµείων καταδεικνύουν τα ακόλουθα παραδείγµατα που παρουσιάζουν δύο µητέρες µε τα ίδια ασφαλιστικά δεδοµένα, αλλά εργαζόµενες σε διαφορετικό τοµέα ασφάλισης.

Παράδειγµα: Γυναίκα ασφαλισµένη του ∆ηµοσίου, γεννηµένη το 1966, µε δύο παιδιά, εκ των οποίων το ένα ανήλικο µέχρι το 2010 (γεννηµένο το 1992), διορισµένη το 1988. Συµπληρώνει µέχρι το 2010 που συντρέχει η ανηλικότητα του παιδιού της 23 χρόνια προϋπηρεσίας. Εφόσον έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίσει πλασµατικό χρόνο παιδιών (2 έτη) για να συµπληρώσει την 25ετία και να θεµελιώσει δικαίωµα ως µητέρα ανηλίκου το 2010 θα συνταξιοδοτηθεί µε πλήρη σύνταξη σε ηλικία 56 ετών και 9 µηνών (το 50ό έτος το συµπληρώνει το 2016 και ακολουθεί τα νέα αυξηµένα όρια ηλικίας). Παράδειγµα: Γυναίκα ασφαλισµένη του ΙΚΑ, γεννηµένη το 1966, µε δύο παιδιά, εκ των οποίων το ένα ανήλικο µέχρι το 2010 (γεννηµένο στις 30/12/1992), ασφαλισµένη από το 1988, έχει συµπληρώσει µέχρι το 2010 που συντρέχει η ανηλικότητα του παιδιού της 5.000 ηµέρες ασφάλισης, δηλ. 16 χρόνια και 8 µήνες εργασίας. Επειδή δεν έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίσει πλασµατικό χρόνο παιδιών, προκειµένου να συµπληρωθούν οι απαιτούµενες 5.500 ηµέρες για να θεµελιώσει το 2010, δεν µπορεί να συνταξιοδοτηθεί µε τις διατάξεις του ανηλίκου.

Συνεπώς θα συνταξιοδοτηθεί µε τις γενικές διατάξεις συνταξιοδότησης σε ηλικία 67 ετών, δηλαδή θα συνταξιοδοτηθεί περίπου 10 χρόνια αργότερα από τη µητέρα του προηγούµενου παραδείγµατος. Εν όψει της ενοποίησης των Ταµείων γίνεται φανερό ότι θα πρέπει να αναθεωρηθεί και το καθεστώς που ίσχυε για τη αναγνώριση των πλασµατικών, προκειµένου οι ασφαλισµένοι του ΕΦΚΑ να έχουν πλέον ίσες δυνατότητες αξιοποίησης των πλασµατικών ετών ασφάλισης.

* Πρώην προϊσταµένη συντάξεων ΙΚΑ, κοινωνιολόγος του ∆ικαίου