Τέλος στις ειδοποιήσεις για αποστολές που δεν παραδόθηκαν σπίτι - Οι εταιρείες στρέφονται στα parcel lockers

Ριζικές αλλαγές στο ηλεκτρονικό εμπόριο και στις διανομές αντικειμένων φέρνει η στροφή προς τις διαδικτυακές αγορές, το αποτύπωμα των οποίων πολλαπλασιάστηκε την περίοδο της πανδημίας. Από τη μία πλευρά η ραγδαία άνοδος των παραγγελιών και από την άλλη η ανάγκη να ξεπεραστούν προβλήματα που στιγμάτισαν το ηλεκτρονικό εμπόριο κυρίως την πρώτη χρονιά της επέλασης του κορονοϊού με πακέτα που καθυστερούσαν και διανομείς που δεν ...έβρισκαν τον παραλήπτη, στρέφουν όλο και περισσότερους επιχειρηματίες ταχυμεταφορών παγκοσμίως στην ανάπτυξη δικτύων αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων (parcel lockers).

Οι πρώτες θυρίδες έχουν άλλωστε κάνει την εμφάνισή τους και σε πολλά σημεία της Αθήνας και άλλων αστικών κέντρων ως σύγχρονη εναλλακτική μέθοδος παράδοσης ταχυδρομικών αποστολών, η οποία δίνει τη δυνατότητα στους καταναλωτές να παραλαμβάνουν τις αποστολές τους χωρίς χρονικούς περιορισμούς και ανθρώπινη μεσολάβηση.

Θα λειτουργούν με οθόνη αφής, barcode scanner και POS

Οι αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες είναι ειδικά μηχανήματα τοποθετημένα σε εξωτερικούς ή εσωτερικούς χώρους, με θυρίδες διαφόρων μεγεθών που ανοίγουν αυτόματα για την παραλαβή των αποστολών. Συνήθως, φέρουν οθόνη αφής ή πληκτρολόγιο και σαρωτή κωδικού (barcode scanner).

Επιπρόσθετα, μπορούν να παρέχουν τη δυνατότητα για πληρωμή μέσω εγκατεστημένου POS, καθώς και για την έκδοση της αντίστοιχης απόδειξης μέσω εγκατεστημένου εκτυπωτή. Οι θυρίδες θεωρείται ότι αποτελούν έναν εύχρηστο και ασφαλή τρόπο παραλαβής/αποστολής/επιστροφής ταχυδρομικών αντικειμένων, δεδομένου ότι τοποθετούνται συνήθως σε σημεία εύκολης πρόσβασης (π.χ. εμπορικά κέντρα, πρατήρια καυσίμων). Οι παραλήπτες λαμβάνουν μέσω SMS ή e-mail ειδικό κωδικό πρόσβασης με τον οποίο ξεκλειδώνουν τη θυρίδα και παραλαμβάνουν τα αντικείμενα. Επίσης, ενημερώνονται για τη διαδικασία και το χρονικό διάστημα παραλαβής.

Τα οφέλη της καινοτομίας

Τα βασικότερα οφέλη της εναλλακτικής αυτής μεθόδου παράδοσης αποστολών είναι:

• Διευρυμένο ωράριο εξυπηρέτησης (ακόμα και σε αργίες, Σαββατοκύριακα, 24 ώρες/7 ημέρες).
• Σημεία εύκολης πρόσβασης, που ο καταναλωτής επισκέπτεται στον δικό του χρόνο.
• Αύξηση των σημείων παραδόσεων καθώς και της δυναμικότητας της αγοράς ταχυμεταφορών για παραδόσεις, μειώνοντας και τον συνωστισμό των παραληπτών.
• Ευελιξία στην εξυπηρέτηση χωρίς κατ’ οίκον αναμονή, περιορίζοντας την ανάγκη να περιμένει ο παραλήπτης στο σπίτι όλη την ημέρα.

Την ίδια στιγμή η δυνατότητα παράδοσης κατ' οίκον υπολογίζεται ότι κοστίζει έως και 5 φορές περισσότερο από τις παραδόσεις τύπου “click and collect” που αφορούν στις αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες.

Βάσει των στοιχείων που έχει στη διάθεσή της η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), στην Ελλάδα έχουν πραγματοποιηθεί, ήδη, κάποιες ενέργειες από τις ταχυδρομικές επιχειρήσεις για την εγκατάσταση αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων. Πιο συγκεκριμένα, τουλάχιστον 4 πάροχοι έχουν οργανωθεί γύρω από την ανάπτυξη αντίστοιχων δικτύων, ενώ αναμένεται να τους ακολουθήσουν και άλλοι.

Σήμερα, οι αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες εντοπίζονται περίπου σε 850 σημεία στη Ελλάδα, με έμφαση τα μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα. Ωστόσο – όπως σημειώνει και η Αρχή - πρόκειται για ένα μέγεθος που εξελίσσεται συνέχεια, ενώ και άλλοι πάροχοι επιλέγουν να εγκαταστήσουν δίκτυα αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων.

Κάθε μία από τις τέσσερεις εταιρείες, που έχουν εγκαταστήσει αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες, δεν χρησιμοποιούν απαραίτητα τον ίδιο τύπο θυρίδων και παράλληλα δεν δίνουν πρόσβαση σε τρίτα μέρη, με εξαίρεση μία εταιρεία που δηλώνει ότι μπορεί να δώσει αυτή την πρόσβαση εάν της ζητηθεί από κάποιον άλλο πάροχο.

Οι αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες (parcel lockers) και οι δυνατότητες αξιοποίησής τους σε πανελλαδικό επίπεδο αποτελούν αντικείμενο της δημόσιας διαβούλευσης που διεξάγει η ΕΕΤΤ έως τις 10 Μαρτίου 2023.

Πόσα σημεία χρειάζεται η ελληνική αγορά

Οπως έχει υπολογίσει η ΕΕΤΤ, σήμερα ο μέσος όρος πυκνότητας σε επίπεδο ΕΕ υπολογίζεται σε 1,34 σημεία ανά 10.000 κατοίκους. Με τη μέθοδο της αναγωγής και με βάση τον πληθυσμό της Ελλάδας, τα σημεία με αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες που θα έπρεπε να αναπτυχθούν για να πλησιάσει στο μέσο όρο της ΕΕ αντιστοιχούν σε 1.398.

Εάν στόχος είναι να προσεγγίσει τις πιο προηγμένες χώρες θα απαιτούνταν 2.295 υποδομές. Ωστόσο το πληθυσμιακό κριτήριο δεν είναι το μοναδικό δεδομένου του ανάγλυφου της Ελλάδας, πράγμα που σημαίνει ότι για την πλήρη κάλυψη όλων των περιοχών (αγροτικών, κλπ), ο αριθμός αυξάνέται έως και στα 3.100 σημεία με το συνολικό κόστος για τη δημιουργία ενός δικτύου αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων στην Ελλάδα να εκτιμάται μεταξύ 30 και 42 εκατομμυρίων ευρώ.

Τα ετήσια έξοδα για τη λειτουργία του δικτύου εκτιμώνται αντίστοιχα μεταξύ 3,3 έως 4,65 εκ. ευρώ και ο χρονικός ορίζοντας για την πραγματοποίηση της επένδυσης σε 3 με 5 έτη.

Με τα δεδομένα αυτά υπολογίζεται ότι τα ετήσια έσοδα από ένα πανελλαδικής κάλυψης δίκτυο αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων δύκολα θα κάλυπταν τα ετήσια κόστη για την ανάπτυξη και τη χρήση του δικτύου, και ουσιαστικά δε θα άφηναν περιθώριο κερδοφορίας στις ταχυδρομικές επιχειρήσεις. Αυτό σημαίνει ότι γεωγραφικές περιοχές μηδενικού ή χαμηλού εμπορικού ενδιαφέροντος μπορεί να μην εξυπηρετηθούν, εν τέλει, από το κλειστό δίκτυο της ταχυδρομικής επιχείρησης, καθώς ενδέχεται να στοιχειοθετούν ζημιογόνες επενδυτικές επιλογές

Η ταχυδρομική αγορά στην Ελλάδα

Με βάση τα στοιχεία που έχει συλλέξει η ΕΕΤΤ από την αγορά, τα έσοδα της ταχυδρομικής αγοράς από τη διακίνηση δεμάτων κατά το 2021 ανήλθαν στα €387,2 εκ. και το πλήθος των δεμάτων σε 83 εκατομμύρια.

Παρά το γεγονός ότι περισσότερες από 700 ταχυδρομικές επιχειρήσεις κατέχουν Γενική Άδεια, ο μεγαλύτερος όγκος των ταχυδρομικών αντικειμένων διακινήθηκε από λιγότερες από 10 επιχειρήσεις, οι οποίες απέφεραν αντίστοιχα το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων του κλάδου. Συγκεκριμένα το 2020, οι δέκα μεγαλύτερες επιχειρήσεις κατέλαβαν μερίδιο περί του 82,1% των εσόδων της εν λόγω αγοράς.

Σε ό,τι αφορά τους καταναλωτές, σχετική έρευνα της Αρχής έδειξε ότι το 22% επιλέγουν υπηρεσίες ταχυμεταφορών τουλάχιστον 3-4 φορές το μήνα, το 50% των χρηστών επιλέγουν υπηρεσίες ταχυμεταφορών κάθε 2-3 μήνες ή αραιότερα, ενώ το 28% κάνει χρήση των υπηρεσιών που δεν ξεπερνά τις 1-2 φορές το μήνα.

Η παραλαβή δέματος από αγορά μέσω διαδικτύου έχει τη μεγαλύτερη διείσδυση (93%) και τη μεγαλύτερη ένταση (19% εντατικοί χρήστες).

Καθολική είναι η γνώση και η χρήση της παράδοσης στο χώρο. Παράλληλα, 2 στους 3 γνωρίζουν τη δυνατότητα παραλαβής από το κατάστημα και 1 στους 2 την έχει χρησιμοποιήσει. Ωστόσο, λιγότεροι από 3 στους 10 γνωρίζουν τη δυνατότητα παραλαβής από άλλο σημείο, όπως σταθμοί, καταστήματα και αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες. Μόλις 12% των ερωτώμενων έχει χρησιμοποιήσει τέτοια υπηρεσία, δηλαδή παραλαβή από άλλο σημείο πέραν του χώρου του ή κάποιου καταστήματος της ταχυδρομικής επιχείρησης.

Ειδικά η γνώση αναφορικά με τις αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες στους καταναλωτές είναι περιορισμένη και μόλις 1 στους 4 ερωτώμενους χρήστες υπηρεσιών ταχυμεταφοράς δεμάτων, ή 28% των ερωτώμενων, τις είχε υπόψη του την περίοδο της έρευνας, ενώ μόλις 1 στους 3 εξ αυτών είχαν χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες παράδοσης παραλαβής σε τέτοια θυρίδα. Επομένως, σχεδόν 9 στους 100 χρήστες υπηρεσιών ταχυμεταφοράς δεμάτων είχαν χρησιμοποιήσει μέχρι και το πρώτο τρίμηνο του 2022 τις αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες.

Θέλει χρόνο η εξοικείωση των πελατών

Οπως προκύπτει, πάντως, από την έως τωρα διεθνή πρακτική, η εξοικείωση των πελατών με αυτήν τη νέα μέθοδο παραλαβής των αντικειμένων δεν είναι κάτι που μπορεί να επιτευχθεί από τη μία στιγμή στην άλλη.

Παρά την ανάπτυξη των δικτύων αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με διεθνή έρευνα αγοράς της IPC7 που πραγματοποιήθηκε σε 41 χώρες το 2020, η μέθοδος παράδοσης που χρησιμοποιείται πιο συχνά από τους καταναλωτές παραμένει η παράδοση στο σπίτι (66%), ενώ ακολουθούν η παραλαβή από το ταχυδρομείο (21%) και η παραλαβή από κάποιο σημείο εξυπηρέτησης των εταιρειών ταχυμεταφορών (14%). Το ποσοστό των καταναλωτών που χρησιμοποίησαν την παραλαβή από αυτοματοποιημένες ταχυδρομικές θυρίδες βρίσκεται στο 12%, με τη χρήση τους να είναι πιο δημοφιλής σε κάποιες ευρωπαϊκές αγορές όπως η Εσθονία, η Φινλανδία και η Λιθουανία, στις οποίες οι πάροχοι ταχυμεταφορών έχουν πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις στην ανάπτυξη των κατάλληλων δικτύων.

Να σημειωθεί ότι με βάση άλλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ολλανδία, η μέγιστη απόσταση που είναι διατεθειμένος να διανύσει ένας καταναλωτής προκειμένου να αντικαταστήσει την μέθοδο παράδοσης στο σπίτι είναι 500 μέτρα. Παρόλα αυτά, με βάση τα υφιστάμενα δίκτυα αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων που έχουν αναπτυχθεί στην Ευρώπη, απαιτείται στις περισσότερες περιπτώσεις η κάλυψη μεγαλύτερων αποστάσεων από τους καταναλωτές.

Σε κάθε περίπτωση, όπως προκύπτει από μελέτη για την ανάπτυξη της αγοράς που διενεργήθηκε για λογαριασμό της ΕΕΤΤ, πρέπει να υπάρξει προσφορά οικονομικών κινήτρων από τις εταιρείες ταχυμεταφορών (π.χ. μέσω παροχής εκπτώσεων στα μεταφορικά έξοδα) προκειμένου να ενισχυθεί η ελκυστικότητα και η υιοθέτηση της χρήσης των αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων από το κοινό.

Ηδη σε χώρες που έχουν αναπτυχθεί δίκτυα αυτοματοποιημένων ταχυδρομικών θυρίδων, οι εταιρείες ταχυμεταφορών παρέχουν εκπτώσεις στα έξοδα μεταφοράς των καταναλωτών, σε ορισμένες περιπτώσεις. Για παράδειγμα στην Εσθονία μία εταιρεία ταχυμεταφορών (Omniva) παρέχει στους καταναλωτές εκπτώσεις στα μεταφορικά για παραλαβές από θυρίδες της τάξεως του 30% - 40% σε σχέση με άλλες μεθόδους παραλαβής. Στη Φινλανδία οι εταιρείες ταχυμεταφορών (Posti, Matkahuolto) παρέχουν εκπτώσεις στα μεταφορικά σε περίπτωση χρήσης θυρίδων που κυμαίνονται μεταξύ 22% - 49%. Στη Δανία παρέχονται εκπτώσεις από τις εταιρείες ταχυμεταφορών (GLS Denmark, PostNord) για παραλαβή από θυρίδες της τάξεως του 20% - 30%, ενώ στην Πολωνία οι εταιρείες παρέχουν επίσης αντίστοιχες εκπτώσεις που κυμαίνονται μεταξύ 20% - 30%.

Η πορεία του ηλεκτρονικού εμπορίου στην Ελλάδα

Σε τροχιά ανόδου εξακολουθεί να βρίσκεται το ηλεκτρονικό εμπόριο και στη χώρα μας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, μεταξύ 2011 και 2021 το ποσοστό αυξάνεται κατά σχεδόν 1,5 φορά, από 23,6% στο 58,3%, ενώ μόνο κατά την περίοδο Α’ τρίμηνο 2020 με Α’ τρίμηνο 2021, η αύξηση ανέρχεται στο 22%.

Συνοπτικά, περίπου 6 στους 10 χρήστες διαδικτύου, ηλικίας 16 έως 74 ετών, πραγματοποίησαν κατά το Α΄ τρίμηνο του 2021, κάποια ηλεκτρονική αγορά ή παραγγελία αγαθών ή υπηρεσιών μέσω του Διαδικτύου, για προσωπική χρήση. Περισσότεροι από 9 στους 10 επιλέγουν εγχώριες επιχειρήσεις, 1 στους 4 επιλέγει επιχειρήσεις εντός ΕΕ και περίπου 1 στους 6 επιχειρήσεις εκτός ΕΕ.

Το 26,7% από όσους πραγματοποίησαν ηλεκτρονικές αγορές το Α΄ τρίμηνο του 2021, έκαναν 1 έως 2 αγορές/παραγγελίες, το 35,5% 3 έως 5 αγορές/παραγγελίες και το 37,8% περισσότερες από 5 αγορές/παραγγελίες.

Αναφορικά με το αντίτιμο, το 28,3% πλήρωσαν αντίτιμο μικρότερο από 100 ευρώ για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που αγόρασαν/παρήγγειλαν, 5 στους 10 (48,3%) πλήρωσαν από 100 έως κάτω από 500 ευρώ και 2 στους 10 (23,4%) πλήρωσαν από 500 ευρώ και πάνω.

Σε όσους κατέβαλαν αντίτιμο 500 ευρώ και άνω καταγράφηκε, σε σχέση με το Α΄ τρίμηνο του 2020 (10,5%), αύξηση 122,9%. Αυτό σημαίνει ότι, πιθανότατα λόγω της καταλυτικής επίδρασης που δημιούργησε η πανδημία, οι εγχώριοι χρήστες του διαδικτύου που πραγματοποιούν ηλεκτρονικές αγορές αυξήθηκαν σε πληθυσμό, ενέτειναν το πλήθος των ηλεκτρονικών αγορών και προχώρησαν σε ηλεκτρονικές αγορές μεγαλύτερης αξίας πιο συχνά.

Παράλληλα καταδεικνύει και την αύξηση των ταχυδρομικών αντικειμένων που διακινήθηκαν την ίδια περίοδο, γεγονός το οποίο έμμεσα, αντικατοπτρίζεται και σε δυο από τα προβλήματα που διαπίστωσαν στην ίδια έρευνα οι χρήστες, δηλαδή στην αύξηση κατά 148,8% στο ποσοστό όσων ανέφεραν ως πρόβλημα τον χρόνο παράδοσης των προϊόντων, που ήταν μεγαλύτερος από τον ενδεικνυόμενο, και στην παράδοση κατεστραμμένων ή λάθος προϊόντων.