Μακρύς ακόμα ο δρόμος για την ηλεκτροκίνηση στην Ελλάδα: Από μπαταρίες κινδυνεύει να ξεμείνει... και η Ευρώπη - «Αγκάθι» οι φορτιστές

Το βλέμμα στην ηλεκτροκίνηση έχει στραμμένο ο κλάδος των μεταφορών σε παγκόσμιο επίπεδο ως μια λύση για πιο πράσινες μετακινήσεις και βιώσιμες πόλεις. Ωστόσο σε χώρες, όπως η Ελλάδα παρά τον πολλαπλασιασμό των ηλεκτρικών οχημάτων, ο απόλυτος αριθμός τους απέχει ακόμα μακράν από το να αποτελέσει μία κρίσιμη μάζα των εργαλείων μετακίνησης.

Την ίδια στιγμή παραμένει το αγκάθι της εγκατάστασης φορτιστών, καθώς εάν δεν πυκνώσει το δίκτυο, δεν υπάρχει καμία ελπίδα σημαντικής αύξησης της ηλεκτροκίνησης παρά τις επιδοτήσεις.

Στο μεταξύ τα πράγματα δεν είναι εύκολα και συνολικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως καταδεικνύει Έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, η Ευρώπη κινδυνεύει να ...ξεμείνει από μπαταρίες, ενώ και οι προκλήσεις σε επίπεδο πρώτων υλών για την κατασκευή τους είναι τεράστιες και απειλούν να ναρκοθετήσουν την προσπάθεια επικράτησης της ηλεκτροκίνησης στο σύνολο της ηπείρου.

Στη χώρα μας, πάντως, οι πλήρεις αρμοδιότητες της ηλεκτροκίνησης «μετακόμισαν» από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ύστερα από τον πρόσφατο σχηματισμό κυβέρνησης που προέκυψε μετά τις εκλογές. Ειδικότερα, μεταφέρθηκε το Αυτοτελές Τμήμα Ηλεκτροκίνησης της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας, καθώς και το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο για την ηλεκτροκίνηση.

Βάσει των επίσημων στοιχείων στην Ελλάδα:

• Το μερίδιο των ηλεκτρικών επί του συνόλου των νέων ταξινομήσεων επιβατηγών οχημάτων αυξήθηκε από 0,4% το 2019 σε 7,9% το 2022

• Τα εγκατεστημένα δημοσίως προσβάσιμα σημεία φόρτισης, ήταν λιγότερα από 100 το 2019 και αυξήθηκαν σε περίπου 3.200 το 2022

• Υπάρχουν πλέον 35 εγγεγραμμένες εταιρίες στο Μητρώο φορέων της αγοράς ηλεκτροκίνησης.

Ωστόσο ο δρόμος προς την ηλεκτροκίνηση παραμένει ακόμα μακρύς και δεν είναι εύκολο να διανυθεί. Εκτός των προφανών παραγόντων του κόστους των οχημάτων και της ανεπάρκειας σημείων φόρτισης, υπάρχει κι ένας ακόμα αφανής, αλλά εξίσου κρίσιμος παράγοντας. Κι αυτός είναι ότι το 66% και το 67% των νοικοκυριών στις μητροπολιτικές περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, αντίστοιχα, δεν έχουν πρόσβαση σε ιδιωτικό χώρο στάθμευσης, γεγονός που καθιστά απολύτως αναγκαία την ανάπτυξη επαρκούς αριθμού δημοσίως προσβάσιμων υποδομών φόρτισης στη χώρα μας.

Παράλληλα ζήτημα εξακολουθεί να υφίσταται με την ανάγκη ύπαρξης των απαραίτητων δικλείδων ασφαλείας ώστε να εγκατασταθούν σταθμοί φόρτισης σε μεγάλα κομμάτια των εθνικών οδικών οδών, όπως η Εγνατία Οδός, καθώς εκεί δεν υπάρχουν ΣΕΑ. Σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, στα εθνικά δίκτυα της Ελλάδας η ευρωπαϊκή υποχρέωση για σταθμούς φόρτισης ανά 60 χιλιόμετρα καλύπτεται στο 65% του συνόλου.

Παρόλα αυτά το ενδιαφέρον παραμένει έντονο. Βάσει των στοιχείων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας όπου και υπαγόταν η σχετική αρμοδιότητα έως τις εκλογές, στη δεύτερη φάση του προγράμματος «Κινούμαι Ηλεκτρικά», υποβλήθηκαν περίπου 17.000 αιτήσεις για ηλεκτρικά οχήματα. Πάνω από 30% των αιτήσεων αφορούσαν ηλεκτρικά οχήματα, περίπου 32% αφορούσαν τη “μικροκινητικότητα” δηλαδή δίκυκλα και τρίκυκλα, ενώ το 36% αφορούσε σε ηλεκτρικά ποδήλατα.

Πρόκληση παραμένει και η φέρουσα ικανότητα του ηλεκτρικού δικτύου, καθώς λόγω προβλημάτων δεν είναι πάντα εφικτή η εγκατάσταση φορτιστών και κυρίως ταχυφορτιστών. Ωστόσο ο ΔΕΔΔΗΕ έχει διαβεβαιώσει ότι δεν τίθεται κανένα θέμα επάρκειας του δικτύου διανομής, ούτε για τους νέους στόχους ούτε για μελλοντικούς αυξημένους στόχους καθώς οι επενδύσεις έχουν αυξηθεί από τα 150 εκ. ευρώ αρχικά σε πάνω από 300 εκ. ευρώ, ενώ 1,5 εκατομμύριο συνδέσεις είναι ήδη διαθέσιμες για φορτιστές.

Ωρα μηδέν για τις μπαταρίες πανευρωπαϊκά

Τον κώδωνα του κινδύνου ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση κινδυνεύει να μην πιάσει τους στόχους που αφορούν την κλιματική ουδετερότητα κρούει με την έκθεση που δημοσιοποίησε πριν λίγες ημέρες το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο.

Στην έκθεση επισημαίνεται πως η Ευρωπαική Επιτροπή προώθησε αποτελεσματικά τη βιομηχανική πολιτική της ΕΕ για τις μπαταρίες, παρά τις αδυναμίες που παρουσιάστηκαν στην παρακολούθηση, στον συντονισμό και στη στόχευσή της, ωστόσο η πρόσβαση σε πρώτες ύλες εξακολουθεί να αποτελεί μείζονα στρατηγική πρόκληση για την αξιακή αλυσίδα των μπαταριών της ΕΕ.

Στο σχέδιο δράσης του 2018 δεν είχαν τεθεί ποσοτικοί και χρονικά προσδιορισμένοι στόχοι και η Επιτροπή δεν ανέλυσε το μέγεθος της παραγωγής μπαταριών της ΕΕ που απαιτείται για την επίτευξη του διττού στόχου της κλιματικής ουδετερότητας και της διατήρησης του ανταγωνιστικού χαρακτήρα της αυτοκινητοβιομηχανίας στην ΕΕ. «Αυξάνεται έτσι ο κίνδυνος να μην επιτευχθεί ο στόχος της Επιτροπής περί μηδενικών εκπομπών έως το 2035, λόγω ανεπαρκούς παραγωγής μπαταριών, ή να επιτευχθεί με τη στήριξη εισαγόμενων μπαταριών ή ηλεκτρικών οχημάτων, εις βάρος της αξιακής αλυσίδας μπαταριών της ΕΕ και των συναφών θέσεων εργασίας», προειδοποιεί το Ελεγκτικό Συνέδριο.

Επιπροσθέτως αυξάνεται η αβεβαιότητα σχετικά με την ασφάλεια του εφοδιασμού με τις πρώτες ύλες που απαιτούνται για τη διατήρηση της παραγωγής στην ΕΕ.

Στην έκθεση σημειώνεται ότι λόγω των ολοένα αυστηρότερων προτύπων επιδόσεων για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, η ικανότητα παραγωγής στοιχείων μπαταριών ιόντων λιθίου αναπτύσσεται ταχύτατα εντός της ΕΕ των 27 και θα μπορούσε να αυξηθεί από 44 γιγαβατώρες το 2020 σε περίπου 200 έως το 2030. Ωστόσο, η χρήση αυτής της ικανότητας στην πράξη δεν είναι εξασφαλισμένη και μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο από γεωπολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες.

Η Ε.Ε. εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον εφοδιασμό από χώρες εκτός Ευρώπης, ενώ φαίνεται πως από το 2030 και μετά, οι κατασκευαστές της ΕΕ θα βρεθούν αντιμέτωποι με τη διαφαινόμενη έλλειψη σε πρώτες ύλες για μπαταρίες. «Αυτό οφείλεται στις συνδυασμένες επιπτώσεις της αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης, κυρίως λόγω του εξηλεκτρισμού των οδικών μεταφορών και των περιορισμών της εγχώριας προμήθειας πρώτων υλών της ΕΕ, η οποία είναι, αφενός, σπάνια και, αφετέρου, ανελαστική», τονίζεται.

Σε επίπεδο χρηματοδότησης, η έκθεση τονίζει ότι κατά την περίοδο 2014 - 2020, από τον προϋπολογισμό της ΕΕ διατέθηκαν τουλάχιστον 1,7 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις και εγγυήσεις δανείων, στις οποίες ήρθαν να προστεθούν κρατικές ενισχύσεις ύψους έως και 6 δισεκατομμυρίων ευρώ μεταξύ 2019 και 2021. «Ωστόσο, η Επιτροπή δεν έχει εικόνα της συνολικής δημόσιας στήριξης που παρέχεται στη βιομηχανία, γεγονός που δεν της επιτρέπει να εξασφαλίζει επαρκή συντονισμό και στόχευση», αναφέρεται.

Με βάση τα συμπεράσματα αυτά, το Ευρωπαικό Ελεγκτικό Συνέδριο συνιστά στην Επιτροπή:

• να επικαιροποιήσει το στρατηγικό σχέδιο δράσης για τους συσσωρευτές, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην εξασφάλιση της πρόσβασης σε πρώτες ύλες

• να ενισχύσει την παρακολούθηση με τακτικά, επικαιροποιημένα και πλήρη δεδομένα? o να βελτιώσει την επισκόπηση της χρηματοδότησης της ΕΕ για την αξιακή αλυσίδα των μπαταριών·

• να βελτιώσει τον συντονισμό και τη στόχευση της χρηματοδότησης της ΕΕ για την αξιακή αλυσίδα των μπαταριών·

• να διασφαλίσει ότι όλοι οι συμμετέχοντες σε σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος σχετικά με τις μπαταρίες τυγχάνουν επί ίσοις όροις πρόσβασης σε δημόσια χρηματοδοτική στήριξη.