Επιτροπή Ανταγωνισμού: Διαβούλευση για τους Κλάδους Διαχείρισης Αποβλήτων και Ανακύκλωσης

Σε δημόσια διαβούλευση έθεσε η Επιτροπή Ανταγωνισμού την Ενδιάμεση Έκθεση επί της έρευνας που διεξάγει στους Κλάδους Διαχείρισης Αποβλήτων και Ανακύκλωσης, από την οποία προκύπτει, μεταξύ άλλων, ύπαρξη εμποδίων εισόδου στην αγορά, υψηλός βαθμός συγκέντρωσης και ενδεχόμενες στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό.

Η έρευνα αφορά επτά «ρεύματα ανακύκλωσης» που είναι:

1. Οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής (ΟΤΚΖ). Ανακυκλώνονται ~54 χιλ. οχήματα ετησίως.
2. Μεταχειρισμένα ελαστικά οχημάτων (ΜΕΟ). Συλλέγεται το ~95% των αποσυρόμενων και ανακυκλώνεται ή αξιοποιείται ενεργειακά το σύνολο αυτών.
3. Απόβλητα λιπαντικών ελαίων (ΑΛΕ). Συλλέγεται το 70% της παραγόμενης ποσότητας και αναγεννάται το σύνολο των συλλεχθέντων.
4. Απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών (ΑΗΣΣ). Ανακυκλώνεται το 75%-85% των συσσωρευτών οχημάτων και βιομηχανίας και το 36% των φορητών ηλεκτρικών στηλών.
5. Απόβλητα συσκευασιών (ΑΣ). Καλύπτεται το 96% του πληθυσμού, Μόνο στο χαρτί έχει επιτευχθεί ο στόχος ανακύκλωσης 2025 (63% κατά βάρος έναντι στόχου 60%), στο μέταλλο η επίτευξη είναι κοντά (67% έναντι στόχου 70%), ενώ στα λοιπά βασικά υλικά (πλαστικό, γυαλί ξύλο) η ανακύκλωση απέχει αρκετά από τον στόχο 2025.
6. Απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ). Συλλέγεται το 42% του ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Στην υποκατηγορία των λαμπτήρων, συλλέγεται το 68% και αξιοποιείται πλήρως.
7. Απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ). Δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία ανακύκλωσης. Η παραγωγή αποβλήτων ΑΕΕΚ στη χώρα εκτιμάται στα ~ 5 εκατ. τόνους ετησίως.

Για κάθε ρεύμα προβλέπεται νομοθετικά η αδειοδοτούμενη δημιουργία Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ), ατομικών ή συλλογικών, ενώ κεντρικό ρόλο στην εποπτεία των ρευμάτων ανακύκλωσης έχει ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ).

Από την έρευνα της Επιτροπής προέκυψαν τα εξής:

• Εμπόδια Εισόδου. Διαπιστώνεται χρονοβόρα και κοστοβόρα διαδικασία αδειοδότησης παρόχων, μικρή διάρκεια (συνήθως ετήσια) παρόχων με τα ΣΣΕΔ, υψηλή απαιτούμενη τεχνογνωσία και ασαφές νομοθετικό πλαίσιο, στοιχεία που όλα συμβάλλουν στη δημιουργία εμποδίων εισόδου στην αγορά.
• Ισχύς Αγοράς/Βαθμός συγκέντρωσης. Παρατηρείται ανομοιογένεια μεταξύ των ρευμάτων ως προς το βαθμό συγκέντρωσης σε επίπεδο ΣΕΔ. Σήμερα, σε τρία από τα επτά ρεύματα δραστηριοποιείται ένα μόνο ΣΣΕΔ πανελληνίως, ενώ μόνο στο ρεύμα ΑΕΚΚ δραστηριοποιούνται άνω των δέκα ΣΣΕΔ.
• Ενδεχόμενες στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό. Σε ρεύματα στα οποία υπάρχει ένα κυρίαρχο ΣΕΔ με δύναμη αγοράς, ο κίνδυνος αντιανταγωνιστικών πρακτικών μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή μη τιμολογιακών καταχρήσεων δεσπόζουσας θέσης, όπως άρνηση ενός ΣΕΔ να συνεργαστεί με πάροχο ή επιβολή από ΣΕΔ στους παρόχους της υποχρέωσης αποκλειστικής συνεργασίας. Τέλος, το γραφειοκρατικά και κοστολογικά επιβαρυμένο πλαίσιο λειτουργίας μπορεί να δημιουργήσει ανακλαστικά προβλήματα στη λειτουργία του υγιούς ανταγωνισμού, εφόσον οι ελεγκτικές αρχές δεν επαρκούν για την εποπτεία και συμμόρφωση των παρόχων, με συνέπεια να υπάρχουν πάροχοι που αποκτούν αθέμιτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μη τηρώντας την προβλεπόμενη νομοθεσία.

Περαιτέρω για τον κλάδο ανακύκλωσης αποβλήτων πλοίων αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι:

• Το πλήθος των δραστηριοποιούμενων εταιρειών στην Ελλάδα είναι μικρό: δύο δραστηριοποιούνται αποκλειστικά στη διαχείριση στερεών αποβλήτων, μία αποκλειστικά στη διαχείριση υγρών αποβλήτων, και μία και στις δύο δραστηριότητες.
• Βασικό ζήτημα που αναδεικνύεται στην Έκθεση είναι οι ενδεχόμενες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού από τις συνεργασίες των Φορέων Διαχείρισης Λιμένων με τον ίδιο πάροχο υπηρεσιών συλλογής αποβλήτων πλοίων κατ' αποκλειστικότητα και για πολλά έτη.
• Η αποκλειστικότητα μπορεί να έχει και θετικές και αρνητικές επιπτώσεις (ενδεχόμενη μη εξυπηρέτηση πλοίων ελλείψει υποχρεωτικότητας, δυσκολίες ελέγχου της δραστηριότητας των παρόχων από τους φορείς διαχείρισης λιμένων, μειωμένες τιμές και ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών εις βάρος του περιβάλλοντος, μείωση επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες). Ως προς τη διάρκεια, παρατηρείται ότι θα πρέπει να επιτευχθεί η σωστή ισορροπία ώστε αφενός να εξασφαλίζεται η ορθή παροχή των υπηρεσιών και να δίνεται στον πάροχο η δυνατότητα απόσβεσης μέρους της επένδυσής του.