Αναδρομικά: Ανοιχτό παράθυρο για πληρωμές από το «ψαλίδι» του 2012

Τις δυνατότητες επιστροφής αναδροµικών σε δόσεις στους συνταξιούχους από τις περικοπές του 2012 που κρίθηκαν αντισυνταγµατικές το 2015 επεξεργάζεται το οικονοµικό επιτελείο σε συνάρτηση µε τα δηµοσιονοµικά περιθώρια. Η υπουργός Εργασίας Εφη Αχτσιόγλου άνοιξε το «παράθυρο», δείχνοντας τους εννέα µε δέκα µήνες που µεσολαβούν ανάµεσα στην απόφαση-βόµβα του ΣτΕ, τον Ιούνιο του 2015, και την ψήφιση του νόµου Κατρούγκαλου τον Μάιο του 2016. Παράλληλα µε την επιστροφή αναδροµικών, στο τραπέζι προς επεξεργασία βρίσκεται µια βεντάλια άλλων µέτρων, όπως η επαναφορά της 13ης σύνταξης, σε µορφή σταθερού ποσού για όλους ή το ενδεχόµενο να χορηγηθεί επίδοµα αδείας - καλοκαιριού.

Το σχέδιο επιστροφής αναδροµικών εστιάζει στο ολιγόµηνο «κενό» ανάµεσα στο καλοκαίρι του 2015 (απόφαση ΣτΕ) και τον Μάιο του 2016. Παρά το περιορισµένο χρονικό εύρος, το δηµοσιονοµικό αποτύπωµα για αυτούς τους εννέα µε δέκα µήνες είναι πολύ σηµαντικό και αγγίζει συνολικά τα 4 δισ. για κύριες και επικουρικές συντάξεις. Αυτή είναι και η µεγαλύτερη «σπαζοκεφαλιά».

Αν, για παράδειγµα, η επιστροφή απλωθεί σε 3-5 χρόνια, απαιτούνται τουλάχιστον 800 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Το µηνιαίο κόστος των αναδροµικών φτάνει στα 175 εκατοµµύρια ευρώ και αυτό µόνο από τις περικοπές σε κύριες και επικουρικές. Αυτό σηµαίνει πως οι αντισυνταγµατικές µειώσεις αθροίζουν λογαριασµό πάνω από 1,5 δισ. για την επίµαχη περίοδο. Αν προστεθούν και τα δώρα που καταργήθηκαν εντελώς το 2012, τότε ο λογαριασµός αγγίζει τα 4 δισ. «Εχουµε αποδείξει ότι κάθε εκατοστό δηµοσιονοµικού χώρου που διασφαλίζουµε, το χρησιµοποιούµε αµέσως για να υποστηρίζουµε τους συνταξιούχους και τη µεγάλη κοινωνική πλειοψηφία. Αυτό θα πράξουµε και σε σχέση µε το ζήτηµα των αναδροµικών» δήλωσε πρόσφατα η κ. Αχτσιόγλου. Από το... παράθυρο της επιστροφής αναδροµικών «χωράνε» όλοι οι συνταξιούχοι, δηλαδή δυόµισι εκατοµµύρια, οι οποίοι έχασαν εντελώς τα κουτσουρεµένα δώρα ή και σηµαντικά ποσά από τις συντάξεις τους µε τις περικοπές των νόµων 4051 και 4093 του 2012. Υπενθυµίζεται ότι η απόφαση-βόµβα του Ανωτάτου Ακυρωτικού ∆ικαστηρίου όριζε ότι η αντισυνταγµατικότητα των διατάξεων ισχύει από τη δηµοσίευση της απόφασης και µετά (Ιούνιος 2015).

Το υπουργείο Εργασίας παγίως υποστηρίζει ότι συµµορφώθηκε µε τις επιταγές του ΣτΕ µέσα από τον νόµο Κατρούγκαλου που ψηφίστηκε τον Μάιο του 2016. Μέχρι να βρεθεί στο τραπέζι η απόφαση της Ολοµέλειας για τις κρίσιµες ρήτρες του νόµου, το επίµαχο διάστηµα είναι η πλέον ακάλυπτη περίοδος. Αν µάλιστα το ΣτΕ κρίνει συνταγµατικές τις εν λόγω ρήτρες της ασφαλιστικής µεταρρύθµισης θα πρόκειται για το κενό χρονικό διάστηµα.

Τα σενάρια

Το ογκώδες «χαρτοφυλάκιο» των αναδροµικών διαµορφώνει αναγκαστικά διάφορα σενάρια επιστροφών. Η κυρίαρχη λογική είναι τα επίδικα ποσά να επιστραφούν σε δόσεις για όλους, µε στόχο να µη διαταραχθεί η δηµοσιονοµική ισορροπία των Ταµείων. Εάν για παράδειγµα επιλεγεί ένα χρονικό διάστηµα επιστροφών 3 ετών, δηλαδή 36 δόσεις, θα απαιτείται περί το 1,3 δισ. τον χρόνο. Σε αυτή την περίπτωση, σύµφωνα µε ειδικούς της κοινωνικής ασφάλισης, όσοι έχασαν από 200 έως 300 ευρώ τον µήνα από τις αντισυνταγµατικές µειώσεις στις κύριες συντάξεις τους δικαιούνται από 40 έως 60 ευρώ τον µήνα, ενώ όσοι έχασαν από 50 έως 200 ευρώ θα έχουν 10-40 ευρώ τον µήνα όφελος.

Αντίστοιχα, αν προκύψουν επιστροφές σε βάθος 5 ετών, οι συνταξιούχοι που έχασαν 200-300 ευρώ τον µήνα από τις κύριες συντάξεις τους, θα πρέπει να λάβουν, σύµφωνα µε τους ειδικούς, 25-40 ευρώ τον µήνα, ενώ όσοι µέτρησαν απώλειες έως 200 ευρώ στις κύριες συντάξεις τους αναµένεται να έχουν όφελος έως 25 ευρώ. Ειδικά για τις επικουρικές, το δηµοσιονοµικό κόστος είναι µικρότερο, καθώς υπολογίζεται στα 50-60 εκατ. ευρώ ανά µήνα και για την επίµαχη περίοδο φτάνει στα 600 εκατ. ευρώ. Ορισµένες πληροφορίες αναφέρουν πως εναλλακτικά οι επιστροφές θα µπορούσαν να ξεκινήσουν από τις επικουρικές (ο κλάδος επικουρικής του ΕΤΕΑΕΠ καταγράφει πλεόνασµα 68 εκατ. ευρώ στο τρίµηνο).

Οι περικοπές αγγίζουν 1,2 εκατ. συνταξιούχους, ενώ η κατάργηση των δώρων που είχαν διαµορφωθεί σε σταθερό ποσό 800 ευρώ ετησίως αφορά τους πάντες, δηλαδή 2,5 εκατοµµύρια. Ενδεικτικό είναι πως πάνω από 1,6 εκατοµµύρια ηλεκτρονικές αιτήσεις έχουν υποβληθεί στην ψηφιακή πλατφόρµα του ΕΦΚΑ, ενώ υπολογίζεται πως και σε αγωγές -οµαδικές ή µεµονωµένες- πρέπει να έχουν προχωρήσει πάνω από 1,5 εκατ. συνταξιούχοι.

Στο µεταξύ, έχει ήδη ασκηθεί, σύµφωνα µε πληροφορίες, η πρώτη αίτηση αναίρεσης στο ΣτΕ από τον ΕΦΚΑ για πρόσφατη απόφαση ∆ιοικητικού Εφετείου Αθηνών, που δέχεται απόφαση του Πρωτοδικείου και καταλογίζει σε συνταξιούχο δικαστή αναδροµικά για την περίοδο από την 1η Ιουλίου 2015 έως τις 30 Ιουνίου 2017. Η απόφαση ενοποιεί τον χρόνο πριν και µετά την ψήφιση του νόµου Κατρούγκαλου (Μάιος 2016). Αν και το επιδικαζόµενο από το Εφετείο ποσό είναι κάτω από 40.000 ευρώ -όριο για την άσκηση αίτησης αναίρεσης στο ΣτΕ- δικαστικοί κύκλοι υποστηρίζουν πως υπάρχει νοµική βάση προσφυγής επειδή τίθεται θέµα συνταγµατικότητας διατάξεων του νόµου 4387 του 2016. Το σκεπτικό είναι πως εφόσον δεν έχει ακόµη κριθεί από την Ολοµέλεια η συνταγµατικότητα του νόµου 4387, δεν µπορεί να ενοποιείται ο χρόνος πριν και µετά τον Μάιο του 2016.

Στο «κάδρο» των αναδροµικών περιλαµβάνονται οι πέντε περικοπές που κρίθηκαν αντισυνταγµατικές από το ΣτΕ το 2015:

1. Μείωση κατά 12% στο τµήµα της κύριας σύνταξης που υπερβαίνει τα 1.300 ευρώ. 
2. Μείωση που εφαρµόζεται κλιµακωτά 5%-20% για συντάξεις ή άθροισµα συντάξεων από 1.000 ευρώ και άνω.
3. Μείωση στις επικουρικές κλιµακωτά 10%-20% από το πρώτο ευρώ.
4. Πλήρης περικοπή των δώρων και επιδόµατος αδείας, που για τις κύριες συντάξεις ήταν στο ποσό των 400€, 200€ και 200€.
5. Περικοπή των δώρων στις επικουρικές, δηλαδή δύο επικουρικές ανά έτος.

Λύση στον σύνθετο γρίφο των περικοπών µετά το Πάσχα

Ενα πλέγµα αποφάσεων που έχει ήδη λάβει ή θα κληθεί να λάβει το Συµβούλιο της Επικρατείας, εν αναµονή της απόφασης για τον νόµο Κατρούγκαλου, αναµένεται να δώσει τη λύση στο σύνθετο γρίφο των περικοπών αλλά και των διεκδικήσεών τους. Η απόφαση, όπως όλα δείχνουν, δεν θα καθυστερήσει, καθώς πληροφορίες θέλουν τους ανώτατους δικαστές να ολοκληρώνουν τις διασκέψεις και τις εισηγήσεις τους µετά το Πάσχα. Χιλιάδες συνταξιούχοι, οι οποίοι είδαν τα εισοδήµατά τους να κατακρηµνίζονται διαρκούσης της δηµοσιονοµικής κρίσης, περιµένουν την κρίση της Ολοµέλειας του Ανωτάτου Ακυρωτικού ∆ικαστηρίου, η οποία «σφραγίστηκε» από τη θορυβώδη αποχώρηση του τότε προέδρου του δικαστηρίου, Ν. Σακελλαρίου.

Η απόφαση-σταθμός

Η πρώτη απόφαση για την αντισυνταγµατικότητα των περικοπών του 2012 στις συντάξεις ήρθε το 2015, από το ίδιο δικαστήριο, επί προεδρίας του κ. Σ. Ρίζου. Ηταν τότε που το δικαστήριο χάραξε την πρώτη κόκκινη γραµµή, βάζοντας «µπλόκο» σε περαιτέρω περικοπές κύριων και επικουρικών συντάξεων αλλά και των δώρων των απόµαχων της εργασίας.

Οι ανώτατοι δικαστές έκριναν τότε ότι οι περικοπές του δεύτερου µνηµονίου θίγουν τον πυρήνα του κοινωνικοασφαλιστικού δικαιώµατος των συνταξιούχων και οδηγούν σε σηµαντική επιβάρυνση των περιουσιακών τους δικαιωµάτων. Με την ίδια απόφαση το δικαστήριο άνοιξε τον δρόµο για την επιστροφή των περικοπών, όµως ταυτόχρονα για λόγους δηµοσιονοµικού συµφέροντος έβαλε τον πρώτο «φραγµό». Εκρινε ότι «οι συνέπειες της αντισυνταγµατικότητας των επίµαχων διατάξεων θα επέλθουν µετά τη δηµοσίευση της απόφασης αυτής. Οίκοθεν νοείται ότι για τους ενάγοντες και όσους άλλους έχουν ασκήσει ένδικα µέσα ή βοηθήµατα µέχρι τον χρόνο δηµοσιεύσεως της αποφάσεως (σ.σ.: µέχρι τις 10 Ιουνίου 2015), η διαγνωσθείσα αντισυνταγµατικότητα θα έχει αναδροµικό χαρακτήρα.

Κατά συνέπεια δεν µπορεί να γίνει επίκληση της αντισυνταγµατικότητας των διατάξεων αυτών, για τη θεµελίωση αποζηµιωτικών αξιώσεων άλλων συνταξιούχων, που αφορούν περικοπείσες συνταξιοδοτικές τους παροχές για χρονικά διαστήµατα προγενέστερα του χρονικού σηµείου δηµοσιεύσεως της αποφάσεως» ανέφεραν στο σκεπτικό τους οι ανώτατοι δικαστές, καθιστώντας σαφές ότι θα αποζηµιωθούν αναδροµικά, δηλαδή από το 2013 (σ.σ.: όταν άρχισε να εφαρµόζεται ο νεότερος νόµος) µόνο όσοι έχουν προσφύγει στα δικαστήρια πριν από τη δηµοσίευση της απόφασης.

Για τους υπολοίπους, όπως όλα δείχνουν, ο χρόνος της αξίωσης των αναδροµικών στενεύει. Και εδώ αρχίζουν τα... δύσκολα, αφού και οι διατάξεις του νέου νόµου Κατρούγκαλου έχουν µπει στο µικροσκόπιο του ΣτΕ έπειτα από προσφυγές, για τις οποίες αναµένεται απόφαση από το ανώτατο δικαστήριο. Η Ολοµέλεια των ανώτατων δικαστών θα αποφανθεί για το σύνολο σχεδόν των διατάξεων του νέου ασφαλιστικού νόµου, δηλαδή:

• του επανυπολογισµού των κύριων συντάξεων που εφαρµόστηκε τελικά χωρίς περικοπές
• του επανυπολογισµού και των περικοπών των επικουρικών συντάξεων
• της υπαγωγής όλων των ασφαλισµένων στον ΕΦΚΑ
• των εισφορών των ελεύθερων επαγγελµατιών

Η κυβέρνηση, από την πλευρά της, µε κάθε ευκαιρία δηλώνει ότι µε τον νόµο Κατρούγκαλου διορθώθηκαν οι όποιες αντισυνταγµατικότητες, µε τους προσφεύγοντες ωστόσο να έχουν διαφορετική άποψη, υποστηρίζοντας ότι ο νέος νόµος δεν θεράπευσε τα θέµατα αντισυνταγµατικότητας που έθεσαν οι νόµοι του Μεσοπρόθεσµου για τις συντάξεις (4093/2012 και 4051/2012). Γι’ αυτό τον λόγο, άλλωστε, έχουν γίνει προσφυγές και για το διάστηµα µετά τον Μάιο του 2016, οι οποίες θα µπουν στη δικαστική κρίση

*Των Γιάννη Φώσκολου, Σοφίας Φασουλάκη