Συντάξεις χηρείας: Ανατροπή στα όρια ηλικίας - Ευνοϊκές αλλαγές

Ο Ν. 4387/2016 -ως γνωστόν- έθεσε ηλικιακούς περιορισµούς στο δικαίωµα χορήγησης της σύνταξης λόγω θανάτου στους επιζώντες συζύγους (χήρες η χήρους). Ο ν. 4387/2016 προέβλεπε συντάξεις χηρείας συνδεδεµένες µε όριο ηλικίας, καθώς οι δικαιούχοι της σύνταξης του θανόντος ή της θανούσης συζύγου θα έπρεπε πλέον να έχουν συµπληρώσει το 55ο έτος της ηλικίας.

Η διάταξη αφορούσε όσες αιτήσεις µεταβίβασης της σύνταξης υποβλήθηκαν για θανάτους που συντελέστηκαν µετά τη 13η Μαΐου 2016 και έθετε για τους επιζώντες συζύγους τα εξής ηλικιακά όρια:

1. Ο επιζών σύζυγος, εφόσον έχει συµπληρώσει το 55ο έτος της ηλικίας του κατά τον χρόνο θανάτου του συνταξιούχου ή ασφαλισµένου, δικαιούται σύνταξη εφ’ όρου ζωής.
2. Σε ό,τι αφορά τον επιζώντα σύζυγο, εφόσον κατά τον χρόνο θανάτου του συνταξιούχου ή ασφαλισµένου δεν έχει συµπληρώσει το 55ο έτος της ηλικίας του, αλλά έχει συµπληρώσει το 55ο έτος κατά τη διάρκεια της τριετίας, η καταβολή της σύνταξης διακόπτεται µόλις συµπληρωθεί η τριετία και άρχεται εκ νέου µε τη συµπλήρωση του 67ου έτους.
3. Ο επιζών σύζυγος, εφόσον κατά τον χρόνο θανάτου του συνταξιούχου ή ασφαλισµένου δεν έχει συµπληρώσει το 55ο έτος της ηλικίας του, αλλά δεν το συµπληρώνει ούτε κατά τη διάρκεια της τριετίας, δικαιούται σύνταξη µόνο για διάστηµα τριών ετών. Μετά τη λήξη της τριετίας διακόπτεται η καταβολή της σύνταξης και δεν επαναχορηγείται. Υπάρχουν, όµως, και περιπτώσεις που προβλεπόταν παράταση της σύνταξης και πέραν της τριετίας.
4. Ο επιζών σύζυγος που δεν είναι 55 ετών κατά τον χρόνο του θανάτου ή δεν συµπληρώνει το 55ο έτος της ηλικίας του εντός της τριετίας από την έναρξη της καταβολής της σύνταξης λόγω θανάτου συνεχίζει να λαµβάνει τη σύνταξη και µετά τη λήξη της τριετίας στις εξής περιπτώσεις:

• α) Σε περίπτωση που ο επιζών σύζυγος έχει τέκνα που είναι είτε άγαµα και ανήλικα (µέχρι να ενηλικιωθούν) είτε σπουδάζουν (και µέχρι να γίνουν 24 ετών) είτε είναι άγαµα και ανίκανα για κάθε βιοποριστική εργασία, εφόσον η ανικανότητά τους επήλθε πριν από τη συµπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας.
• β) Σε περίπτωση που ο επιζών σύζυγος είναι ο ίδιος ανίκανος για την άσκηση κάθε βιοποριστικής εργασίας µε ποσοστό 67% και άνω, αλλά και για όσο χρόνο πληρείται αυτή η προϋπόθεση.
• γ) Σε περίπτωση που ο επιζών σύζυγος που λαµβάνει σύνταξη θανάτου και πέραν της τριετίας λόγω ύπαρξης ανηλίκων ή τέκνων που σπουδάζουν ή ανικάνων για εργασία τέκνων και έως τη λήξη της ανηλικότητας ή των σπουδών ή της ανικανότητας συµπληρώσει το 55ο έτος της ηλικίας του, τότε ναι µεν η σύνταξη θα διακοπεί µε την παύση ισχύος των ως άνω προϋποθέσεων (ανηλικότητα, σπουδές, ανικανότητα), θα επαναχορηγηθεί, ωστόσο, όταν ο επιζών συµπληρώσει το 67ο έτος.

Από τις παραπάνω διατάξεις του νόµου 4387/2016 προκύπτει ότι οι χήρες που είναι κάτω των 55 ετών κατά την ηµεροµηνία θανάτου του συζύγου τους και δεν έχουν ανήλικα παιδιά ή παιδιά που να σπουδάζουν ή να είναι ανίκανα είτε θα πάρουν σύνταξη για µια τριετία και µετά θα διακοπεί και θα τους επαναχορηγηθεί σε ηλικία 67 ετών ή θα πάρουν σύνταξη για µία µόνο τριετία (εάν είναι κάτω των 52 ετών). Το ίδιο, φυσικά, ισχύει για τους χήρους.

Καταβολή ακόµα και µετά την παρέλευση της τριετίας

Με το άρθρο 19 του νέου νόµου 4611/2019 που ψηφίστηκε πριν από λίγες ηµέρες (17 Μαΐου) οι παραπάνω διατάξεις καταργούνται, καθώς ορίζεται ότι οι συντάξεις λόγω θανάτου συνταξιούχου ή ασφαλισµένου καταβάλλονται στους επιζώντες συζύγους, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, ακόµα και µετά την παρέλευση τριετίας. Παραδείγµατα: Με τον ν. 4387/2016 Ασφαλισµένος αποβιώνει τη 13η Μαΐου 2016 και η σύζυγός του είναι 53 ετών χωρίς τέκνα. Η σύζυγος δικαιούται σύνταξη λόγω θανάτου του ασφαλισµένου συζύγου της, καθώς πληροί τις προϋποθέσεις (ο θανών είχε συµπληρώσει τις χρονικές προϋποθέσεις για τη λήψη πλήρους σύνταξης λόγω γήρατος) και λαµβάνει σύνταξη για µία τριετία, αφού κατά την ηµεροµηνία θανάτου του συζύγου της δεν έχει συµπληρώσει το 55ο έτος. Κατά τη διάρκεια της τριετίας, όµως, συµπληρώνει το 55ο έτος, οπότε η σύνταξη λόγω θανάτου διακόπτεται µετά τη συµπλήρωση της τριετίας και επαναχορηγείται µε τη συµπλήρωση του 67ου έτους της ηλικίας της.

Με τον ν. 4611/17/5/2019 Η σύζυγος θα λαµβάνει τη σύνταξη και µετά τη λήξη της τριετίας και εφ’ όρου ζωής. Με τον ν. 4387/2016 Ασφαλισµένος αποβιώνει τη 13η Μαΐου 2016 και η σύζυγός του είναι 49 ετών χωρίς τέκνα. Η σύζυγος δικαιούται σύνταξη λόγω θανάτου του ασφαλισµένου συζύγου της, καθώς αυτός είχε συµπληρώσει τις απαιτούµενες προϋποθέσεις για λήψη πλήρους σύνταξης λόγω γήρατος. Η σύζυγος θα λάβει σύνταξη για µια τριετία και µετά θα διακοπεί και δεν θα της επαναχορηγηθεί, καθώς δεν συµπληρώνει το 55ο έτος της ηλικίας εντός της τριετίας.

Με τον ν. 4611/17/5/2019 Η σύζυγος θα εξακολουθήσει να λαµβάνει τη σύνταξη λόγω θανάτου και µετά τη λήξη της τριετίας και εφ’ όρου ζωής. Με τον ν. 4387/2016 Ασφαλισµένος αποβιώνει τη 13η Μαΐου 2016 και η σύζυγός του είναι 45 ετών και έχει τέκνο ανήλικο (15 ετών). Η σύζυγος, εφόσον δικαιούται την απονοµή της σύνταξης λόγω θανάτου του συζύγου της, λαµβάνει αυτή για µία τριετία. Η επιζώσα σύζυγος συνεχίζει να λαµβάνει τη σύνταξη και µετά την τριετία, αλλά και µέχρι να διακοπεί η συνταξιοδότηση του τέκνου (λόγω ενηλικίωσης στο 18ο έτος ή λόγω σπουδών στο 24ο έτος), οπότε διακόπτεται η καταβολή της σύνταξης.

Με τον ν. 4611/17/5/2019 Θα λαµβάνει τη σύνταξη και µετά την ενηλικίωση του παιδιού και εφ’ όρου ζωής.

Με τον ν. 4387/2016 Ασφαλισµένος αποβιώνει τη 13η Μαΐου 2016 και η σύζυγός του είναι 49 ετών και έχει τέκνο ανήλικο (8 ετών). Η σύζυγος, εφόσον δικαιούται την απονοµή της σύνταξης λόγω θανάτου του συζύγου της, λαµβάνει αυτή για µία τριετία. Η επιζώσα σύζυγος συνεχίζει να λαµβάνει τη σύνταξη και µετά την τριετία και µέχρι να διακοπεί η συνταξιοδότηση του τέκνου (λόγω ενηλικίωσης του στο 18ο έτος η λόγω σπουδών του στο 24ο έτος), οπότε διακόπτεται η καταβολή της σύνταξης. Επειδή, όµως, κατά τη διάρκεια λήψης της σύνταξης και έως την ενηλικίωση του τέκνου η την παύση των σπουδών του, η επιζώσα σύζυγος συµπληρώνει το 55ο έτος της ηλικίας της, η σύνταξη θανάτου θα της επαναχορηγηθεί µε τη συµπλήρωση του 67ου έτους της ηλικίας της.

Με τον ν. 4611/17/5/2019 Η σύζυγος θα εξακολουθήσει να λαµβάνει τη σύνταξη λόγω θανάτου του συζύγου της και µετά την ενηλικίωση του παιδιού της και εφ’ όρου ζωής. Η ευνοϊκή αλλαγή που επέρχεται µετά την ψήφιση του νέου νόµου αφορά όλες τις περιπτώσεις συνταξιοδοτικών αιτηµάτων και χορηγηθεισών συντάξεων για θανάτους που συντελέστηκαν µετά τη 13η Μαΐου 2016. Συνεπώς, καµία διακοπή σύνταξης χηρείας δεν πρόκειται να γίνει, ενώ ο νέος νόµος αποκαθιστά την κατάφωρη αδικία που επρόκειτο να υποστούν χιλιάδες χήρες το επόµενο διάστηµα µε τη λήξη της τριετίας. Εκτιµάται ότι για περίπου 70.000 δικαιούχους η τριετία που προέβλεπε ο νόµος Κατρούγκαλου λήγει µέσα στον Μάιο του 2019 και εάν δεν άλλαζαν οι σχετικές διατάξεις θα κινδύνευαν να µείνουν δίχως σύνταξη. Ο περιορισµός των συντάξεων χηρείας λόγω ηλικίας των δικαιούχων συζύγων ήταν κοινωνικά ανάλγητος και δεν άρµοζε σε ασφαλιστικό σύστηµα που έχει ως στόχο να προστατεύσει τους ασφαλισµένους τους όταν επέρχεται ο ασφαλιστικός κίνδυνος, στην προκειµένη ο θάνατος συζύγου.

Η Ηλια Γούναρη είναι πρώην προϊσταµένη συντάξεων ΙΚΑ, κοινωνιολόγος του Δικαίου.