Real Estate: «Κανόνια» και success stories στα χρόνια της κρίσης

Όταν τον Φεβρουάριο του 2010 έγινε γνωστό ότι η αλυσίδα ταχυφαγείων McDonald's απαίτησε να σταµατήσει να καταβάλλει «αέρα» για το κατάστηµά της στο Σύνταγµα, ακόµη και οι πιο δύσπιστοι είχαν πειστεί ότι η κρίση είχε έρθει για να µείνει στην ελληνική αγορά ακινήτων. Λίγους µήνες αργότερα, τον Μάιο, η οικονοµία εισήλθε επίσηµα στον αστερισµό των µνηµονίων και την κατάργηση της άυλης εµπορικής αξίας διαδέχτηκε η γενικευµένη πτώση τιµών που άγγιξε σε ορισµένες περιπτώσεις το 60%. Ως αποτέλεσµα, κατά τη διάρκεια των εννέα χρόνων που έχουν περάσει από την είσοδο της ελληνικής οικονοµίας στον µηχανισµό δηµοσιονοµικής εποπτείας, σηµαντικός αριθµός ισχυρών µέχρι τότε επιχειρηµατιών του real estate βρέθηκε αντιµέτωπος µε την οικονοµική καταστροφή.

Ωστόσο, εν µέσω της χειρότερης κρίσης της ελληνικής οικονοµίας δεν έλειψαν τα success stories, οι εταιρείες που αναδύθηκαν επενδύοντας στις νέες τάσεις της αγοράς ακινήτων, όπως οι βραχυπρόθεσµες µισθώσεις. Η «Ηµερησία» παρουσιάζει τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις των νικητών και των ηττηµένων από την κρίση.

Αναζητώντας σανίδα σωτηρίας στο άρθρο 99

Η Ektasis Developement υπέβαλε αίτηση ένταξης στο άρθρο 99 του Πτωχευτικού Δικαίου τον Ιούλιο του 2009. Η δυσµενής για την εταιρεία εξέλιξη υπήρξε αποτέλεσµα της ακύρωσης σειράς συµβολαίων πώλησης ακινήτων, συνολικού ύψους 170 εκατ. ευρώ. Πλέον η εταιρεία, υπό τον Παναγιώτη Ευθυµίου, προσβλέπει στην έγκριση από τη ∆ικαιοσύνη της αίτησης επικύρωσης της συµφωνίας εξυγίανσης, µε στόχο την εξυπηρέτηση του δανεισµού της που τοποθετείται σε περίπου 160 εκατ. ευρώ.

Είχε προηγηθεί τον Μάρτιο του 2009 η αίτηση ένταξης στο άρθρο 99 της κρητικής εταιρείας ανάπτυξης ακινήτων Hellenic Homes, κίνηση µε βασικό στόχο την προστασία της εταιρείας έναντι των πιστωτών της. Πριν από µία δεκαετία η Κρήτη, που κατά τα τελευταία χρόνια έχει επανακάµψει ως ένας από τους δηµοφιλέστερους προορισµούς δεύτερης κατοικίας, είχε υποστεί ισχυρό πλήγµα λόγω της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής κρίσης 2007-2008 που οδήγησε µεγάλο αριθµό ∆υτικοευρωπαίων στο να ακυρώσουν τις αγορές εξοχικών στο νησί.

Κατά το ίδιο χρονικό διάστηµα αίτηση υπαγωγής στο άρθρο 99 υπέβαλε ακόµη µία τεχνική εταιρεία, η ΛΑΜΚΟ, που µε έδρα τη Λάρισα είχε ιδρυτές και βασικούς µετόχους τους αδελφούς Μαλάκου και αποτελούσε µία από τις µεγαλύτερες κατασκευαστικές εταιρείες της Θεσσαλίας. Αξίζει να σηµειωθεί ότι στις 26 Ιουνίου και στις 24 Ιουλίου έχουν προγραµµατιστεί πλειστηριασµοί ακινήτων της εταιρείας, µε τον πρώτο να αναµένεται να µην πραγµατοποιηθεί λόγω των επικείµενων εθνικών εκλογών. Ακόµη µία από τις εταιρείες που επλήγησαν λόγω της κρίσης είναι η Starlet της επιχειρηµατικής-εφοπλιστικής οικογένειας Τίγκα, µε ακίνητα της εταιρείας να βγαίνουν κατά καιρούς στο σφυρί.

Σε αυτά ανήκουν πολυτελές ακίνητο στον Σαρωνικό, του οποίου, κατά τον περασµένο Μάιο, είχε προγραµµατιστεί ο πλειστηριασµός σε τιµή πρώτης προσφοράς ύψους 14,6 εκατ. ευρώ. Από τη λίστα των developers που η οικονοµική κρίση απείλησε δεν θα µπορούσαν να λείπουν παραδοσιακές εταιρείες, όπως η Μπάµπης Βωβός Διεθνής Τεχνική, της οποίας η ένταξη, τον Μάιο του 2015, στο άρθρο 99 αποτέλεσε τη µεγαλύτερη µέχρι τότε εταιρική διάσωση, δεδοµένου ότι το ύψος του δανεισµού της ξεπερνούσε τα 600 εκατ. ευρώ. Βέβαια, παρά τις προσπάθειες της διοίκησής της, η τεχνική εταιρεία παραµένει µεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, µε τρία βασικά έργα, που θα µπορούσαν να είχαν βγάλει από το αδιέξοδο την εταιρεία, να µην προχωρούν.

Ο λόγος για την αποπεράτωση του ηµιτελούς εµπορικού κέντρου στον Βοτανικό που συνδέεται µε τη διπλή ανάπλαση, και για την πώληση του ξενοδοχειακού συγκροτήµατος στον Γαλατά Τροιζηνίας, που προβλεπόταν από τη συµφωνία εξυγίανσης να ολοκληρωθεί το 2016. Οπως και για την επανέναρξη των κατασκευαστικών εργασιών του ηµιτελούς εδώ και 14 χρόνια κτιρίου γραφείων στη Λεωφόρο Κηφισίας 111 και Σίνα στο Μαρούσι, εγχείρηµα που βρίσκεται αντιµέτωπο µε γραφειοκρατικό ανήφορο. Επίσης, στη µέγκενη εξακολουθούν να βρίσκονται ο όµιλος Χαραγκιώνη, µε επικεφαλής τον Θεόδωρο Χαραγκιώνη, ο οποίος κατά το παρελθόν βρισκόταν σε προχωρηµένες συζητήσεις µε τη Fortress για την εξασφάλιση χρηµατοδότησης ύψους 35 εκατ. ευρώ.

Ωστόσο, το προωθούµενο deal δεν προχώρησε, µε την εταιρεία να εµφανίζει συνολικό ληξιπρόθεσµο δανεισµό της τάξης των 170-180 εκατ. ευρώ, διαθέτοντας χαρτοφυλάκιο περισσότερων από 60 (ηµιτελών και µη) ακινήτων. O «Mr SATO» Ακόµη ένας παραδοσιακός developer, που δεν έµεινε αλώβητος από την κρίση, είναι ο Σωτήρης Θεοδωρίδης, γνωστός στους επιχειρηµατικούς κύκλους ως Mr Sato, καθώς αποτελεί τον ιδρυτή της γνωστής αλυσίδας επίπλων.

Ο ίδιος προΐσταται της εταιρείας ακινήτων Pasal Development, της οποίας βασικό περιουσιακό στοιχείο είναι το εµπορικό κέντρο Athens Heart στην οδό Πειραιώς 180, στον Ταύρο, το οποίο έχει προσηµειωθεί από την Εθνική Τράπεζα λόγω της αδυναµίας αποπληρωµής του οµολογιακού δανείου 55 εκατ. ευρώ από την Pasal. Η τελευταία έχει καταλήξει σε συµφωνία µε τη Hines για την πώληση του Athens Heart, αλλά για να ενεργοποιηθεί απαιτείται να εκδοθεί η απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών για την αίτηση επικύρωσης της συµφωνίας εξυγίανσης µε τους πιστωτές της.

«Ανθισαν» ελέω τουρισµού και Airbnb

Μέσα την κρίση άνθησαν και καινούργιες επιχειρηµατικές προσπάθειες, που στηρίχθηκαν στα νέα δεδοµένα της αγοράς λόγω της έκρηξης του τουρισµού και της επέλασης των βραχυπρόθεσµων µισθώσεων. Η Blueground ιδρύθηκε το 2013, σε µια χρονιά κατά την οποία η ελληνική οικονοµία προσπαθούσε να ορθοποδήσει, παρέχοντας υπηρεσίες βραχυχρόνιας ενοικίασης ακινήτων κυρίως προς στελέχη εταιρειών. Πλέον, εκτός από την περαιτέρω ενίσχυση της δραστηριότητάς της στο εξωτερικό, η εταιρεία επιδιώκει, µέσα στον επόµενο ενάµιση χρόνο, ο αριθµός των υπό διαχείριση ακινήτων στην Ελλάδα να αγγίξει τα 1.000 από 550 σήµερα. Παγκοσµίως η Blueground διαχειρίζεται περισσότερα από 2.000 διαµερίσµατα, προσθέτοντας κάθε µήνα περίπου 200 στο χαρτοφυλάκιό της, ενώ διαθέτει παρουσία σε εννέα πόλεις (Αθήνα, Κωνσταντινούπολη, Ντουµπάι, Νέα Υόρκη, Σαν Φρανσίσκο, Λος Αντζελες, Ουάσιγκτον και Βοστώνη).

Με το Airbnb να έχει δηµιουργήσει µια καινούργια αγορά, εκτός από την Blueground, που καταλαµβάνει τη µερίδα του λέοντος στις βραχυχρόνιες µισθώσεις, τη λίστα των νέων παικτών συµπληρώνουν η homm, που προσφέρει ολοκληρωµένες υπηρεσίες διαχείρισης και δραστηριοποιείται σε επιλεγµένες περιοχές της Αθήνας, στην Αττική Ριβιέρα και τη Μύκονο, όπως και η Smartbnb, που δεν διαχειρίζεται µόνο τα προς βραχυπρόθεσµη ενοικίαση ακίνητα, αλλά παρέχει και υπηρεσίες προβολής των ιδιοκτησιών στις ηλεκτρονικές πλατφόρµες. Σηµαντική κινητικότητα εµφανίζουν και οι εταιρείες που επενδύουν σε boutique hotels. Σε αυτές ανήκει η εταιρεία Celetrum, µε επικεφαλής τον Γιώργο Τσουκαλά, ο οποίος δραστηριοποιείται την τελευταία εικοσαετία στον κλάδο των ακινήτων και των υποδοµών, και τον Γιώργο Τερλίδη. Ο τελευταίος υπήρξε στέλεχος στην αυστραλιανή εταιρεία ακινήτων MGPA, που έχει εξαγοραστεί από την BlackRock, ενώ έχει θητεύσει σε αριθµό ξένων εταιρειών. Η Celetrum έχει αναπτύξει και διαχειρίζεται σήµερα δύο boutique hotels στο κέντρο της Αθήνας, ενώ σχεδιάζει τη δηµιουργία ακόµη ενός ξενοδοχείου. Επίσης, πρωταγωνιστικό ρόλο στο real estate έχουν οι καινούργιες εταιρείες επένδυσης σε ακίνητη περιουσία (ΑΕΕΑΠ).

Σε αυτές ανήκουν η Orilina, η οποία, µε επικεφαλής τον Κυριάκο Ευαγγέλου, ελέγχεται από το Brevan Howard Asset Management LLP, ένα από τα µεγαλύτερα επενδυτικά κεφάλαια στην Ευρώπη. Η εταιρεία απέκτησε πρόσφατα προς 25,5 εκατ. ευρώ τα κεντρικά γραφεία του Οµίλου Ελλάκτωρ στην οδό Ερµού, στη Νέα Κηφισιά. Αλλά και η Μπλε Κέδρος, που ανήκει στην οικογένεια Ευµορφίδη της αλυσίδας ξενοδοχείων CocoMat, έλαβε άδεια λειτουργίας µόλις τον Μάρτιο του 2017, διαθέτοντας χαρτοφυλάκιο 29 ακινήτων, µε αξία της τάξης των 71,8 εκατ. ευρώ και ετήσια έσοδα ύψους 5,8 εκατ. ευρώ. Στο διοικητικό συµβούλιο της εταιρείας καταλαµβάνουν τη θέση του προέδρου ο Μάριος Σωφρονίου, ενώ διευθύνων σύµβουλος και αντιπρόεδρος είναι οι Στυλιανός Αλεξίου και Χρήστος Μποµπόλιας. Ηχηρό «παρών» δίνουν και τα ξένα funds, µεταξύ των οποίων το Brook Lane Capital, που µε επικεφαλής τον Αζίζ Φράνσις αγόρασε προς 95,3 εκατ. ευρώ το χαρτοφυλάκιο ακινήτων της Alpha Bank.

Ακόµη ένα επενδυτικό, εκτός ελληνικών συµφερόντων, κεφάλαιο που ανήκει στις αφίξεις της ελληνικής αγοράς ακινήτων είναι το Greco Fund (Greek Real Estate Company Fund). Επενδύει σε κατεξοχήν ακίνητα εισοδήµατος (income-producing) και διαθέτει ρευστότητα της τάξης των 200 εκατ. ευρώ, που σχεδιάζει να τοποθετήσει για την απόκτηση πρώτης κατηγορίας ακινήτων. Το Greco Fund προέκυψε από τη συνεργασία των επενδυτικών εταιρειών Dromeus Capital, µε έδρα το Λονδίνο, και Crossborder Capital, που εδρεύει στη Ζυρίχη. Η πρώτη είναι δηµιούργηµα του Αχιλλέα Ρισβά, ο οποίος έχει δραστηριοποιηθεί κατά το παρελθόν στην ελληνική αγορά οµολόγων, ενώ η δεύτερη έχει ιδρυθεί από τον Σταύρο Αδαµόπουλο.