Ιδιοκτήτες, όμηροι των απαλλοτριώσεων

Η δέσμευση ιδιωτικών ακινήτων και η απαλλοτρίωσή τους από Δήμους ή Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχει σκοπό τη βελτίωση των όρων διαβίωσης των πολιτών. Αυτό όμως, δεν συμβαίνει παρά μόνο «στα χαρτιά»: ο κανόνας στην Ελλάδα θέλει οι ιδιοκτησίες να δεσμεύονται από τους δήμους εσαεί, ακόμη και για διάστημα…80 χρόνων, χωρίς οι ιδιοκτήτες τους να αποζημιώνονται, την ώρα που θα πρέπει να πληρώνουν φόρους χωρίς να είναι σε θέση ούτε να ενοικιάσουν ούτε να μισθώσουν την περιουσία τους.

Το χειρότερο όμως, όλων είναι ότι ούτε μέσω της δικαιοσύνης είναι σε θέση να βρουν το δίκιο τους, με αποτέλεσμα να βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα ανυπέρβλητο αδιέξοδο. Δεν πρόκειται για υπερβολή. Όπως αποκαλύπτουν στην «Η», έγκριτοι νομικοί κύκλοι, σε περίπτωση διεκδίκησης αποζημίωσης για δέσμευση ακινήτου, χρειάστηκε να περάσουν περίπου 80 χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων απεβίωσαν οι δύο προηγούμενες γενιές ιδιοκτητών, όπως και ορισμένοι από τους δικηγόρους, που χειρίζονταν την υπόθεση, ωσότου οι, τρίτης γενιάς, ιδιοκτήτες καταφέρουν να αποζημιωθούν…

Σε ομηρία

«Η βασική πηγή του προβλήματος σχετίζεται με το γεγονός ότι οι Δήμοι προχωρούσαν σε δεσμεύσεις ακινήτων με στόχο την απαλλοτρίωσή τους για την κατασκευή, για παράδειγμα, μίας παιδικής χαράς, χωρίς να έχουν εξασφαλίσει τους απαιτούμενους πόρους. Πρόκειται για μία πρακτική που υιοθετούσαν, για πολλά χρόνια, οι ΟΤΑ, οδηγώντας στη γιγάντωση του προβλήματος» σημειώνει ο Παναγιώτης Μερεκούλιας, επικεφαλής του τομέα Μελετών και Εκτιμήσεων της Δανός / BNP Paribas Real Estate.

Τι προβλέπει ο νόμος αλλά και η παράγραφος 4 του άρθρου 17 του Συντάγματος που προστατεύει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας; Ότι αφότου παρέλθουν 18 μήνες, από τη στιγμή που κηρυχθεί προς απαλλοτρίωση ένα οικόπεδο, χωρίς να έχει καταβληθεί η προβλεπόμενη αποζημίωση, το ακίνητο επιστρέφει στον ιδιοκτήτη. Τι συμβαίνει όμως, στην πράξη; «Αφότου περάσουν οι 18 μήνες, οι υπηρεσίες, συνήθως, δεν προχωρούν στη χορήγηση της άδειας δόμησης ή των απαιτούμενων πιστοποιητικών, σε περίπτωση που ο ιδιοκτήτης επιθυμούσε να πουλήσει το ακίνητο. Κι αυτό επειδή οι υπηρεσίες δεν αναγνωρίζουν την άρση της απαλλοτρίωσης με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες να αναγκάζονται να προσφεύγουν στα δικαστήρια προκειμένου να διαπιστωθεί η αυτοδίκαιη άρση» εξηγούν νομικές πηγές.

Συνήθης πρακτική των δήμων, όπως εξηγούν οι ειδικοί, είναι με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου να προχωρούν ταυτόχρονα σε άρση της δέσμευσης και επιβολή καινούργιας για κάποια άλλη χρήση ή σκοπό. Ο ιδιοκτήτης, λοιπόν, που ενδέχεται να έχει βρει το δίκιο του δικαστικά, αναγκάζεται να καταφύγει, για μία ακόμη φορά, στη δικαιοσύνη και να παγιδεύεται, με τον τρόπο αυτό, σε ένα φαύλο κύκλο.

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ιδιοκτήτες

Προτού οι ιδιοκτήτες προσφύγουν στη δικαιοσύνη, θα πρέπει να αιτηθούν την άρση της δέσμευσης είτε στην οικεία Περιφέρεια, είτε στο υπουργείο Περιβάλλοντος, εάν πρόκειται για δέσμευση από ΟΤΑ ή το κράτος, αντίστοιχα. Εάν, μέσα σε τρεις μήνες, δεν λάβoυν απάντηση ή εάν η απάντηση είναι αρνητική, τότε μπορούν να κινηθούν δικαστικά. Απαραίτητη βέβαια, προϋπόθεση, όπως εξηγούν νομικοί, είναι να αποδεικνύεται το έννομο συμφέρον του προσφεύγοντα ιδιοκτήτη, με το διοικητικό πρωτοδικείο, που είναι το αρμόδιο δικαστήριο, να αποφασίζει σε πρώτο και δεύτερο βαθμό, δηλαδή δεν υπάρχει δυνατότητα έφεσης. Οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να προσκομίσουν, μεταξύ άλλων, τους τίτλους ιδιοκτησίας, τους όρους δόμησης και τοπογραφικά διαγράμματα από τα οποία να προκύπτει ότι το ακίνητο είναι δεσμευμένο, αλλά και το πώς αυτό θα μπορούσε να αξιοποιηθεί, εάν αιρόταν η δέσμευση.

Εάν ακολουθηθεί η οδός του εξωδικαστικού συμβιβασμού, οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να προσκομίσουν τοπογραφικά διαγράμματα που απεικονίζουν την κατάσταση της ιδιοκτησίας και τι είδους αξιώσεις, ενδεχομένως, θα ήγειραν όμοροι ιδιοκτήτες σε περίπτωση άρσης της δέσμευσης. Απαιτείται, ακόμη, έκθεση τίτλων από την οποία να προκύπτει πώς αποκτήθηκε το ακίνητο, όπως και τον πρωτότυπο τρόπο κτήσης κυριότητας, η οποία να υπογράφεται από δύο δικηγόρους με βεβαίωση γνησίου υπογραφής. Όλα αυτά συνοδεύονται από μία αίτηση που κατατίθεται στον οικείο δήμο. Βέβαια, όπως εξηγούν δικηγόροι, η παραπάνω διαδικασία συνοδεύεται από σειρά προϋποθέσεων που καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη, εν τέλει, την άρση της δέσμευσης.

Χαρακτηριστικές περιπτώσεις

Όπως προκύπτει από πρόσφατη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Αθηναίων, οι περιπτώσεις ακινήτων που δεσμεύθηκαν, έως και πριν από 80 χρόνια, χωρίς, ακόμη, οι ιδιοκτήτες τους να έχουν αποζημιωθεί δεν είναι σπάνιες. Ποιες είναι οι πιο χαρακτηριστικές υποθέσεις;

- Ακίνητο 225 τ.μ. στις οδούς Τριπόλεως 42 και Λεβιδίου στην Αθήνα, που παραμένει αδόμητο, δεσμεύθηκε το…1938 για κοινόχρηστο πράσινο. Ύστερα από 80 χρόνια οι ιδιοκτήτες της έκτασης συμφώνησαν σε εξωδικαστικό συμβιβασμό, με την εκτιμώμενη αξία της ιδιοκτησίας να ανέρχεται σε 105,6 χιλιάδες ευρώ.

- Ακίνητο περίπου 300 στρεμμάτων, που ανήκει στην Εκκλησία της Ελλάδος και βρίσκεται στις οδούς Μιχαλακοπούλου, Πόντου και Λαοδικείας στην Αθήνα και έχει ήδη διαμορφωθεί σε πλατεία, δεσμεύθηκε ως κοινόχρηστος χώρος με διάταγμα (25-10-1939) επί του πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά. Η αξία του ακινήτου εκτιμήθηκε σε 302.000 ευρώ.

- Η έκταση ιδιωτικών λαχανόκηπων 15 στρεμμάτων στην γειτονιά της Ακαδημίας Πλάτωνος, με πρόσωπο στην οδό Λένορμαν δεσμεύθηκε το 1968 για παιδική χαρά, αθλητικές και για διάνοιξη οδών, με την απαλλοτρίωση να συνεχίζεται με συνεχιζόμενες δεσμεύσεις το 1986 και το 1998. Η διαδικασία για την απαλλοτρίωση του ιδιοκτήτη με το ποσό των 2,2 εκατ. ευρώ ξεκίνησε φέτος.

- Στην πλατεία Μητροπόλεως ακίνητο 1,1 στρέμματος, που ανήκει στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και αποτελεί τμήμα της γνωστής πλατείας δεσμεύθηκε το 1972. Ύστερα από περίπου μισό αιώνα, ολοκληρώθηκε η εκτίμηση της αξίας του ακινήτου, της οποίας το ύψος ανέρχεται σε 4,4 εκατ. ευρώ.