Φρένο στο brain drain με τρία... φυτώρια υψηλής εξειδίκευσης

Εθνικό σχέδιο δράσης για τη μετάβαση της αγοράς εργασίας στην ψηφιακή εποχή ξεδιπλώνει το υπουργείο Εργασίας, με κύριο στόχο την καταπολέμηση του brain drain και την ανάσχεση της μετανάστευσης Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό. Στην αιχμή της ατζέντας βρίσκονται 3+2 «ευφυείς δράσεις», οι οποίες παρουσιάστηκαν από τη διεπιστημονική ομάδα Rebrain Greece στη ΔΕΘ.

Η ατζέντα περιελάμβανε επίσημη διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους στην έκθεση σχετικά με τη δέσμη των δράσεων που έχει προετοιμάσει η ομάδα, προκειμένου το φθινόπωρο να ολοκληρωθεί το 1ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ευφυών (data driven) Πολιτικών Απασχόλησης με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων φορέων. Αξιοποιώντας τη δύναμη του Μηχανισμού Διάγνωσης των Αναγκών της Αγοράς Εργασίας, οι επιστήμονες που συμμετείχαν στην ομάδα Rebrain Greece σχεδίασαν μια δέσμη από πιλοτικές και εξαιρετικά στοχευμένες δράσεις, οι απευθύνθηκαν σε συγκεκριμένες ομάδες-στόχους και αξιολογήθηκαν ώστε στη συνέχεια να ανοίξουν σε ευρεία κλίμακα χτίζοντας την εθνική στρατηγική.

Η διεπιστημονική και διυπουργική ομάδα συστήθηκε άτυπα τον περασμένο Απρίλιο με πρωτοβουλία ορισμένων στελεχών της Γενικής Διεύθυνσης Εργασιακών Σχέσεων του υπουργείου Εργασίας. Πλέον αποτελείται από υπηρεσιακά στελέχη με τεχνοκρατική πληρότητα από διαφορετικά υπουργεία, ερευνητικά Ινστιτούτα και Οργανισμούς (ΕΙΕΑΔ, ΙΟΒΕ), τον ΟΑΕΔ, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα των Κοινωνικών Εταίρων (ΣΕΒ, ΙΝΕ ΓΣΕΕ), καθώς και από εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η πρωτοβουλία αγκαλιάστηκε εξαρχής από τον υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Γιάννη Βρούτση, σε τέτοιο επίπεδο, ώστε να αποτελέσει την κύρια θεματική του υπουργείου στη ΔΕΘ. Το πολυεπίπεδο πρόβλημα του brain drain είναι ένα από τα πρώτα θέματα με τα οποία καταπιάστηκε ο νέος υπουργός.

Όπως διαμηνύουν συνεργάτες του, η αποτελεσματική αντιμετώπιση της διαρροής εγκεφάλων στο εξωτερικό αντιμετωπίζεται ως πολύ σημαντικός κρίκος στο αναπτυξιακό αφήγημα της κυβέρνησης. Στην ολοκλήρωση και την υλοποίηση του εθνικού σχεδίου ρόλο-κλειδί θα παίξουν η Γενική Διεύθυνση Εργασιακών Σχέσεων του υπουργείου με επικεφαλής τον δρα του Παντείου Πανεπιστημίου, Κωνσταντίνο Αγραπιδά, όπως και ο ΟΑΕΔ, με τον νέο διοικητή του, Σπύρο Πρωτοψάλτη.

20 Ιδέες και προτάσεις 

Από τις μέχρι τώρα εργασίες της διεπιστημονικής ομάδας έχουν συγκεντρωθεί πάνω από 20 ιδέες και προτάσεις για δράσεις πολιτικής. Από αυτές μεγαλύτερο βαθμό ωριμότητας για υλοποίηση έχουν τρεις για στοχευμένα πιλοτικά προγράμματα απασχόλησης, όπως και δύο προτάσεις για οριζόντιες δράσεις (διαλειτουργικότητα πληροφοριακών συστημάτων για εξαγωγή έξυπνων δεδομένων και στρατηγικό σχέδιο δημοσιότητας των «ευφυών» δράσεων).

Τα πιλοτικά προγράμματα που μπαίνουν σε τροχιά στοχεύουν σε συγκεκριμένες ομάδες πτυχιούχων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, όπως γυναίκες –οι οποίες έχουν τα πρωτεία της ανεργίας και της έλλειψης ψηφιακών δεξιοτήτων–, αλλά και απόφοιτους γεωπονικών σχολών. Η δράση για τις γυναίκες, που αφορά στην απασχόληση ανέργων από τον κλάδο αναλυτών λογισμικού, θα συμμετάσχει σε «call» προτάσεων της Γενικής Διεύθυνσης Ψηφιακής Οικονομίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η βασική καινοτομία των δράσεων έγκειται στη συνδυαστική χρήση «έξυπνων» ψηφιακών εργαλείων και ηλεκτρονικών εφαρμογών.

Για παράδειγμα, το πρόγραμμα της ψηφιακής επιχειρηματικότητας στην γεωργία χρησιμοποιεί εργαλεία και εφαρμογές ΑΙ, Data analytics και ψηφιακού μάρκετινγκ για την πιο εύστοχη επιλογή και διαχείριση καλλιεργειών, αλλά και την ισχυρότερη σύνδεσή τους με την αγορά. «Μέχρι το 2022 το 42% των απαιτούμενων δεξιοτήτων θα αλλάξει. Το 54% των εργαζομένων θα χρειαστεί να επανεκπαιδευθεί σε τεχνικές δεξιότητες αλλά και σε soft skills, όπως κριτική σκέψη, δημιουργικότητα, ευελιξία και συναισθηματική νοημοσύνη», λέει ο Κωνσταντίνος Αγραπιδάς, γενικός διευθυντής Εργασιακών Σχέσεων, Υγείας, Ασφάλειας και Ενταξης στην Εργασία του Υπ. Εργασίας και Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου, επισημαίνοντας ότι «απαιτείται ο σχεδιασμός νέων ευφυών δημοσίων πολιτικών για την αγορά εργασίας, την εκπαίδευση και τη κατάρτιση». Τέλος τονίζει ότι «είναι καθοριστική η διασύνδεση της έρευνας με τη ζήτηση ερευνητικών προγραμμάτων από τις επιχειρήσεις και την αγορά εργασίας για τη παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών. Οι παραπάνω προκλήσεις προϋποθέτουν τον έξυπνο, οριζόντιο, διυπουργικό και διεπιστημονικό σχεδιασμό των πολιτικών του κράτους για τη μετάβαση στη νέα εποχή που έχει ήδη αρχίσει».

1. Προηγμένες δεξιότητες για γυναίκες (Advanced skills 4 women) Το πρώτο πιλοτικό πρόγραμμα αφορά κατ’ αρχήν 100 γυναίκες, άνεργες με στόχο την εκπαίδευση, την κατάρτιση και την απόκτηση υψηλών δεξιοτήτων, ώστε να απασχοληθούν σε επιστημονικούς φορείς του Δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα, πανεπιστήμια, επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα και ανεξάρτητες Αρχές, στο πεδίο του αναλυτή δεδομένων (advanced data analytics και open data management). Τον Απρίλιο του 2019 στην Αττική υπήρχαν 193 άνεργοι με πτυχίο Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης οι οποίοι είχαν εργαστεί ως «Πρόσωπα που αναπτύσσουν επαγγελματική δραστηριότητα στον τομέα της πληροφορικής». Η ομάδα-στόχος προκύπτει από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ταξινόμησης Δεξιοτήτων ESCO. Στρατηγικός στόχος είναι η αύξηση της ικανότητας των ωφελούμενων αφενός για ψηφιακή ανάλυση και επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων, αφετέρου για παροχή συνεκτικών και μετρήσιμων συμπερασμάτων. Η εκπαίδευση περιλαμβάνει εγκάρσιες δεξιότητες και εκπόνηση εργασίας, προφορική παρουσίαση και γραπτή εξέταση. Παρέχεται Ψηφιακή πιστοποίηση επιπέδου EQM 5-6 και ψηφιακό πιστοποιητικό, ενώ οι γυναίκες θα απασχοληθούν σε υψηλού επιπέδου επιστημονικούς ή κρατικούς φορείς, με αντικείμενο την παρακολούθηση και την τροφοδότηση στοιχείων σχετικών με τους δείκτες DESI ή/και άλλων δραστηριοτήτων για την ελληνική αγορά εργασίας.
2. Ψηφιακή επιχειρηματικότητα στη γεωργία (agrodigital entrepreneurship) Η δράση περιλαμβάνει εκπαίδευση και κατάρτιση 200 ανέργων έως 29 ετών. Στόχος της δράσης είναι η απόκτηση υψηλών δεξιοτήτων ώστε οι άνεργοι απόφοιτοι να δημιουργήσουν τις δικές τους online επιχειρήσεις εμπορίου και προώθησης αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Περιλαμβάνει εκπαίδευση δύο μηνών σε δομές του Δήμου Αθηναίων, Πανεπιστημίων (π.χ. Γεωπονικό), ΚΕΚ και άλλων φορέων σε εφαρμογές ψηφιακού μάρκετινγκ, επεξεργασίας, ανάλυσης και οπτικοποίησης δεδομένων, μοντελοποίηση κατηγοριών δεδομένων, ηλεκτρονικών μεθόδων επεξεργασίας, κοινωνικά δίκτυα και προώθηση προϊόντων. Σε δεύτερη φάση οι εκπαιδευόμενοι θα χρηματοδοτηθούν για έναρξη online επιχείρησης με 8.000 ευρώ, (4.000 για το πρώτο έτος και 4.000 ευρώ για το δεύτερο έτος), με παραμέτρους διασφάλισης λειτουργίας και εμπορικής δραστηριότητας για τα πρώτα δύο έτη. Τον Αύγουστο του 2019 υπήρχαν 3.403 άνεργοι οι οποίοι δηλώνουν ως προσδοκώμενο επάγγελμα τον κλάδο αγροτικής παΛογαριασμός κατάρτισης Για τα πιλοτικά προγράμματα δημιουργείται ατομικός εκπαιδευτικός «φορητός» λογαριασμός (individual learning account) των ωφελούμενων με καταμέτρηση εκπαιδευτικών πόντων (1 πόντος/ημέρα). Ο λογαριασμός θα τηρείται σε ενιαία ηλεκτρονική βάση δεδομένων διά βίου εκπαίδευσης. Βάσει αυτού του μητρώου, θα πριμοδοτούνται σε μελλοντικά προγράμματα εκπαίδευσης ή απασχόλησης. Τα πιλοτικά προγράμματα περιλαμβάνουν συνολική αποτίμηση των εκπαιδευτών και του προγράμματος από τους ωφελούμενους και των ωφελουμένων από τους εκπαιδευτές. ραγωγής και αγροδιατροφής (γεωπόνοι, γεωπονικά και συναφή επαγγέλματα, δασολόγοι, περιβαλλοντολόγοι κ.λπ.).
3. Εκπαίδευση και εργασία στην «κυκλική οικονομία» (DIG_ CIRCULAR) Το πρόγραμμα περιλαμβάνει 12 μήνες on the job training εργασία 200 ανέργων σε εταιρείες του κλάδου κυκλικής οικονομίας (ανακύκλωση προϊόντων διαφόρων βιομηχανικών κλάδων, εταιρείες waste management, εταιρείες βιολογικών καθαρισμών, εταιρείες αποσυναρμολόγησης υλικών, εταιρείες μετατροπής απορριμμάτων σε καύσιμη ύλη, εταιρείες ΑΠΕ κ.λπ.) με κάλυψη ασφαλιστικών εισφορών από τα ευρωπαϊκά κονδύλια, ΠΔΕ/κρατικό προϋπολογισμό, δήμο, ενδιαφερόμενες εταιρείες, ιδιωτικό τομέα, crowdfunding κ.λπ.

Λογαριασμός κατάρτισης

Για τα πιλοτικά προγράμματα δημιουργείται ατομικός εκπαιδευτικός «φορητός» λογαριασμός (individual learning account) των ωφελούμενων με καταμέτρηση εκπαιδευτικών πόντων (1 πόντος/ημέρα). Ο λογαριασμός θα τηρείται σε ενιαία ηλεκτρονική βάση δεδομένων διά βίου εκπαίδευσης. Βάσει αυτού του μητρώου, θα πριμοδοτούνται σε μελλοντικά προγράμματα εκπαίδευσης ή απασχόλησης. Τα πιλοτικά προγράμματα περιλαμβάνουν συνολική αποτίμηση των εκπαιδευτών και του προγράμματος από τους ωφελούμενους και των ωφελουμένων από τους εκπαιδευτές.