Αγορά εργασίας: Ανατροπές σε συµβάσεις και διαιτησία

Πλήθος αλλαγών φέρνει στον τοµέα του συλλογικού και σωµατειακού εργατικού δικαίου το νέο νοµοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας, το οποίο αναµένεται να τεθεί προς ψήφιση στη Βουλή τις προσεχείς ηµέρες. Κλαδικές, επιχειρησιακές συλλογικές συµβάσεις, αρχή της εύνοιας, συνδικαλιστικές οργανώσεις και διαιτησία είναι τα βασικά σηµεία τα οποία τροποποιούνται µέσω των νέων διατάξεων. Ριζική τοµή στις συλλογικές συµβάσεις εργασίας αποτελούν οι νέες προβλέψεις, µέσω των οποίων επανέρχεται η υπεροχή των επιχειρησιακών συλλογικών συµβάσεων έναντι των κλαδικών, καθώς και η εν γένει δυνατότητα εξαίρεσης ορισµένων κατηγοριών επιχειρήσεων από τις συλλογικές συµβάσεις του κλάδου.

Ειδικότερα, εισάγεται η δυνατότητα κατά τη διαδικασία υπογραφής µιας εθνικής ή τοπικής κλαδικής οι κοινωνικοί εταίροι να συµφωνούν ειδικούς όρους και εξαιρέσεις για ειδικής κατηγορίας επιχειρήσεις. Επιπλέον, σε περίπτωση συρροής µίας κλαδικής συλλογικής σύµβασης εργασίας και µίας επιχειρησιακής, η δεύτερη µπορεί να κατισχύει της πρώτης ακόµη και αν εµπεριέχει δυσµενέστερους όρους εργασίας, εφόσον η επιχείρηση αντιµετωπίζει σοβαρά οικονοµικά προβλήµατα.

Η αρχή της εύνοιας υποχωρεί και στην περίπτωση συρροής εθνικής κλαδικής συλλογικής σύµβασης µε αντίστοιχη τοπική. ∆υνατότητα εξαίρεσης επιχειρήσεων που αντιµετωπίζουν οικονοµικά προβλήµατα προβλέπεται και από τη διαδικασία κήρυξης µίας κλαδικής συλλογικής σύµβασης ως γενικώς υποχρεωτικής. Δέον δε, όπως επισηµάνουµε ότι µε τη νέα διάταξη του αρ. 52 τίθενται επιπλέον προϋποθέσεις προκειµένου να µπορεί µία κλαδική συλλογική σύµβαση εργασίας να κηρυχθεί ως γενικώς υποχρεωτική. Επιπρόσθετα, µεταβάλλεται πλήρως η διαδικασία της µονοµερούς προσφυγής στη διαιτησία (Οργανισµός Μεσολάβησης και ∆ιαιτησίας), καθώς τα κριτήρια µονοµερούς προσφυγής στη διαιτησία αυστηροποιούνται. Eτσι πλέον η προσφυγή στη διαιτησία είναι δυνατή µόνο όταν η συλλογική διαφορά ανακύπτει σε επιχειρήσεις δηµοσίου χαρακτήρα και κοινής ωφέλειας ή όταν

α) αποτύχουν οριστικά οι διαπραγµατεύσεις και

β) η επίλυσή της επιβάλλεται από υπαρκτό λόγο γενικότερου κοινωνικού ή δηµοσίου συµφέροντος, συνδεόµενο µε τη λειτουργία της ελληνικής οικονοµίας. Παρατηρούµε ότι η έννοια της δεύτερης αυτής προϋπόθεσης είναι δυσχερές να αναγνωριστεί, καθώς αυτή αποτυπώνεται µε έναν όλως αόριστο και γενικόλογο τρόπο. Αντιθέτως, η πρώτη προϋπόθεση εξειδικεύεται στην ίδια τη διάταξη, µέσω της καθιέρωσης επιπλέον κριτηρίων και προϋποθέσεων. Eτσι οριστική θεωρείται η αποτυχία των διαπραγµατεύσεων όταν

α) έληξε η κανονιστική ισχύς τυχόν υπάρχουσας συλλογικής σύµβασης,

β) έχει εξαντληθεί κάθε µέσο συνεννόησης και συνδικαλιστικής δράσης και

γ) το µέρος που προσφεύγει συµµετείχε στη διαδικασία της µεσολάβησης και αποδέχθηκε την πρόταση του µεσολαβητή. Οι εν λόγω προϋποθέσεις, µάλιστα, πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά.Κατά της συγκεκριµένης διάταξης, η οποία φαίνεται να οδηγεί σε έµµεση κατάργηση της διαδικασίας της διαιτησίας, έχουν εγερθεί έντονες διαφωνίες από µεγάλη µερίδα του νοµικού κόσµου.

Διαμαρτυρίες όµως υφίστανται και σχετικά µε τις διατάξεις που προβλέπουν τη δηµιουργία στο υπουργείο Εργασίας µητρώου συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζοµένων και εργοδοτών. Από την πλευρά των εργοδοτικών οργανώσεων εκφράζονται επιφυλάξεις σχετικά µε το κατά πόσο είναι δυνατό να δηµιουργηθεί το συγκεκριµένο µητρώο, καθώς δεν γνωρίζουν αν οι επιχειρήσεις-µέλη θα δεχτούν να δώσουν όλα τα στοιχεία που ζητά το υπουργείο Εργασίας.

Παράλληλα, διαφωνίες έχουν εκφραστεί σχετικά µε την πρόβλεψη περί κοινοποίησης του αριθµού των εργαζοµένων που απασχολεί κάθε µέλος της εργοδοτικής οργάνωσης. Τούτο δε διότι σε πολλές επιχειρήσεις, ιδίως τη σηµερινή εποχή, απασχολείται µεγάλος αριθµός αυτοαπασχολούµενων, καθώς και εργαζοµένων που απασχολούνται µέσω δανεισµού, οι οποίοι δεν είναι δυνατό να συγκαταλεχθούν και να συναριθµηθούν µε τους µισθωτούς. Αναφορικά µε τη δηµιουργία µητρώου συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζοµένων, παρατηρείται ότι πρόκειται κατ’ ουσίαν περί µιας τυπικής µεταφοράς των εν λόγω στοιχείων από τα δικαστήρια που έως σήµερα τηρούνταν, στο υπουργείο Εργασίας, και όχι περί κάποιας ρηξικέλευθης πρωτοβουλίας.

Καθίσταται σαφές ότι οι αλλαγές που προωθούνται µέσω του νοµοσχεδίου του υπουργείου Εργασίας επηρεάζουν σηµαντικά το πεδίο του συλλογικού εργατικού και σωµατειακού δικαίου όπως το γνωρίζαµε έως σήµερα. Αναµένεται να δούµε την τελική µορφή και διατύπωση των διατάξεων προκειµένου να µπορούµε να συνάγουµε ασφαλή συµπεράσµατα σχετικά µε τις συνέπειες αυτών στις εργασιακές σχέσεις.