Πλησιάζει η «κρίση» για τα αναδρομικά - Αύξηση από 60 έως 120 ευρώ σε 300.000 συνταξιούχους

Στην τελική ευθεία μπαίνει η λύση του πολύπλοκου γρίφου των αναδρομικών σε κύριες και επικουρικές συντάξεις. Το αναλυτικό σκεπτικό των ανώτατων δικαστών έβαλε σε ράγες το νέο ασφαλιστικό που αναμένεται να φτάσει με τη μορφή νομοσχεδίου στην Βουλή μεταξύ 15 και 21 Δεκεμβρίου. Στο νέο πλαίσιο αλλάζουν παλιές και νέες συντάξεις με παρεμβάσεις στα ποσοστά αναπλήρωσης, επικουρικές, όπως επίσης και εισφορές ελεύθερων επαγγελματιών και αγροτών.

Οι τελικές καθαρογραμμένες αποφάσεις για την συνταγματικότητα του νόμου Κατρούγκαλου δημοσιεύτηκαν πριν από μερικές ημέρες από το ΣτΕ. Έτσι, το συνταξιοδοτικό μπαίνει και επισήμως σε τροχιά αναδρομικών και νέων αλλαγών που θα μετασχηματίσουν από το 2020 βασικά συστατικά του. Ο γρίφος, ωστόσο, των παλαιών αναδρομικών από τις περικοπές του 2012 φαίνεται πως δεν λύνεται εξολοκλήρου. 

Ο Γιάννης Βρούτσης σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Open TV ξεκαθάρισε ότι η απόφαση του ΣτΕ δεν αφήνει περιθώριο για να δοθούν αναδρομικά για προηγούμενες συντάξεις. Ωστόσο θα υπάρξει ένα επιπλέον ποσό, εν είδει αύξησης, που θα ισχύει από την 4η Οκτωβρίου του τρέχοντος και θα καταβληθεί όταν κατατεθεί το νομοσχέδιο.

Ακόμη, πρόσθεσε ότι θα συρρικνωθεί ο αριθμός των εκκρεμών κύριων και επικουρικών συντάξεων με την ψηφιοποίηση των αρχείων και την ηλεκτρονική πλέον διαδικασία υποβολής αιτήσεων, ενώ επεσήμανε ότι θα αλλάξουν ο νόμος Κατρούγκαλου και οι διατάξεις που αφορούν στις εισφορές ελεύθερων επαγγελματιών και μισθωτών έτσι ώστε να παταχθεί και η φοροδιαφυγή, καθώς και το Ασφαλιστικό.

«Με τα τωρινά δεδομένα και αυτές τις αποφάσεις του ΣτΕ, δεν φαίνεται ότι υπάρχουν αναδρομικά. Αναδρομικά θα υπάρξουν για όλους μετά το '19. Υπάρχουν και άλλες δίκες, που είναι ανοιχτές, θα πάνε ενδεχομένως και στο Ελεγκτικό Συνέδριο και θα δούμε αν θα βγουν κάποια ποσά. Καθαρό τοπίο δεν έχουμε. Το ΣτΕ απεφάνθη και δεν υπάρχουν αναδρομικά» τόνισε αρχικά αναφορικά με τα αναδρομικά παρελθοντικών ετών. Ο κύριος Γεραπετρίτης είπε ότι μετά τις 4/10 θα υπάρξουν αναδρομικά. Αν έρθουν μέχρι τον Δεκέμβριο, θα τα δώσουμε μέσα στον χρόνο, αλλιώς από του χρόνου. Θα υπάρξουν αναδρομικά, υπό την έννοια ότι θα υπάρξουν αυξήσεις σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, και όλος αυτός ο λογαριασμός θα έρθει με το νέο νομοσχέδιο που έρχεται για ψήφιση».

Το 10μηνο που μεσολαβεί μεταξύ της δημοσίευσης της προηγούμενης απόφασης του ΣτΕ (Ιούλιος 2015) και της ψήφισης του νόμου Κατρούγκαλου (Μάιος 2016) είναι η πλέον πιθανή περίοδος για δικαίωση και καταβολές αναδρομικών σε δόσεις. Όπως μάλιστα λένε ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης, είναι η «ακάλυπτη» περίοδος, αφού υπάρχει κενό νόμου. Εργατολόγοι, μάλιστα, ξεκαθαρίζουν πως η εν λόγω περίοδος δεν μπορεί να σβηστεί από τον χάρτη των διεκδικούμενων αναδρομικών.

Ωστόσο, οι τωρινές αποφάσεις δεν κρίνουν αυτή καθεαυτή την υπόθεση των διεκδικήσεων των παλαιών αναδρομικών από τους συνταξιούχους, αλλά μόνο την μεγάλη εικόνα του επανυπολογισμού του νόμου Κατρούγκαλου, η οποία κρίνεται με οριακή πλειοψηφία (13 έναντι 12) συνταγματική. Κλείνουν έτσι οι πόρτες των διεκδικήσεων επί των επανυπολογισμένων συντάξεων και παύουν να ισχύουν διευρυμένες διεκδικήσεις που θα μπορούσαν να μπουν και στο 2019 και να οδηγήσουν σε εξαιρετικά σημαντικές δημοσιονομικές ανατροπές.

Σημαντικό ρόλο θα παίξει στο θρίλερ που κρατά σε αγωνία 2,5 εκατομμύρια συνταξιούχους μια νέα απόφαση του ΣτΕ επί της αίτησης αναίρεσης που έχει καταθέσει ο ΕΦΚΑ κατά πρόσφατης απόφασης του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών που δίνει αναδρομικά πριν και μετά τον νόμο Κατρούγκαλου. Η εφετειακή απόφαση είχε επικυρώσει προηγούμενη κρίση του Πρωτοδικείου καταλογίζοντας σε συνταξιούχο Δικαστή αναδρομικά για την περίοδο από 1η Ιουλίου 2015 έως 30 Ιουνίου 2017. Αν και το επιδικαζόμενο από το Εφετείο ποσό ήταν κάτω από 40.000 ευρώ – όριο για την άσκηση αίτησης αναίρεσης στο ΣτΕ – ο ΕΦΚΑ κατέθεσε αίτηση αναίρεσης λόγω των μείζονων ζητημάτων συνταγματικότητας που εγείρονταν για επιμέρους διατάξεις του νόμου Κατρούγκαλου. Αν η αίτηση αυτή δεν απορριφθεί για τυπικούς λόγους κι εφόσον το Ανώτατο Δικαστήριο μπει στην ουσία, τότε θα δείξει τι πρέπει να γίνει με την μεταβατική περίοδο.

Επικουρικές

Οι αποφάσεις όμως του ΣτΕ οριοθετούν και μια σειρά από άλλα κορυφαία θέματα του ασφαλιστικού που μένει να μεταρρυθμιστούν σύντομα. Σαρωτικές είναι οι αλλαγές που ζητά το ΣτΕ στις επικουρικές, καθώς κρίνει αντισυνταγματικό τον υπολογισμό τόσο των νέων επικουρικών –λόγω έλλειψης αναλογιστικής μελέτης – όσο και τον επανυπολογισμό των παλαιών. Το Ανώτατο Δικαστήριο καταργεί –όχι, όμως, αναδρομικά αλλά από 4/10 και στο εξής– τις μειώσεις που επιβλήθηκαν σε 260.000 επικουρικούς συνταξιούχους το καλοκαίρι του 2016. Σε όλες τις νέες αποφάσεις του το ΣτΕ τραβάει «κόκκινες γραμμές» ως προς την αναδρομική αντισυνταγματικότητα για λόγους δημοσίου συμφέροντος και δημοσιονομικής ισορροπίας.

Υπενθυμίζεται πως το καλοκαίρι του 2016 μειώθηκαν οι συντάξεις 260.000 επικουρικών συνταξιούχων επειδή το άθροισμα του συνταξιοδοτικού εισοδήματός τους (άθροισμα κύριας και επικουρικής) ήταν πάνω από 1.300 ευρώ. Το ΣτΕ «γκρεμίζει» τώρα τις μειώσεις του 2016 από τις οποίες η πλειοψηφία έχασε ποσά 100-200 ευρώ.

Ποσοστά αναπλήρωσης

Αντισυνταγματικά κρίνονται τα ποσοστά αναπλήρωσης του νόμου Κατρούγκαλου, που καθορίζουν το ύψος της ανταποδοτικής σύνταξης. Η κρίση αυτή ευνοεί τους ασφαλισμένους που θα συνταξιοδοτηθούν με πολλά έτη ασφάλισης και υψηλές συντάξιμες αποδοχές. Ανατρέπεται, δηλαδή, η υποανταποδοτικότητα των μεσαίων και υψηλών συντάξεων και έρχονται νέα ποσοστά αναπλήρωσης που θα δικαιώνουν με αυξήσεις όσους αποχωρούν με πολλά έτη ασφάλισης. Σήμερα η ανταποδοτικότητα είναι στο 46,80% για 42 χρόνια ασφάλισης, δηλαδή δεν φτάνει ούτε στο μισό του συντάξιμου μισθού για όσους φεύγουν με πλήρεις καριέρες.

Οι ανατροπές θα αφορούν:

• Τις παλαιές (προ 13/5/2016) επανυπολογισμένες συντάξεις από τώρα και στο εξής
• Τις κύριες συντάξεις που εκδόθηκαν από 13 Μαίου 2016 και μετά αλλά από τώρα και στο εξής.
• Τις νέες κύριες συντάξεις που θα εκδοθούν όπως και τις εκκρεμείς.

Εισφορές

Νέο σύστημα εισφορών για 1,4 εκατομμύρια ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες καλείται να νομοθετήσει το υπουργείο Εργασίας, καθώς κρίθηκε αντισυνταγματική από το ΣτΕ η εισφοροδότησή τους στο 20% των αποδοχών τους. Από 1/1/2019 οι εισφορές υπολογίζονται μεν στο 13,33% αλλά μόνο για όσους δεν εμπίπτουν στην ελάχιστη κλίμακα, καθώς για αυτούς το 20% παραμένει σταθερό. Οι δικαστές έκριναν πως ο νομοθέτης είναι ελέυθερος να υπολογίζει τις εισφορές επί βάσεως, η οποία μαρτυρεί εισφοροδοτική ικανότητα, όπως είναι το πραγματοποιούμενο εισόδημα, αλλά πρέπει να καθορίζει το ύψος της εισφοράς σε επίπεδο που να διασφαλίζει την επάρκεια των συντάξεων χωρίς όμως να πλήττει υπέρμετρα το εισόδημα που παράγεται κατά την διάρκεια του εργασιακού βίου.

Οι δικαστές ακυρώνουν τις υπουργικές αποφάσεις της προηγούμενης πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας και «ανάβουν» έτσι το πράσινο φως για το νέο σύστημα που μελετά να καθιερώσει το υπουργείο Εργασίας στις εισφορές των μη μισθωτών, το οποίο θα είναι αποσυνδεδεμένο από το δηλωθέν στην Εφορία εισόδημα.

Η θετική αυτή εξέλιξη έρχεται με απόφαση του υπουργείου Εργασίας, στο πλαίσιο της κρίσης του Συμβουλίου της Επικρατείας που χαρακτήρισε αντισυνταγματικό το νόμο Κατρούγκαλου. Ο πήχυς που έχει βάλει το Συμβούλιο της Επικρατείας είναι η αναπλήρωση να φτάνει στο 50% αντί 42,8% που είναι τώρα με 40 έτη ασφάλισης. 

«Συνταξιούχοι με περισσότερα από 30 έτη ασφάλισης αναμένεται να δουν σημαντικές αυξήσεις στις συντάξεις από 60 έως 120 ευρώ λόγω των νέων ποσοστών αναπλήρωσης», αναφέρει στο OPEN ο δικηγόρος, Διονύσης Τεμπονέρας. Τα νέα αυξημένα ποσοστά αναπλήρωσης θα περιλαμβάνονται στο νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας για το νέο ασφαλιστικό και θα έχουν αναδρομική ισχύ από 4 Οκτωβρίου. 

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Θοδωρή Βγενή για το OPEN, περισσότεροι από 300.000 συνταξιούχοι θα δουν αυξήσεις από τις αρχές του έτους.  

Παράδειγμα 1: Συνταξιούχος του ΙΚΑ με 35 έτησ ασφάλισης, σήμερα λανβάνει κύρια σύνταξη 915 ευρώ. Ο ίδιος από τον Ιανουάριο 2020 θα λάβει 975 ευρώ. Δηλαδή θα έχει αύξηση 60 ευρώ. 

Παράδειγμα 2: Συνταξιούχος ΤΕΒΕ με 40 έτη ασφάλισης, σήμερα λαμβάνει κύρια σύνταξη 988 ευρώ και από τον Ιανουάριο 2020 θα παίρνει 1.115 ευρώ. Δηλαδή, θα έχει αύξηση στη σύνταξή του 127 ευρώ. 

Δείτε αναλυτικά τα παραδείγματα στο ρεπορτάζ του Θοδωρή Βγενή: