Επίδομα γέννας: Ποιοι θα το λάβουν από το 2020 - Κριτήρια και προϋποθέσεις

Σε δυο δόσεις θα καταβάλλεται το επίδομα γέννας για όσα παιδιά γεννηθούν από 1/1/2020 και εφεξής. Οι γονείς θα πρέπει να υποβάλλουν αίτηση, μετά την αποδοχή της οποίας, το επίδομα θα καταβάλλεται σε δύο ισόποσες δόσεις των 1.000 ευρώ. Η αίτηση θα υποβάλλεται ηλεκτρονικά:

• στο Υποσύστημα του Πληροφοριακού Συστήματος του Μητρώου Πολιτών για τη δήλωση γέννησης του παιδιού ή
• στην εφαρμογή του διαδικτυακού τόπου του Οργανισμού Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης για το επίδομα γέννησης.

Το νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων «Επίδομα γέννησης και άλλες διατάξεις» αναρτήθηκε στον δικτυακό τόπο διαβουλεύσεων opengov.gr και εκτός από το νέο επίδομα γέννησης φέρνει αλλαγές και στα υπάρχοντα επιδόματα παιδιού και στέγασης – ενοικίου όπως και στο ΚΕΑ που μετονομάζεται σε «Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα». Οι βασικότερες αλλαγές είναι πως πλέον οι μετανάστες που διαμένουν νόμιμα στην Ελλάδα χρειάζονται 12 έτη φορολογικών δηλώσεων αντί για 5 προκειμένου να λάβουν το επίδομα παιδιού και ενοικίου, ενώ θεσπίζεται ως έξτρα κριτήριο η υποχρεωτική φοίτηση στο σχολείο των ανήλικων παιδιών του νοικοκυριού.  

Επίδομα γέννησης

Αναλυτικά με το νομοσχέδιο θεσπίζεται από 1.1.2020 επίδομα γέννησης ύψους 2.000 ευρώ για κάθε παιδί που γεννιέται στην Ελλάδα. Δικαιούχος του επιδόματος είναι η διαμένουσα νόμιμα και μόνιμα στην Ελλάδα μητέρα του παιδιού. Για την καταβολή του επιδόματος, ισχύουν εισοδηματικά κριτήρια τα οποία ξεκινούν από ετήσιο εισόδημα έως 60.000 ευρώ για μόνη μητέρα χωρίς άλλα ανήλικα παιδιά ή έως 70.000 ευρώ για ζευγάρι χωρίς άλλα παιδιά και κλιμακώνονται ανάλογα με το πλήθος των ανήλικων παιδιών που προϋπάρχουν στην οικογένεια.

Ως εξαρτώμενα παιδιά νοούνται τα τέκνα που είναι άγαμα και δεν έχουν κλείσει τα 18 κατά την ημερομηνία γέννησης του παιδιού για το οποίο ζητείται το επίδομα. Η ανηλικότητα του προϋπάρχοντος παιδιού δεν ελέγχεται με την ακριβή ημερομηνία γέννησης αλλά ανήλικο θεωρείται το παιδί εφόσον δεν έχει παρέλθει η 31^η Δεκεμβρίου του έτους, εντός του οποίου συμπληρώνει τα 18  έτη της ηλικίας του. Προσοχή, το παιδί που γεννιέται και για το οποίο ζητείται η επιδότηση συνυπολογίζεται ως «εξαρτώμενο τέκνο» στο εισοδηματικό όριο της οικογένειας.

Η κλίμακα ισοδυναμίας που ακολουθήθηκε για τα εισοδηματικά κριτήρια «κοπιάρει» με ακρίβεια την κλίμακα που θεσμοθετήθηκε το 2018 για το Επίδομα Παιδιού, διατηρώντας μάλιστα και την ευνοική μεταχείριση των μονογονεικών οικογενειών. Στο πλαίσιο αυτό, τα εισοδηματικά κριτήρια διαμορφώνονται ως εξής : 

• Μόνη μητέρα χωρίς άλλα παιδιά (αποκτά το 1^ο)– ετήσιο εισόδημα έως 60.000€
• Ζευγάρι χωρίς άλλα παιδιά (αποκτούν το 1^ο) – ετήσιο εισόδημα έως 70.000€
• Μονογονεϊκή οικογένεια με άλλο 1 ανήλικο παιδί (αποκτά το 2^ο) – ετήσιο εισόδημα έως 70.000€
• Ζευγάρι με άλλο 1 ανήλικο παιδί (αποκτούν το 2^ο) – ετήσιο εισόδημα έως 80.000€
• Μονογονεϊκή με άλλα 2 ανήλικα παιδιά (αποκτά το 3^ο) – ετήσιο εισόδημα έως 80.000€
• Ζευγάρι με άλλα 2 ανήλικα παιδιά (αποκτούν το 3^ο) – ετήσιο εισόδημα έως 90.000€
• Μονογονεϊκή με άλλα 3 ανήλικα παιδιά (αποκτά το 4^ο) – ετήσιο εισόδημα έως 90.000€
• Ζευγάρι με άλλα 3 ανήλικα παιδιά (αποκτούν το 4^ο) – ετήσιο εισόδημα έως 100.000€

Για κάθε επόμενο ανήλικο παιδί στην οικογένεια – μονογονεική ή ζευγάρι – το όριο αυξάνεται κατά 10.000€. Λαμβάνεται υπόψη το συνολικό, πραγματικό ή τεκμαρτό, εισόδημα από κάθε πηγή ημεδαπής και αλλοδαπής προέλευσης προ φόρων, μετά την αφαίρεση των εισφορών για κοινωνική ασφάλιση, εξαιρουμένων των επιδομάτων που δεν προσμετρώνται στο φορολογητέο εισόδημα, όλων των μελών της οικογένειας.

Το εισοδηματικό κριτήριο και η μονιμότητα της διαμονής στην Ελλάδα, προκύπτουν από τη δήλωση φορολογίας εισοδήματος της δικαιούχου για το προηγούμενο της γέννησης φορολογικό έτος και από το σχετικό εκκαθαριστικό. Για τα παιδιά που γεννιούνται τους πρώτους μήνες του έτους και πριν ακόμη υποβληθούν οι φορολογικές δηλώσεις λαμβάνεται υπόψη το εκκαθαριστικό της εφορίας του προ-προηγούμενου χρόνου. Συνεπώς για τα παιδιά που θα γεννηθούν τους πρώτους μήνες του 2020 πριν υποβληθούν και εκκαθαριστούν οι φορολογικές δηλώσεις του 2019, θα ληφθούν υπόψη για την χορήγηση του επιδόματος τα εισοδήματα του 2018, δηλαδή η τελευταία εκκαθαρισμένη φορολογική δήλωση.

Σε περίπτωση έγγαμων ή όσων έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, εφόσον υποβάλλεται ξεχωριστή δήλωση φορολογίας εισοδήματος, το εισοδηματικό κριτήριο προκύπτει από τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος και τα αντίστοιχα εκκαθαριστικά αμφοτέρων των συζύγων ή μερών του συμφώνου συμβίωσης. Δικαιούχος είναι η διαμένουσα νόμιμα και μόνιμα στην Ελλάδα μητέρα του παιδιού ή σε ειδικές περιπτώσεις ο πατέρας, εφόσον η ίδια ή ο πατέρας εμπίπτει σε μία από τις εξής κατηγορίες:

1. Έλληνα πολίτη,
2. ομογενούς αλλοδαπού που διαθέτει δελτίο ταυτότητας ομογενούς,
3. πολίτη κράτους – μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
4. πολίτη κράτους που ανήκει στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο, καθώς πολίτη της Ελβετικής Συνομοσπονδίας,
5. πολίτη τρίτης χώρας, ο οποίος διαμένει μόνιμα και νόμιμα στην Ελλάδα τα τελευταία 12 έτη πριν από το έτος γέννησης του παιδιού. Κατ’ εξαίρεση, για παιδιά που γεννιούνται στην Ελλάδα κατά τα έτη 2020, 2021, 2022 και 2023 το επίδομα χορηγείται εφόσον η μητέρα τους, ως πολίτης τρίτης χώρας, διαμένει νόμιμα και μόνιμα στην ελληνική επικράτεια από το 2012 και εντεύθεν. Το επί 12ετία μόνιμο και νόμιμο της διαμονής στη χώρα αποδεικνύεται από την υποβολή δήλωσης φορολογίας εισοδήματος των δικαιούχων ή των συζύγων τους. Ως υποβολή δήλωσης φορολογίας εισοδήματος νοείται η για έκαστο φορολογικό έτος και εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας υποβολή της και όχι η υποβολή δήλωσης για το εισόδημα παρελθόντος φορολογικού έτους.

Το επίδομα γέννησης δεν εμπίπτει σε καμία κατηγορία εισοδήματος, απαλλάσσεται από κάθε φόρο, τέλος, εισφορά ή κράτηση υπέρ του Δημοσίου ή τρίτου, συμπεριλαμβανομένης και της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης, δεν κατάσχεται ούτε συμψηφίζεται με βεβαιωμένα χρέη προς το Δημόσιο, τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τα νομικά πρόσωπα των τελευταίων και τα ασφαλιστικά ταμεία, όπως επίσης δεν κατάσχεται από τράπεζες και δεν προσμετράται στο συνολικό, πραγματικό ή τεκμαρτό οικογενειακό εισόδημα.

Σε περίπτωση θανάτου της μητέρας ή εκ μέρους της υπαίτιας εγκατάλειψης του παιδιού, το επίδομα καταβάλλεται στο διαμένοντα νόμιμα και μόνιμα στην Ελλάδα πατέρα του παιδιού, εφόσον αυτός ασκεί την επιμέλειά του. Σε κάθε περίπτωση το επίδομα καταβάλλεται στον διαμένοντα νόμιμα και μόνιμα στην Ελλάδα ασκούντα την επιμέλεια του παιδιού. Σε περίπτωση που εκκρεμεί ενώπιον δικαστηρίου η ανάθεση της επιμέλειας του παιδιού, το επίδομα δεν χορηγείται πριν την έκδοση σχετικής δικαστικής απόφασης ως τέτοια νοείται δε και η απόφαση, με την οποία ανατίθεται η επιμέλεια του παιδιού στο πλαίσιο ζητηθείσας προσωρινής δικαστικής προστασίας.

Επίδομα Παιδιού

Δυο αλλαγές έρχονται με το νομοσχέδιο και στο επίδομα παιδιού που θεσμοθετήθηκε το 2018. Αναλυτικά:

1. Για τους νέους δικαιούχους του επιδόματος, μετανάστες - πολίτες τρίτων χωρών οι οποίοι δεν είναι ομογενείς, δεν είναι πολίτες κρατών μελών της Ε.Ε., δεν έχουν αναγνωριστεί ως πρόσφυγες με βάση το νέο νόμο του 2019 και δεν έχουν ούτε το καθεστώς παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους, το επίδομα θα χορηγείται μόνο σε όσους διαμένουν νόμιμα και μόνιμα στην Ελλάδα τα τελευταία 12 έτη πριν την υποβολή της αίτησης. Απαραίτητη προϋπόθεση επίσης είναι τα εξαρτώμενα τέκνα τους να βρίσκονται στην Ελλάδα. Το μόνιμο και νόμιμο της διαμονής επί 12ετία στη χώρα αποδεικνύεται από την υποβολή δήλωσης φορολογίας εισοδήματος καθ’ έκαστο φορολογικό έτος. Ως υποβολή δήλωσης φορολογίας εισοδήματος νοείται η υποβολή δήλωσης για κάθε έτος ανελλιπώς και εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας υποβολή της. Για όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες δικαιούχων συμπεριλαμβανομένων των ελλήνων πολιτών παραμένει η 5ετία μόνιμης και νόμιμης διαμονής ως προυπόθεση για την λήψη του Επιδόματος Παιδιού.
2. Για τα ανήλικα παιδιά, για τα οποία συντρέχουν οι προϋποθέσεις φοίτησής του στην υποχρεωτική εκπαίδευση, το επίδομα χορηγείται υπό την προϋπόθεση αφενός της εγγραφής τους σε σχολείο αφετέρου της πραγματικής φοίτησής τους, η οποία θεωρείται ότι συντρέχει όταν το εξαρτώμενο τέκνο δεν υποχρεούται να επαναλάβει την ίδια τάξη λόγω του αριθμού των απουσιών του. Η ρήτρα αυτή εφαρμόζεται από το σχολικό έτος 2020-2021

Στο νομοσχέδιο υπάρχει και μεταβατική διάταξη για τους μετανάστες που λαμβάνουν ήδη από το 2018 το Επίδομα Παιδιού, ώστε να μην το χάσουν από το 2020 αλλά να συνεχίσουν να το λαμβάνουν με την προϋπόθεση της 5ετίας. Αναφέρεται λοιπόν πως «πολίτες τρίτων χωρών, στους οποίους έχει χορηγηθεί επίδομα παιδιού εξακολουθούν να λαμβάνουν το επίδομα παιδιού υπό τις ίδιες προϋποθέσεις, βάσει των οποίων το επίδομα τους χορηγήθηκε και δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της τροποποιητικής ρύθμισης».

Επίδομα ενοικίου – στέγασης

Αντίστοιχες αλλαγές φέρνει το νομοσχέδιο και για τους δικαιούχους του επιδόματος ενοικίου – στέγασης. Όπως ίσχυε, οι δικαιούχοι πρέπει να διαμένουν νόμιμα και μόνιμα στην ελληνική επικράτεια κατά τα τελευταία 5 έτη πριν από την υποβολή της αίτησης, όπως αυτό αποδεικνύεται από την υποβολή δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος για τα έτη αυτά ή από κάθε άλλο πρόσφορο δικαιολογητικό. Ωστόσο προστίθεται πως ειδικά οι πολίτες τρίτων χωρών - οι οποίοι δεν έχουν την ιδιότητα του ομογενούς, του πολίτη κράτους μέλους της Ε.Ε, του πρόσφυγα, του ανιθαγενούς, του πολίτη στον οποίο έχει χορηγηθεί καθεστώς παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους - χρειάζονται για να εισπράξουν το επίδομα να διαμένουν νόμιμα και μόνιμα στην ελληνική επικράτεια κατά τα τελευταία 12 έτη πριν από την υποβολή της αίτησης.
Ταυτόχρονα εισάγεται νέο κριτήριο η πραγματική φοίτηση στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Στις περιπτώσεις που το νοικοκυριό περιλαμβάνει ανήλικα μέλη, για τα οποία συντρέχουν οι προϋποθέσεις φοίτησής τους στην υποχρεωτική εκπαίδευση, το επίδομα χορηγείται υπό την προϋπόθεση, αφενός, της εγγραφής τους σε σχολείο, αφετέρου, της πραγματικής φοίτησής τους, η οποία θεωρείται ότι συντρέχει όταν το ανήλικο μέλος δεν υποχρεούται να επαναλάβει την ίδια τάξη λόγω του αριθμού των απουσιών του. Η διάταξη αυτή εφαρμόζεται για πρώτη φορά από το σχολικό έτος 2020-2021.

Μεταβατική διάταξη υπάρχει και για τους πολίτες τρίτων χωρών που λαμβάνουν ήδη το επίδομα στέγασης – ενοικίου. Ειδικότερα αναφέρεται πως  οι μετανάστες που λαμβάνουν ήδη το επίδομα στέγασης, εξακολουθούν να λαμβάνουν το επίδομα υπό τις ίδιες προϋποθέσεις, βάσει των οποίων το επίδομα τους χορηγήθηκε, και δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της τροποποιητικής ρύθμισης.

ΚΕΑ

Το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης μετονομάζεται σε Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα και αυστηροποιείται το κριτήριο της φοίτησης των παιδιών στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Στις περιπτώσεις λοιπόν που το νοικοκυριό περιλαμβάνει ανήλικα μέλη, για τα οποία συντρέχουν οι προϋποθέσεις φοίτησής τους στην υποχρεωτική εκπαίδευση, το επίδομα χορηγείται υπό την προϋπόθεση αφενός της εγγραφής τους σε σχολείο αφετέρου της πραγματικής φοίτησής τους, η οποία θεωρείται ότι συντρέχει όταν το ανήλικο μέλος δεν υποχρεούται να επαναλάβει την ίδια τάξη λόγω του αριθμού των απουσιών του. Η ρήτρα αυτή εφαρμόζεται για πρώτη φορά από το σχολικό έτος 2020-2021.

Επίδομα Ορεινών μειονεκτικών περιοχών

Με το νομοσχέδιο προβλέπεται ότι το επίδομα ορεινών και μειονεκτικών περιοχών είναι πλέον αφορολόγητο και ακατάσχετο. Η νέα αυτή πρόβλεψη ισχύει αναδρομικά από 1^η Ιανουαρίου 2018 και καταλαμβάνει τις ενισχύσεις που καταβάλλονται μετά τη λήξη του φορολογικού έτους 2018 αλλά αφορούν σε ενισχύσεις οφειλόμενες για το έτος αυτό, οι οποίες δηλώνονται στη φορολογική διοίκηση με βάση το έτος καταβολής τους. Στη συνέχεια θα βγει η Κοινή Υπουργική Απόφαση για την καταβολή του επιδόματος ορεινών και μειονεκτικών περιοχών 2018 σε 5.400 δικαιούχους και θα ξεκινήσει η υποβολή αιτήσεων μέσω ΚΕΠ για την καταβολή των επιδομάτων για το 2019. Το Επίδομα αυτό δίνεται άπαξ μια φορά το χρόνο και το ποσό ξεκινάει από τα 300 και φτάνει τα 600 ευρώ.

Με άλλες διατάξεις ορίζεται ότι:

• Τα επιδόματα του ΟΠΕΚΑ θα καταβάλλονται πλέον την τελευταία εργάσιμη ημέρα του μήνα.
• Δήμοι που δεν λειτουργούν βρεφικούς, παιδικούς ή βρεφονηπιακούς σταθμούς αλλά διαθέτουν κατάλληλες κτιριακές υποδομές για τη λειτουργία δομών προσχολικής φροντίδας, μπορούν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα χρηματοδότησης του 2018 για την ίδρυση έως 2 νέων σταθμών. Ειδικά οι Δήμοι που αναφέρονται στην σχετική ΚΥΑ επειδή διαπιστώθηκε σημαντική απόκλιση μεταξύ των voucher βρεφών και νηπίων σε μονάδες προσχολικής φροντίδας και των διαθέσιμων θέσεων σε βρεφικούς σταθμούς δημοτικούς ή ιδιωτικούς, μπορούν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα χρηματοδότησης για την ίδρυση έως 4 νέων τμημάτων βρεφικής, παιδικής ή βρεφονηπιακής φροντίδας. Οι δικαιούχοι δύνανται να υποβάλουν αίτηση για τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα χρηματοδότησής μέχρι τις 31.12.2020.
• Θεσπίζεται επίσης διαδικασία για την διαγραφή μικρών οφειλών προς τον ΕΦΚΑ. Αναλυτικά αναφέρεται πως η Κεντρική Υπηρεσία του ΚΕΑΟ προβαίνει σε διαγραφή των ληξιπρόθεσμων οφειλών υπέρ νομικών ή φυσικών προσώπων έως την 31η Ιανουαρίου του επόμενου ημερολογιακού έτος από την πάροδο 20 χρόνων από το έτος βεβαίωσης, εφόσον:
  α) το συνολικό ύψος των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς τον Ε.Φ.Κ.Α δεν υπερβαίνει το ποσό των 200 ευρώ ανά οφειλέτη,
  β) δεν υφίστανται άλλες οφειλές του ίδιου προσώπου κατά το χρόνο της διαγραφής.
  Επίσης το ΚΕΑΟ διαγράφει ληξιπρόθεσμες κύριες οφειλές προς τον Ε.Φ.Κ.Α, οι οποίες στο τέλος κάθε ημερολογιακού έτους, δεν υπερβαίνουν το ποσό των 10 ευρώ συνολικά ανά οφειλέτη, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ανεξάρτητα από το χρόνο που γεννήθηκαν ή το χρόνο βεβαίωσης τους στο ΚΕΑΟ, μέχρι την 31η Ιανουαρίου του επόμενου ημερολογιακού έτους.
• Οι παντός τύπου, προβεβαιώσεις, βεβαιώσεις, αποσπάσματα λογαριασμών ασφάλισης, ενημερωτικά σημειώματα, καθώς και το Αποδεικτικό Ασφαλιστικής Ενημερότητας που χορηγεί ο Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης «Ε.Φ.Κ.Α.», και τα παντός τύπου απογραφικά δελτία που παραλαμβάνει ο «Ε.Φ.Κ.Α.» χορηγούνται και παραλαμβάνονται και μέσω του διαδικτύου κατόπιν πιστοποιημένης πρόσβασης των ενδιαφερομένων στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες του «Ε.Φ.Κ.Α.».