Τρία «δώρα» στα μπλοκάκια: Η τελική διάταξη του υπουργείου Εργασίας

Μπλοκάκια: Με συγκεκριμένες προϋποθέσεις «κλειδώνει» το νέο καθεστώς απαλλαγής από τις διπλές εισφορές για τους μισθωτούς που διατηρούν παράλληλα Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών, σύμφωνα με τη σχετική διάταξη του ασφαλιστικού νομοσχεδίου, την οποία αποκαλύπτει το «Εθνος της Κυριακής». Κομβικό ρόλο στο νέο καθεστώς παίζει η δεύτερη από τις νέες ασφαλιστικές κατηγορίες, δηλαδή αυτή των 252 ευρώ. Με το ίδιο άρθρο ορίζεται πως οι ελεύθεροι επαγγελματίες που παράλληλα αυτοαπασχολούνται ή διατηρούν αγροτική δραστηριότητα θα πληρώνουν πλέον μόνο μία εισφορά.

Στόχος των ρυθμίσεων που προωθεί ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Γιάννης Βρούτσης, είναι η απλοποίηση του συστήματος, η ελάφρυνση και η διευκόλυνση των παραλλήλως απασχολουμένων. Ευνοϊκές ρήτρες θεσμοθετούνται ως κίνητρο για τους μισθωτούς που ανοίγουν για πρώτη φορά μπλοκάκι και για τα πρώτα πέντε χρόνια από την έναρξη ασκήσεως του επαγγέλματος.

Ταυτόχρονα όμως ενσωματώνονται δικλίδες ασφαλείας για να αποφευχθούν τεχνάσματα επιτήδειων εργοδοτών και να προστατευθεί η μισθωτή απασχόληση. «Το σύστημα απλοποιείται σημαντικά, καθώς αποσυνδέεται από τον καθορισμό της εισφοράς από το εισόδημα του προηγούμενου χρόνου. Αυτοί που έχουν παράλληλη απασχόληση στην πλειονότητα των περιπτώσεων θα έχουν οικονομική ελάφρυνση, δεδομένου ότι η οικονομική υποχρέωση για εισφορά που θα τους βαρύνει θα είναι χαμηλότερη απ’ ό,τι με το προηγούμενο σύστημα» σημειώνει ο δικηγόρος-εργατολόγος Δημήτρης Μπούρλος, τ. εκδότης του περιοδικού «Νομοθεσία ΙΚΑ». Αναλυτικά το επίμαχο άρθρο 32, που αντικαθιστά το άρθρο 36 του νόμου Κατρούγκαλου, ορίζει τα εξής:

• Μισθωτοί ή απασχολούμενοι με έμμισθη εντολή που παράλληλα αυτοαπασχολούνται ή ασκούν ελεύθερο επάγγελμα ή επάγγελμα υπαγόμενο στην ασφάλιση του πρώην ΟΓΑ καταβάλλουν υποχρεωτικά την ασφαλιστική εισφορά του άρθρου 38 (σ.σ.: την εισφορά των μισθωτών)». Σύμφωνα με τη νομοθετική διάταξη, η συνολική επιβάρυνση για μισθό και μπλοκάκι «δεν είναι δυνατόν να υπολείπεται του ποσού της εισφοράς της δεύτερης ασφαλιστικής κατηγορίας του άρθρου 39 ή του άρθρου 40 (σ.σ.: άρθρα για τις εισφορές ελευθέρων επαγγελματιών και αγροτών αντίστοιχα), συμπεριλαμβανομένης και της εισφοράς του άρθρου 41 για την ασφάλιση ασθενείας. Εάν υπολείπεται του ποσού της δεύτερης ασφαλιστικής κατηγορίας καταβάλλεται η διαφορά από τον ασφαλισμένο». Οπως αναφέρεται και στην αιτιολογική έκθεση, «για την παράλληλα ασκούμενη δραστηριότητα (αυτοαπασχόληση, ελεύθερο επάγγελμα, εν γένει αγροτική δραστηριότητα) προκύπτει υποχρέωση καταβολής ασφαλιστικής εισφοράς μόνο στην περίπτωση που οι καταβλητέες από τη μισθωτή απασχόληση ασφαλιστικές εισφορές (ασφαλισμένου και εργοδότη) δεν καλύπτουν το ποσό της 2ης ασφαλιστικής κατηγορίας του άρθρου 39 ή 40, συμπεριλαμβανομένης και της εισφοράς ασφάλισης ασθενείας του άρθρου 41». Αυτό σημαίνει πως ο πήχης της ελάχιστης συνολικής ασφαλιστικής υποχρέωσης για τους παραλλήλως απασχολούμενους από μισθό και μπλοκάκι μπαίνει στα 252 ευρώ εισφορά κλάδου σύνταξης και υγείας εφόσον ασκείται ελεύθερο επάγγελμα και στα 143 ευρώ εφόσον ασκείται αγροτικό επάγγελμα. Οσοι καλύπτουν από τον μισθό τους πλήρως την εισφορά αυτή, απαλλάσσονται πλήρως από τις εισφορές στο μπλοκάκι. Διαφορετικά πρέπει να πληρώσουν το υπόλοιπο. Στο πλαίσιο αυτό, ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης υπολογίζουν πως η πλήρης απαλλαγή από την ασφαλιστική επιβάρυνση στο μπλοκάκι φαίνεται να έρχεται για μεικτούς μισθούς της τάξης των 930 ευρώ και πάνω, εφόσον πρόκειται για ελεύθερο επάγγελμα (όχι αγροτική δραστηριότητα).
• Ευνοϊκό καθεστώς θεσμοθετείται για τα καινούργια μπλοκάκια με δραστηριότητα έως πέντε ετών από την έναρξη ασκήσεως του επαγγέλματος, εφόσον υπάρχει παράλληλη μισθωτή απασχόληση. Ειδικά γι’ αυτούς η πλήρης απαλλαγή ισχύει εφόσον καλύπτεται από τον μισθό τους το ποσό της πρώτης και ελάχιστης ασφαλιστικής κατηγορίας, συμπεριλαμβανομένης της εισφοράς για ασθένεια, δηλαδή της εισφοράς των 210 ευρώ. Ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης υπολογίζουν πως η πλήρης απαλλαγή έρχεται σε αυτήν την περίπτωση για μεικτούς μισθούς της τάξης των 775 ευρώ και πάνω.

Μόνο μία φορά 

Οπως όμως αναφέρεται στη διάταξη, «χρήση του ευεργετήματος αυτού είναι δυνατή μόνο μία φορά. Σε περίπτωση διακοπής της ασκήσεως του επαγγέλματος του ελεύθερου επαγγελματία ή αυτοτελώς απασχολουμένου, δεν είναι δυνατή η συνέχιση ή επανέναρξη του ως άνω ευεργετήματος». Ρητά, τέλος, προβλέπεται πως η διαφορά ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη ασφαλιστική κατηγορία, την οποία κερδίζουν για πέντε χρόνια οι νέοι επαγγελματίες, «δεν αποτελεί ασφαλιστική οφειλή και δεν αναζητείται». Με την πρόβλεψη αυτή, οι νέοι επαγγελματίες κερδίζουν έως και 2.520 ευρώ στην 5ετία.

• Πρόσθετες δικλίδες ασφαλείας ισχύουν για μισθωτούς που αμείβονται και με μπλοκάκι από τον ίδιο εργοδότη, με προφανή σκοπό την αποφυγή καταστρατήγησης των ρυθμίσεων. Για παράδειγμα, επιτήδειοι εργοδότες θα μπορούσαν να μειώσουν τα μισθολόγια εργαζομένων τους, δίνοντας τα «κομμένα» ποσά με μπλοκάκι και με στόχο να γλιτώσουν εισφορές. Γι’ αυτό προβλέπεται πως για μισθωτούς «που παράλληλα αμείβονται με Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών από το φυσικό ή νομικό πρόσωπο στο οποίο παρέχουν μισθωτή εργασία ή σε συνδεδεμένα με αυτό πρόσωπα κατά την έννοια του ν. 4172/2013, εφαρμόζονται αναλογικά ως προς το ύψος, τον τρόπο υπολογισμού και τον υπόχρεο καταβολής της εισφοράς οι διατάξεις του άρθρου 38 (σ.σ.: εισφορές μισθωτών)».

Για το σύνολο του ποσού

Οι εν λόγω ασφαλισμένοι καταβάλλουν δηλαδή εισφορές μισθωτού για το σύνολο του εισοδήματος (μισθός και Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών) και για το σύνολο των κλάδων που προκύπτει υποχρέωση ασφάλισης για την ασκούμενη μισθωτή απασχόληση. Σύμφωνα με τον ν. 4172/2013, «συνδεδεμένο πρόσωπο» είναι κάθε πρόσωπο το οποίο συμμετέχει άμεσα ή έμμεσα στη διοίκηση, τον έλεγχο ή το κεφάλαιο άλλου προσώπου, το οποίο είναι συγγενικό πρόσωπο ή με το οποίο συνδέεται. Ειδικότερα, τα ακόλουθα πρόσωπα θεωρούνται συνδεδεμένα πρόσωπα:

• κάθε πρόσωπο που κατέχει άμεσα ή έμμεσα μετοχές, μερίδια ή συμμετοχή στο κεφάλαιο τουλάχιστον τριάντα τρία τοις εκατό (33%), βάσει αξίας ή αριθμού, ή δικαιώματα σε κέρδη ή δικαιώματα ψήφου,
• δύο ή περισσότερα πρόσωπα, εάν κάποιο πρόσωπο κατέχει άμεσα ή έμμεσα μετοχές, μερίδια, δικαιώματα ψήφου ή συμμετοχής στο κεφάλαιο τουλάχιστον τριάντα τρία τοις εκατό (33%), βάσει αξίας ή αριθμού, ή δικαιώματα σε κέρδη ή δικαιώματα ψήφου,
• κάθε πρόσωπο με το οποίο υπάρχει σχέση άμεσης ή έμμεσης ουσιώδους διοικητικής εξάρτησης ή ελέγχου ή ασκεί καθοριστική επιρροή ή έχει τη δυνατότητα άσκησης καθοριστικής επιρροής άλλου προσώπου ή σε περίπτωση που και τα δύο πρόσωπα έχουν σχέση άμεσης ή έμμεσης ουσιώδους διοικητικής εξάρτησης ή ελέγχου ή δυνατότητα άσκησης καθοριστικής επιρροής από τρίτο πρόσωπο.
• Οσοι ασκούν παράλληλες μη μισθωτές δραστηριότητες (ελεύθερο επάγγελμα, αυτοαπασχόληση, αγροτική δραστηριότητα) θα καταβάλλουν με ελεύθερη επιλογή μόνο μία ασφαλιστική εισφορά σε μία από τις έξι κατηγορίες που θα ισχύσουν για τους ελεύθερους επαγγελματίες (άρθρο 39), δηλαδή κατ’ ελάχιστον 210 ευρώ για σύνταξη και υγεία (220 μαζί με τα 10 ευρώ υπέρ ανεργίας). Ειδική αντιμετώπιση προβλέπεται για τους ιδιοκτήτες μικρών τουριστικών καταλυμάτων δυναμικότητας έως και πέντε δωματίων σε ολόκληρη την επικράτεια, καθώς και τους ιδιοκτήτες καταλυμάτων έξι έως δέκα δωματίων, που είναι παράλληλα εγγεγραμμένοι στο Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων. Οι εν λόγω ιδιοκτήτες, εφόσον υπάγονται στην ασφάλιση του πρώην ΟΓΑ για άλλη δραστηριότητα -είναι δηλαδή αγρότες που διατηρούν ταυτόχρονα ένα μικρό τουριστικό κατάλυμα-, θα πληρώνουν μία εισφορά από τις έξι προβλεπόμενες κατηγορίες για τους αγρότες (άρθρο 40), δηλαδή κατ’ ελάχιστον φέτος 119 ευρώ ανά μήνα.
• Δίνεται η δυνατότητα στους ασφαλισμένους, εφόσον το επιθυμούν, να καταβάλλουν υψηλότερες εισφορές από τα ποσά της 2ης κατηγορίας, επιλέγοντας την υπαγωγή τους στην 3η, την 4η, την 5η ή την 6η ασφαλιστική κατηγορία. Στην περίπτωση αυτή, ο ασφαλισμένος καταβάλλει το σύνολο όλων των προβλεπόμενων εισφορών μισθωτού και ελεύθερου επαγγελματία χωρίς «κόφτη». Καμία μεταβολή δεν επέρχεται σε ό,τι αφορά το ασφαλιστικό καθεστώς ειδικών κατηγοριών, όπως π.χ. μηχανικοί του Δημοσίου, σε ΝΠΔΔ ή σε ΔΕΚΟ, γιατροί του ΕΣΥ κ.ά., οι οποίοι ασφαλίζονταν υποχρεωτικά σε δύο ή περισσότερους φορείς, τομείς, κλάδους και λογαριασμούς για την ίδια απασχόληση, καθώς θα εξακολουθήσουν να καταβάλλουν μία εισφορά για τη μισθωτή τους απασχόληση.

Μειώνονται οι ελάχιστες προϋποθέσεις για σύνταξη με διαδοχική

Σημαντικές αλλαγές φέρνει το ασφαλιστικό νομοσχέδιο και στους διαδοχικά ασφαλισμένους μέσω του άρθρου 27. «Οι νέες ρυθμίσεις φαίνεται ότι κατά ένα μέρος απλοποιούν και διευκολύνουν τη συνταξιοδότηση αυτών που κατά τη διάρκεια του ασφαλιστικού τους βίου έχουν αλλαγές σε ασφαλιστικούς φορείς. Ιδιαίτερα διευκολύνονται οι ασφαλισμένοι που έχουν συμπληρώσει το 67ο έτος της ηλικίας τους. Σε κάθε περίπτωση πάντως για την εφαρμογή των νέων διατάξεων θα απαιτηθούν οδηγίες πιο αναλυτικές και θα πρέπει να υπάρξουν διευκρινίσεις αν θα διατηρηθούν κάποιες από τις ευνοϊκές οδηγίες που είχαν δοθεί από το υπουργείο το 2019» σημειώνει ο κ. Δημήτρης Μπούρλος.

Αναλυτικά, με τις νέες διατάξεις μειώνονται οι ελάχιστες προϋποθέσεις που απαιτούνται για να μπορέσει κάποιος να λάβει σύνταξη από τον τελευταίο φορέα ασφάλισής του:

• 1.000 ημέρες ασφάλισης συνολικά, έναντι 1.500 που ισχύει σήμερα, και
• 300 ημέρες ασφάλισης την τελευταία 5ετία, έναντι 500 που ισχύει σήμερα.

Αντίστοιχα, για συντάξεις λόγω αναπηρίας ή θανάτου θα απαιτούνται 600 ημέρες ασφάλισης οποτεδήποτε. Για τη συμπλήρωση αυτών των προϋποθέσεων μπορεί να συνυπολογιστεί και ο χρόνος αναγνώρισης της στρατιωτικής θητείας για τον οποίο καταβλήθηκαν εισφορές.

Ο τελευταίος φορέας

Η... ελαστικοποίηση των προϋποθέσεων υπέρ των ασφαλισμένων κρίθηκε επιβεβλημένη λόγω της «προϊούσας οικονομικής κρίσης», όπως αναφέρεται. Με την αλλαγή αυτή καθίσταται ευκολότερο για τον ασφαλισμένο να θεμελιώσει δικαίωμα στον τελευταίο φορέα ασφάλισης.

Αν δεν πληρούνται ούτε αυτά τα κριτήρια, τότε προβλέπεται η δυνατότητα να εξεταστεί το αίτημά του με τις προϋποθέσεις του Ταμείου όπου πραγματοποίησε τις περισσότερες ημέρες ασφάλισης, εφόσον έχει συμπληρωθεί το όριο ηλικίας του τελευταίου φορέα. Επίσης, με τη ρύθμιση της παραγράφου 5 προβλέπεται ότι στα πρόσωπα που θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα λόγω γήρατος με τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης στο 67ο έτος της ηλικίας, με συνυπολογισμό διαδοχικού χρόνου ασφάλισης, χορηγείται σύνταξη από τον ΕΦΚΑ χωρίς να εξετάζονται οι ελάχιστες προϋποθέσεις (1.000 ένσημα / 300 την τελευταία 5ετία).

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, η ρύθμιση αυτή κρίθηκε αναγκαία διότι υπάρχουν περιπτώσεις ασφαλισμένων που έχουν συμπληρώσει συνολικά 15 έτη ασφάλισης και έχουν κλείσει τα 67, αλλά δεν μπορούν να συνταξιοδοτηθούν από τον ΕΦΚΑ κάνοντας χρήση των διατάξεων της διαδοχικής ασφάλισης του νόμου Κατρούγκαλου. Οπως προβλέπεται, «οι αιτήσεις οι οποίες έχουν απορριφθεί επανεξετάζονται κατόπιν όχλησης του ασφαλισμένου, με έναρξη των οικονομικών αποτελεσμάτων από την έναρξη ισχύος του νόμου».

Αντίθετα, οι αιτήσεις που εκκρεμούν κρίνονται με το νέο καθεστώς και «τα οικονομικά αποτελέσματα ανατρέχουν στην ημερομηνία της αρχικής αίτησης συνταξιοδότησης». Τέλος, στην παράγραφο 11 προβλέπεται πως το ίδιο σύστημα ισχύει και για την επικουρική του ΕΤΕΑΕΠ. Δίνεται έτσι η δυνατότητα σε όσους είχαν απορριφθεί από το ΕΤΕΑΕΠ να λάβουν επικουρική.