Ασφαλιστικό: Κομβικές αλλαγές και ψιλά γράμματα

Σαρωτικές αλλαγές σε κύριες συντάξεις, επικουρικές συντάξεις και ασφαλιστικές εισφορές φέρνει το ασφαλιστικό νομοσχέδιο των 185 σελίδων και των 104 άρθρων που δημοσιοποιήθηκε χθες και δίνεται σήμερα Παρασκευή 24/1 σε δημόσια διαβούλευση. Οι κομβικές αλλαγές αλλά και τα ψιλά γράμματα του νέου νόμου επηρεάζουν τρία εκατομμύρια ασφαλισμένους και ένα εκατομμύριο συνταξιούχους και κινούνται γύρω από τρεις βασικές περιοχές: Κύριες συντάξεις, επικουρικές συντάξεις και εισφορές.

Κύριες Συντάξεις

Με κομβική ημερομηνία την 1^η Οκτωβρίου αλλάζουν τα ποσοστά αναπλήρωσης για όσους έχουν ή θα έχουν 30,1 και πάνω έτη ασφάλισης. Πριμοδοτείται η έξοδος με 30,1 έως 44 έτη ασφάλισης, ιδιαίτερα για όσους θα αποχωρήσουν ή έχουν αποχωρήσει με 33 έως 40 έτη. Αλλάζουν έτσι οι ανταποδοτικές συντάξεις για όλους παλαιούς και νέους. Αυξήσεις στην τσέπη θα δουν :

• Όσοι συνταξιοδοτηθούν από 1^η Οκτωβρίου 2019 και μετά θα λάβουν κατευθείαν τα νέα ποσοστά αναπλήρωσης και όλο το ποσό της αύξησης που απορρέει από αυτά – έως και 252 ευρώ για 3.500 ευρώ συντάξιμες αποδοχές και 40ετία ασφάλισης.
• Όσοι συνταξιοδοτήθηκαν από 13/5/2016 έως 30/9/2019, δηλαδή μετά την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου. Οι συντάξεις τους θα επανυπολογιστούν και θα λάβουν πιθανότατα κοντά στο Πάσχα τις αυξήσεις που δικαιούνται αναδρομικά από 1^η Οκτωβρίου.
• Όσοι παλαιοί συνταξιούχοι είχαν συνταξιοδοτηθεί πριν τον νόμο Κατρούγκαλου – πριν από 13 Μαίου 2016 – και έχουν αρνητική προσωπική διαφορά ή πολύ μικρή θετική προσωπική διαφορά. Θα λάβουν τις αυξήσεις που δικαιούνται σε 5 δόσεις από φέτος μέχρι και το 2024.    

Η μεγάλη μάζα των παλαιών συνταξιούχων θα έχει αυξήσεις μόνο στο εκκαθαριστικό λόγω λογιστικού συμψηφισμού με την «προσωπική διαφορά». Από τους νέους επανυπολογισμούς εξαιρούνται – όπως και το 2016 – οι συνταξιούχοι ΟΓΑ. Το σχέδιο νόμου διατηρεί την πρόβλεψη για γενικές αυξήσεις από το 2023 και μετά, αλλάζοντας στη διατύπωση τον τρόπο υπολογισμού αυτών των αυξήσεων. Σύμφωνα με ειδικούς, δεν προκύπτει σημαντική μεταβολή στις γενικές αυξήσεις από το νέο τύπο σε σχέση με το προισχύον καθεστώς. Όπως δεν αλλάζει και η πρόβλεψη του νόμου Κατρούγκαλου για «κόφτη» στο ποσοστό μεταβολής του μέσου ετήσιου γενικού δείκτη τιμών καταναλωτή. Στην πράξη, για όσο διάστημα η ελληνική οικονομία παραμένει σε στασιμοπληθωρισμό, οι αυξήσεις στις συντάξεις δεν θα επηρεάζονται από την πορεία του ΑΕΠ.  

Συντάξιμες αποδοχές

Στο νομοσχέδιο υπάρχουν και ρυθμίσεις για τις συντάξιμες αποδοχές πέρα από την αλλαγή των ποσοστών αναπλήρωσης. Ειδικότερα διευκρινίζεται η διαδικασία με την οποία θα μπαίνουν στην εξίσωση υπολογισμού τα τεκμαρτά εισοδήματα των ελεύθερων επαγγελματιών και διατηρείται – όπως και στο νόμο Κατρούγκαλου – ο «χρυσός κανόνας» του 20%. Δηλαδή τα ποσά σταθερών εισφορών που θα καταβάλλουν οι επαγγελματίες θα λαμβάνονται υπόψη εώς εάν να επρόκειτο για εισφορά 20% επί του εισοδήματός τους. Διευκρινίζεται πως αντίστοιχη μέριμνα είχε ληφθεί και όταν μειώθηκαν οι εισφορές στο 13,33% από 20% το 2019 (για την σύνταξη υπολογίζονταν σαν να επρόκειτο για εισφορά 20%). Ρυθμίσεις για τις συντάξιμες αποδοχές ενσωματώνονται επίσης για τους αγρότες και τους αιρετούς, δηλαδή Δημάρχους, Πρόεδρους Κοινότητας ή Νομάρχες προ του 2002.

Πέναλτι για εργαζόμενους συνταξιούχους

Σημαντική μείωση του πέναλτι για τους συνταξιούχους που εργάζονται προβλέπει το ασφαλιστικό. Οι εργαζόμενοι συνταξιούχοι θα χάνουν πλέον το 30% και όχι το 60% της σύνταξής τους για όσο χρονικό διάστημα απασχολούνται. Ειδικά όσοι αναλαμβάνουν θέσεις σε φορείς της Γενικής Κυβέρνησης θα χάνουν το 100% των συντάξεών τους μόνο αν είναι κάτω των 62 ετών, διαφορετικά θα χάνουν το 30%. Εξαιρούνται οι αγρότες που συνεχίζουν εργαζόμενοι ως αγρότες κ.α. Προσοχή, ο νέος «κόφτης» του 30% θα καταλαμβάνει πλέον όλους όσοι εργάζονται είτε πριν είτε μετά τον νέο νόμο. Αλλάζει δηλαδή και το καθεστώς όσων εργάζονταν ήδη πριν τον νόμο Κατρούγκαλου και είχαν μείνει με το παλαιότερο, πριν τον Μάιο του 2016, καθεστώς.

Πλασματικά έτη

Σημαντικές αλλαγές έρχονται και για το κόστος εξαγοράς των πλασματικών ετών ασφάλισης, δεδομένων και των σημαντικών αλλαγών στις εισφορές κύριας ασφάλισης των μη μισθωτών. Με πρόσθετη ρήτρα μάλιστα προβλέπεται πως αν ο ασφαλισμένος θεμελιώσει δικαίωμα πριν εξοφλήσει την εξαγορά το οφειλόμενο θα παρακρατείται από την σύνταξή του.

Αναλυτικά, από 1/1/2020 το κόστος εξαγοράς για ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοτελώς απασχολούμενους ή αγρότες θα καθορίζεται από την κλίμακα της ασφαλιστικής εισφοράς, την οποία έχει επιλέξει ο ασφαλισμένος κατά το έτος υποβολής της αίτησης αναγνώρισης.

Για παράδειγμα

1. Αν ο ελεύθερος επαγγελματίας έχει επιλέξει την τρίτη  ασφαλιστική κατηγορία των 312 ευρώ, τότε θα πρέπει να καταβάλλει για κάθε μήνα εξαγοράς 236 ευρώ, δηλαδή την εισφορά υπέρ ΕΦΚΑ – κύριας σύνταξης.
2. Αν ο αγρότης έχει επιλέξει την ελάχιστη κλίμακα των 121 ευρώ, τότε θα πρέπει να καταβάλλει για κάθε μήνα εξαγοράς 87 ευρώ, δηλαδή την εισφορά υπέρ ΕΦΚΑ – κύριας σύνταξης.

Στην τελική διάταξη, μάλιστα προβλέπεται μάλιστα πως «σε περίπτωση θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος ή προσαύξησης του ποσού της σύνταξης πριν από το χρόνο εξόφλησης της εισφοράς εξαγοράς, παρακρατείται κάθε μήνα από τη σύνταξη και μέχρι την εξόφληση ποσό ίσο με το ¼ του ποσού της σύνταξης».  Δίνεται έτσι η δυνατότητα να βγει κανείς στη σύνταξη πριν εξοφλήσει πλήρως το ποσό της εξαγοράς και να πληρώνει αυτό που οφείλει με παρακράτηση από την σύνταξή του.

Εισφορές - Μπλοκάκια

Στο τελικό κείμενο του νομοσχεδίου προσδιορίζεται ρητά ο μηχανισμός με τον οποίο θα απαλλάσσονται από τις διπλές εισφορές οι παράλληλα απασχολούμενοι ως μισθωτοί και ως ελεύθεροι επαγγελματίες. Κατ αρχήν προβλέπεται ρητά πως ως βάση υπολογισμού λαμβάνεται ο εκάστοτε μηνιαίος μισθός και σε κάθε περίπτωση τα 12 μηνιάτικα χωρίς τα Δώρα. Δεν μπαίνουν δηλαδή στον υπολογισμό οι εισφορές του μισθού για το Δώρο Χριστουγέννων, Πάσχα και καλοκαιριού. Ειδικά για μηχανικούς, γιατρούς και δικηγόρους για τους οποίους υπάρχει υποχρέωση ασφάλισης και για επικουρική – εφάπαξ, η πλήρης απαλλαγή έρχεται αν καλύπτονται και οι εισφορές της 1^ης κατηγορίας για επικούριση και της πρόνοια από το μισθό. Επειδή για σύνταξη και υγεία απαιτείται η κάλυψη της 2^ης κλίμακας των 252 ευρώ, ο γενικός κανόνας είναι πως:

• Μισθωτοί που αναλαμβάνουν παράλληλα ελεύθερο επάγγελμα απαλλάσσονται πλήρως αν έχουν μεικτό μισθό 930 ευρώ και πάνω. Αυτό διότι καλύπτουν από το μισθό τους την εισφορά κλάδου σύνταξης και υγείας της 2^ης κλίμακας των 252 ευρώ.

Οι μηχανικοί, γιατροί και δικηγόροι πρέπει να καλύπτουν και την ελάχιστη εισφορά για επικουρική και εφάπαξ η οποία όμως καλύπτεται από το ποσό των 930 ευρώ οπότε δεν υποχρεώνονται σε επιπλέον εισφορά γι αυτούς τους δυο κλάδους εφόσον έχουν αυτό το μισθό.

Προσοχή, οι παράλληλα απασχολούμενοι διατηρούν το δικαίωμα να επιλέξουν ανώτερη ασφαλιστική κλίμακα από την 2^η και υποχρεωτική γι αυτούς. Όσοι επιλέξουν να ενταχθούν σε ανώτερη της 2^ης κλίμακας θα πληρώσουν μόνο την διαφορά της εισφοράς κύριας σύνταξης που δεν καλύπτουν από το μισθό τους.

Διατηρείται επίσης το καθεστώς του άρθρου 39 παρ.9 του νόμου Κατρούγκαλου, που αφορά ασφαλισμένους που αμείβονται με μπλοκάκι και για τους οποίους προκύπτει ότι το εισόδημά τους προέρχεται από την απασχόλησή τους σε έως δύο φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Μπορούν να συνεχίσουν να πληρώνουν εισφορές ως οιονεί μισθωτοί.

Για παράδειγμα

Μισθωτός με μισθό 1.200€ που αναλαμβάνει και ελεύθερο επάγγελμα με μπλοκάκι. Καλύπτει πλήρως τις εισφορές της 2^ης κλίμακας και μπορεί να απαλλαγεί από την διπλή εισφορά. Αν επιθυμεί να ενταχθεί σε υψηλότερη κατηγορία για να έχει καλύτερη ανταπόδοση στην μελλοντική του σύνταξη μπορεί να επιλέξει την 3^η κλίμακα των 236 ευρώ εισφορά κύριας σύνταξης χωρίς καμία επιβάρυνση. Αν επιλέξει την 4^η κλίμακα των 297 ευρώ θα πρέπει να πληρώσει επιπλέον 57 ευρώ. 

Εισφορές

Με νέο μηχανισμό προβλέπεται να αυξάνονται από 1/1/2023 οι εισφορές των μη μισθωτών καθώς και εδώ το τελικό σχέδιο νόμου είχε αλλαγές σε σχέση με το προσχέδιο που είδε το φως της δημοσιότητας. Αναλυτικά στο τελικό κείμενο προβλέπεται νέα ρήτρα αύξησης των εισφορών από το 2023. Όπως αναφέρεται «από 1-1-2023 έως 31-12-2024 τα ποσά των εισφορών προσαυξάνονται με βάση τη μεταβολή του μέσου ετήσιου γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή του προηγούμενου έτους. Αν ο τιμάριθμος είναι αρνητικός οι εισφορές μένουν σταθερές. Από 1-1-2025 οι εισφορές προσαυξάνονται κατά το δείκτη μεταβολής μισθών που υπολογίζεται από την ΕΛΣΤΑΤ.

Τα σταθερά ποσά εισφορών δεν αλλάζουν και κυμαίνονται από 220 έως 576 ευρώ για τους ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους, ενώ για τους αγρότες κυμαίνονται από 121 έως 324 ευρώ.

Ειδική υποκατώτατη κατηγορία μειωμένων εισφορών ύψους 136 ευρώ προβλέπεται για τους νέους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους με δραστηριότητα έως 5 έτη. Αντίθετα στο τελικό σχέδιο νόμου δεν προβλέπεται ειδική υποκατώτατη κατηγορία μειωμένων εισφορών για τους νέους αγρότες με δραστηριότητα έως 5 έτη.

Επικουρικές

Αναδρομικές αυξήσεις από 1^η Οκτωβρίου 2019 έως 48% για 250.000 δικαιούχους επικουρικών συντάξεων φέρνει το ασφαλιστικό νομοσχέδιο. Η μεσοσταθμική αύξηση θα είναι 99,57 ευρώ το μήνα και σε απόλυτους αριθμούς θα κυμαίνεται από 5 ευρώ έως 196 ευρώ. Τις αυξήσεις μαζί με τα αναδρομικά από 1^η Οκτωβρίου 2019 θα λάβουν μετά από την ψήφιση του νομοσχεδίου και τους απαραίτητους επανυπολογισμούς, όσοι είχαν άθροισμα κύριας και επικουρικής πάνω από 1.300 ευρώ το καλοκαίρι του 2016 και είδαν τις επικουρικές τους τότε να μειώνονται.

Όπως αναφέρεται στο άρθρο 44 του ασφαλιστικού νομοσχεδίου οι παλαιές επικουρικές που κόπηκαν το καλοκαίρι του 2016 επανέρχονται στο ύψος που είχαν διαμορφωθεί στις 31 Δεκεμβρίου 2014. Έτσι ακυρώνονται οι περικοπές και η προσωπική διαφορά μετατρέπεται σε σύνταξη.

Λοιπές διατάξεις

Στο ασφαλιστικό περιλαμβάνονται επίσης ρυθμίσεις για:

• Την εκκαθάριση των οφειλών ασφαλιστικών εισφορών εργατών γης
• Απαλλάσσονται από τον υπολογισμό των εισφορών υπέρ υγειονομικής περίθαλψης ύψους 6% το εξωιδρυματικό επίδομα, το επίδομα απολύτου αναπηρίας και το επίδομα τυφλότητας που λαμβάνουν δικαιούχοι σύνταξης.
• Δίνεται η δυνατότητα σε αγρότες, υγειονομικούς του πρ. ΕΤΑΑ-ΤΣΑΥ, ελεύθερους επαγγελματίες του πρ. ΟΑΕΕ, μισθωτούς ΙΚΑ κλπ να ενταχθούν προαιρετικά στους κλάδους επικουρικής ασφάλισης και εφάπαξ για να λάβουν επικουρική και εφάπαξ. Αν ενταχθούν όμως θα μείνουν μετά στον κλάδο αυτό υποχρεωτικά.
• Δίνεται η δυνατότητα σε επικουρική – εξπρές μέσω συμψηφισμών για όσους, κυρίως δημοσίους υπαλλήλους, θεμελιώνουν δικαίωμα και με εξαγορές πλασματικών ετών. Αναλυτικά, αν το δικαίωμα σε επικουρική θεμελιώνεται και με εξαγορά πλασματικών δίνεται η δυνατότητα συμψηφισμού ή παρακράτησης από το σύνολο των δικαιούμενων ποσών επικουρικής σύνταξης, εφόσον το οφειλόμενο ποσό εξαγοράς δεν υπερβαίνει τις 3.000 ευρώ. Διαφορετικά, το μέρος που υπερβαίνει τις 3.000 ευρώ εξοφλείται εφάπαξ πριν την έκδοση της απόφασης συνταξιοδότησης ενώ το υπόλοιπο συμψηφίζεται ή παρακρατείται από τις επικουρικές συντάξεις. Η ρύθμιση αυτή καταλαμβάνει και τις εκκρεμείς αιτήσεις.