Η μεγάλη μάχη για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό

Μια μεγάλη μάχη βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη πίσω από τις κλειστές πόρτες των Βρυξελλών. Αφορά τις διαπραγματεύσεις για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, το ΠΔΠ όπως συνηθίζεται να αναφέρεται στα διπλωματικά γραφεία και αγγλιστί MFF (Multiannual Financial Framework). Με απλά λόγια πρόκειται για τον 7ετή προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα καθορίσει πόσα χρήματα θα συλλεγούν, από ποιες χώρες και με ποιον τρόπο, σε ποιους τομείς θα διατεθούν και ποια κράτη-μέλη θα λάβουν πόσα για ποιο σκοπό. Και όλα αυτά, χωρίς τίποτα να είναι πλέον αυτονόητο.

Ήταν ο βασικός λόγος για τον οποίο ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μετέβη την περασμένη Τετάρτη στη βελγική πρωτεύουσα, όπου είχε δείπνο εργασίας με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ο Σαρλ Μισέλ έχει αναλάβει να… βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά και να προχωρήσει σε μία συναινετική πρόταση, αφού μιλήσει με όλους τους ηγέτες των 27 κρατών μελών.

Και το αισιόδοξο σχέδιό του περιλαμβάνει μια συμφωνία στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής που έχει προκηρύξει με έναρξη τις 20 Φεβρουαρίου. Καθόλου τυχαίο δε θεωρείται το γεγονός ότι τέλος της Συνόδου δεν έχει οριστεί. Διπλωμάτες των Βρυξελλών αναφέρουν ότι «θα τους κλειδώσει όλους μέσα μέχρι να βρουν λύση»!

Δύσκολη υπόθεση

Αν νομίζει κανείς ότι μια συμφωνία μπορεί να είναι εύκολη υπόθεση με διάλογο και αλληλοκατανόηση, μάλλον απατάται οικτρά. Στόχος της προηγούµενης Κοµισιόν ήταν να έχει συµφωνηθεί το ΠΔΠ πριν από τις ευρωεκλογές του 2019. Ωστόσο, ο γρίφος είναι δυσεπίλυτος και τα συμφέροντα πολλά. Με την αποχώρηση του Ηνωµένου Βασιλείου από την ΕΕ, θα δημιουργηθεί «τρύπα» στον προϋπολογισμό της ΕΕ, της τάξης των 12 δισ. ευρώ ετησίως ή 84 δισ. ευρώ για το σύνολο της επταετίας 2021-2027.

Σε συνδυασμό με το «νέο πράσινο συμβόλαιο της ΕΕ» που στηρίζουν όλοι οι θεσμοί και για το οποίο διεκδικούν το μερίδιο του λέοντος από τον προϋπολογισμό (έχει αναφερθεί ακόμη και το 25%), αλλά και τις νέες προκλήσεις όπως η ασφάλεια και η καινοτομία, τα χρήματα που απομένουν για τις «κλασικές» πολιτικές της ΕΕ, όπως η Συνοχή και η Γεωργία μειώνονται. Μέχρι στιγμής, η πρόταση της Κομισιόν που βρίσκεται στο τραπέζι έχει «διχάσει» βορρά και νότο και δεν έχει πετύχει την απαραίτητη συναίνεση, ενώ την ίδια στιγμή άλλες προτάσεις που είχαν κατατεθεί, όπως η Φινλανδική, έχουν πεταχτεί στις καλένδες.

Πρακτικά, τα κράτη-μέλη έχουν χωριστεί σε δύο μεγάλες ομάδες με αντίθετα συμφέροντα: οι χώρες του Βορρά που έχουν καθαρή συνεισφορά στον κοινοτικό προϋπολογισμό (αυτό που λέμε «καθαροί συνεισφορείς»), δηλαδή πληρώνουν περισσότερα απ’ όσα παίρνουν, ζητούν περικοπές στην πρόταση της Κομισιόν, η οποία προτείνει προϋπολογισμό ύψους 1.134 τρισ. ευρώ. «Πρωταγωνιστές» εδώ ως καθαροί συνεισφορείς είναι η Γερμανία και η Γαλλία που όμως ούτε μεταξύ τους συμφωνούν απολύτως για το τι πρέπει να γίνει.

Στον αντίποδα, η πρόταση της Φινλανδίας προβλέπει 1.087 τρισ., δηλαδή μια διαφορά διόλου ευκαταφρόνητη ύψους 47 δις. ευρώ. Αντίθετα, τα φτωχότερα κράτη μέλη, που επωφελούνται από τον προϋπολογισμό, όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και όλες οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, θεωρούν την πρόταση της Επιτροπής ως το ελάχιστο που θα μπορούσαν αν αποδεχθούν.

Τα «αγκάθια»

Τα βασικά σημεία διαφωνίας είναι πολλά. Πέρα από το συνολικό ύψος του προϋπολογισμού, δηλαδή σε τι ποσοστό θα κινηθεί το ποσοστό του ΑΕΠ που θα συνεισφέρουν οι πλούσιες χώρες και ποιο θα είναι το ποσό που θα διατεθεί σε κάθε τομέα και τελικά σε κάθε χώρα, υπάρχουν και επιμέρους ζητήματα. Όπως ας πούμε το ποσό που θα διατεθεί στο Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το Ταμείο δηλαδή που θα βοηθήσει τις διάφορες περιοχές της ΕΕ να προσαρμοστούν σε «πράσινες» πολιτικές. Αυτό ωστόσο μπορεί να έρθει σε «σύγκρουση» με τα χρήματα των αγροτών, κάτι που δε δέχονται εύκολα πολλές χώρες –συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.

Επιπλέον, οι χώρες «καθαροί συνεισφορείς» της «σκληρής γραμμής» επιμένουν να υπάρξει σύνδεση μεταξύ του κράτους Δικαίου μιας χώρας και της χρηματοδότησης της ΕΕ. Για παράδειγμα, χώρες όπως η Ουγγαρία ή η Πολωνία που επανειλημμένως έχουν απασχολήσει την Κομισιόν, ακόμη και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, για τους αμφιλεγόμενους νόμους τους πχ. για το δικαστικό σύστημα, να μη λαμβάνουν τα κονδύλια που θα έπρεπε αν δε λύσουν τα εσωτερικά τους θέματα σεβασμού των ευρωπαϊκών αξιών. Ωστόσο, πολλά ερωτήματα τίθενται, όπως πώς θα ενεργοποιηθούν αυτές οι «κυρώσεις» και με ποιο τρόπο θα λήγουν. Υπάρχουν προτάσεις, ωστόσο, «θετικής» ανταμοιβής, δηλαδή οι χώρες που τηρούν τα ευρωπαϊκά πρότυπα, να λαμβάνουν κονδύλια-bonus.

Τι ζητάει η Ελλάδα

Η Ελλάδα διεκδικεί γύρω στα 35 δισ. ευρώ από το ΠΔΠ, εκ των οποίων περίπου  19 δισ. ευρώ αφορούν τη Συνοχή και 16 δισ. ευρώ τον τομέα της Γεωργίας, όπως προγράμματα ανάπτυξης υπαίθρου, ενισχύσεις στους παραγωγούς. Κατά κοινή ομολογία, στο προηγούμενο πακέτο η Ελλάδα αδικήθηκε, αφού λήφθηκαν υπόψη τιμές στην αρχή της κρίσης. Το πακέτο της περιόδου 2014-2020 καθορίστηκε με βάση το ΑΕΠ της τριετίας 2007-2009, ενώ ο νέος προϋπολογισμός της περιόδου 2021-2027 θα γίνει με βάση το κατά κεφαλή ΑΕΠ της τριετίας 2014-2016.

Ισχυρό επιχείρημα της Ελλάδας αποτελεί το γεγονός ότι μεταξύ των δύο ΠΔΠ, η χώρα έχασε το 25% του ΑΕΠ λόγω κρίσης, ενώ οι περισσότερες περιφέρειες έγιναν φτωχότερες και δικαιούνται μαζικές κοινοτικές χρηματοδοτήσεις. Στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Έλληνας Πρωθυπουργός ανέπτυξε το πολιτικό σκεπτικό του, ζητώντας την στήριξή του «ως η πρώτη μεταλαϊκιστική κυβέρνηση στη χώρα». Και ο Βέλγος Φιλελεύθερος, γνωστός για τις ικανότητές του ως «γεφυροποιός» από τις διαπραγματεύσεις για σχηματισμό κυβερνήσεων συνασπισμού στη χώρα του είναι σίγουρο ότι… έπιασε το υπονοούμενο. 

Μένει να διαπιστωθεί αν τελικά θα κερδίσει το στοίχημα μιας συμφωνίας πριν από το τέλος του Φλεβάρη ή αν θα οδηγηθούμε σε νέα Σύνοδο Κορυφής, κάτι που κάποιες χώρες ήδη ψιθυρίζουν.

*Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο Εθνος της Κυριακής στις 2/2/2020.