Κορονοϊός: Αν όχι τώρα ευρωομόλογο, πότε;

Αρκετοί αναλυτές θεωρούν ότι οικονομική κρίση που προκλήθηκε από την πανδημία του COVID-19 είναι πολύ πιθανό  να μειώσει το παγκόσμιο ΑΕΠ περισσότερο από όσο η κρίση που προκλήθηκε από την κατάρρευση της Lehman Brothers πριν από 12 χρόνια.  Αντίθετα από ότι αναφέρεται συχνά στο δημόσιο διάλογο, η παρούσα κρίση δεν είναι μία τυπική Κεϋνσιανή κρίση ανεπαρκούς ζήτησης.  Η παραγωγή μειώνεται από τη μείωση της προσφοράς, καθόσον ολόκληροι κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας έχουν τεθεί σε αναγκαστική αργία στο πλαίσιο των μέτρων περιορισμού της εξάπλωσης της νόσου αλλά και από τη διακοπή της παραγωγής λόγω ρήξης της εφοδιαστικής αλυσίδας – ιδίως στο βιομηχανικό τομέα.  Ταυτόχρονα και η ζήτηση μειώνεται λόγω των περιορισμών που έχουν επιβληθεί, της μεγάλης αβεβαιότητας που επικρατεί, αλλά και της αύξησης της ανεργίας λόγω περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας.

Μπροστά στο φάσμα μίας καταβαράθρωσης της οικονομικής δραστηριότητας και απότομης αύξησης της ανεργίας, οι κυβερνήσεις αλλά και οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο δραστηριοποιήθηκαν πολύ γρήγορα και άρχισαν να λαμβάνουν μέτρα.  Τα μέτρα αυτά έχουν δύο άμεσους στόχους.  Πρώτον, να αποφευχθεί η προσωρινή ή μόνιμη διακοπή της λειτουργίας των επιχειρήσεων και, δεύτερον να μειωθεί όσο το δυνατόν λιγότερο η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Έμμεσος στόχος είναι η αποφυγή συσσώρευσης νέων «κόκκινων δανείων» που μπορεί να απειλήσουν τη βιωσιμότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα.  Λόγω του μεγέθους της κρίσης, οι απαιτούμενες παρεμβάσεις είναι πρωτοφανούς ύψους.

Προφανώς, οι  παρεμβάσεις αυτές έχουν πολύ μεγάλο δημοσιονομικό κόστος.  Το κόστος αυτό αυξάνει έτι περεταίρω λόγω των αυξημένων αναγκών των συστημάτων δημόσιας υγείας.  Ταυτόχρονα, τα φορολογικά έσοδα μειώνονται λόγω της μειωμένης οικονομικής δραστηριότητας (αλλά και στο πλαίσιο μέτρων τόνωσης της οικονομικής δραστηριότητας).  Σαν αποτέλεσμα, το δημοσιονομικό έλλειμμα αυξάνει ταχύτατα.  Το πόσο απρόσκοπτα μπορεί να αυξηθεί το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι συνάρτηση της ύπαρξης δημοσιονομικού χώρου.  Διαφορετικές είναι οι δυνατότητες χωρών με αμελητέο δημόσιο χρέος από άλλες όπου το δημόσιο χρέος βρίσκεται ήδη σε δυσθεώρητα επίπεδα.

Στο χώρο της ευρωζώνης, το δημοσιονομικός χώρος διαφέρει αισθητά μεταξύ χωρών.  Τυχόν αδυναμία χρηματοδότησης των δαπανών μίας χώρας από τις αγορές, μπορεί να έχει συνέπειες για ολόκληρη την ευρωζώνη.  Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο η ΕΚΤ εξήγγειλε ένα κολοσσιαίο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης – στο οποίο για πρώτη φορά συμμετέχει και η Ελλάδα – του οποίου και μόνη η εξαγγελία, οδήγησε σε πτώση των αποδόσεων των ομολόγων των χωρών της περιφέρειας.

Όμως το πλέον ισχυρό όπλο στην κατεύθυνση της μείωσης του κόστους δανεισμού των χωρών με το μικρότερο διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο θα ήταν η έκδοση ευρωομολόγου «ειδικού σκοπού» (για τη χρηματοδότηση δράσεων που σχετίζονται με την εξάπλωση της πανδημίας – «κορωνοομόλογο», όπως το έχουν ήδη ονομάσει).  Αντίθετα με την προηγούμενη κρίση της ευρωζώνης, εδώ δεν ισχύει το επιχείρημα του «ηθικού κινδύνου» - καμία χώρα δεν ήταν υπεύθυνη για τι ξέσπασμα της κρίσης – ενώ, επίσης, η έκδοση ευρωομολόγου θα δώσει ξεκάθαρο σήμα στις αγορές σχετικά με τη σταθερότητα του ευρώ.  Όπως έγραψε πρόσφατα ο Martin Wolf στους Financial Times «Αυτή η πανδημία δεν είναι σφάλμα κανενός.  Αν η ευρωζώνη δεν δείξει αλληλεγγύη σε τέτοια κρίση, αυτή της η αποτυχία δεν πρόκειται ούτε να ξεχασθεί ούτε να συγχωρεθεί.  Οι πληγές θα είναι βαθιές, ενδεχομένως θανάσιμες. Χωρίς ξεκάθαρη αλληλεγγύη σε μία κρίση για την οποία κανείς δεν ευθύνεται, το Ευρωπαϊκό project θα είναι ηθικά, και ίσως προτακτικά, νεκρό».  Με άλλα λόγια χρησιμοποιώντας για το ευρωομόλογο τον τίτλο του βιβλίου του Πρίμο Λέβι «Αν όχι τώρα, πότε;»