O Ολλανδός Γιάνης και το «τσίρκο» του Εurogroup - Το παρασκήνιο του συμβιβασμού

«Σας καλώ να αντιληφθείτε την κρισιµότητα της κατάστασης». «Ντροπή σας. Ντροπή στην Ευρώπη. Σταµατήστε αυτό το τσίρκο τώρα!». Αυτές οι δύο φράσεις ακούστηκαν κατά τη διάρκεια των διαπραγµατεύσεων στο Eurogroup που συνεδρίαζε µε τηλεδιάσκεψη για τα µέτρα αντιµετώπισης των οικονοµικών επιπτώσεων της πανδηµίας του κορονοϊού.

Η πρώτη ανήκει στον πρόεδρό του, Πορτογάλο υπουργό Οικονοµικών Μάριο Σεντένο, ο οποίος απευθύνθηκε προσωπικά στον Ολλανδό υπουργό Βόκπε Χούκστρα. Και η δεύτερη στον Γάλλο Μπρουνό Λεµέρ, ο οποίος αντέδρασε έντονα στις συζητήσεις µεταξύ Βορρά και Νότου που λάµβαναν χώρα τα ξηµερώµατα της περασµένης Πέµπτης.

Τελικά, ύστερα από... ανατολίτικα παζάρια, συµβιβασµούς και υποχωρήσεις, η συµφωνία κλείστηκε το βράδυ της Πέµπτης, σε µια µισάωρη τηλεδιάσκεψη. Τα χειροκροτήµατα που ακολούθησαν την ανακοίνωση για συµφωνία µαρτυρούν πόσο δύσκολο ήταν να επιτευχθεί. Και το γεγονός ότι κάθε υπουργός στη δική του χώρα λέει ότι «νίκησε», λέει πολλά και για τη διπλωµατία αλλά και για την ευρωπαϊκή πολιτική. Το πακέτο των 540 δισεκατοµµυρίων ευρώ είναι το µεγαλύτερο που έχει ποτέ δοθεί από την ΕΕ σε αντιµετώπιση κρίσης, αφού άλλωστε όλοι οι υπουργοί συµφωνούν ότι πρόκειται για κρίση χωρίς προηγούµενο.

Η ενίσχυση αφορά τα δάνεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας ύψους 240 δισ. ευρώ, τον µηχανισµό ενίσχυσης της εργασίας ύψους 100 δισ. ευρώ αλλά και το εργαλείο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για την υποστήριξη των µικροµεσαίων επιχειρήσεων ύψους 200 δισ. ευρώ.

Τα δάνεια του ESM

Η χώρα που έκανε πιο πολύ πίσω στην πραγµατικότητα ήταν η Ολλανδία, η οποία δέχθηκε τα χωρίς όρους δάνεια του ESM για άµεσους ή έµµεσους ιατρικούς σκοπούς λόγω της πανδηµίας του κορονοϊού. Ηταν και το µεγαλύτερο «αγκάθι» στις διαπραγµατεύσεις. Η Χάγη ήθελε µνηµόνιο για κάθε χώρα, ειδικό πρόγραµµα δηλαδή που θα συνδεόταν µε συγκεκριµένα προαπαιτούµενα και µεταρρυθµίσεις. Ο υπουργός Χούκστρα, που ακολουθούσε άλλωστε τη γραµµή του πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε, ήταν ανένδοτος κατά τις πρώτες ώρες των συζητήσεων. Και στον δηµόσιο λόγο του ο Ολλανδός είχε τοποθετηθεί πολύ σκληρά, ισχυριζόµενος ούτε λίγο ούτε πολύ για τις χώρες που χτυπήθηκαν περισσότερο από την πανδηµία, «ας πρόσεχαν!».

Ο Πορτογάλος πρωθυπουργός είχε δηµοσίως καταγγείλει τις δηλώσεις αυτές και ο Χούκστρα είχε ζητήσει συγνώµη. Για τον τρόπο του, όχι όµως και σχετικά µε την τοποθέτησή του για τα κορονοοµόλογα. Ολοι οι υπουργοί του Eurogroup έχουν να πουν για τις θυελλώδεις τοποθετήσεις του που εξόργιζαν πολλούς οµολόγους του και κυρίως τον Ιταλό Ροµπέρτο Γκουαλτιέρι. Μάλιστα, κάποιοι από αυτούς τον περιέγραφαν ως... «Βαρουφάκη από την ανάποδη»! Σύµφωνα µε πηγές των Βρυξελλών, καθοριστικό ρόλο για την επίτευξη της συµφωνίας έπαιξε η Γερµανία. Κατ’ αρχάς η ίδια η καγκελάριος Μέρκελ φρόντισε να µιλήσει τόσο µε τον Ιταλό πρωθυπουργό Τζουζέπε Κόντε, όσο και µε τον Ολλανδό Μαρκ Ρούτε. Στη συνέχεια τη σκυτάλη έλαβε ο Ολαφ Σολτς, που φέρεται να είναι εκείνος που έπεισε τον Ολλανδό Χούκστρα να κάνει πίσω. Σηµαντικό ρόλο έπαιξε και η Γαλλία που, µετά τη σύγκλισή της µε τη Γερµανία, φρόντισε να πείσει τους Ισπανούς. Οταν Γερµανία, Γαλλία, Ιταλία, Ολλανδία και Ισπανία συµφώνησαν, οι υπόλοιπες χώρες απλώς ακολούθησαν. Το σηµείο-κλειδί της συµφωνίας είναι η αναφορά στο Ταµείο Ανασυγκρότησης και τα «καινοτόµα χρηµατοδοτικά εργαλεία». Πρόκειται για το «παράθυρο» που άφησαν οι υπουργοί Οικονοµικών στους ηγέτες των 27 κρατών-µελών για (κάτι σαν) το κορονοοµόλογο.

Με κοινή εγγύηση

Συγκεκριµένα, στο ανακοινωθέν αναφέρεται ότι «το Ταµείο θα µπορούσε να χρησιµοποιήσει «καινοτόµα χρηµατοπιστωτικά εργαλεία» για να συγκεντρώσει χρήµατα». Οπως είπε ο Σεντένο, «το Ταµείο θα βοηθήσει τις επενδύσεις για την οικονοµία µας, θα δώσει τη δύναµη που χρειαζόµαστε: θα είναι προσωρινό, συγκεκριµένο, µε κατάλληλη χρηµατοδότηση. Κάποια κράτη-µέλη θέλουν να χρηµατοδοτηθεί µε κοινή δανειοδοτική εγγύηση, αλλά κάποιες άλλες χώρες επιθυµούν διαφορετικές πηγές χρηµατοδότησης. Οι ηγέτες θα αποφασίσουν γι’ αυτό». «Τα ευρωπαϊκά οµόλογα βρίσκονται στο τραπέζι» έγραψε ο Ροµπέρτο Γκουαλτιέρι στο Twitter. «Στέλνουµε µια φιλόδοξη πρόταση στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο. Θα αγωνιστούµε για να συµβεί αυτό». Στον αντίποδα, σαν να συµµετείχε σε άλλη τηλεδιάσκεψη, ο Ολλανδός Χούκστρα είδε ότι η συζήτηση για τα κορονοοµόλογα τελείωσε! Στις 23 Απριλίου, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου κάλεσε για µια νέα Σύνοδο Κορυφής.

Οι αρχηγοί των 27 ευρωπαϊκών κρατών θα συνεχίσουν τη συζήτηση µε δική τους τηλεδιάσκεψη, προκειµένου να υπογράψουν τη συµφωνία για την οποία οι υπουργοί χρειάστηκαν τρεις ηµέρες. Θα φτάσουν αυτά τα χρήµατα; Ηταν η ερώτηση που κάναµε στον πρόεδρο του Eurogroup. Καθοριστικό ρόλο στην αποκατάσταση της ευρωπαϊκής οικονοµίας θα έχει και ο ευρωπαϊκός προϋπολογισµός της ΕΕ. Σύµφωνα µε δηλώσεις του αρµόδιου επιτρόπου, Γιοχάνες Χαν, ο επόµενος µακροπρόθεσµος προϋπολογισµός της ΕΕ θα µπορούσε να συµπεριλάβει 1,5 τρισ. ευρώ στις συνολικές κοινές δαπάνες, εάν τα κράτη-µέλη χαλαρώσουν προσωρινά τους κανόνες σχετικά µε το ποσό το οποίο τα θεσµικά όργανα της ΕΕ θα µπορούν να δανειστούν από τις κεφαλαιαγορές. «Πρόκειται για ένα πραγµατικό πυροβόλο όπλο» επεσήµανε ο ίδιος, αναφερόµενος στα σχέδια της ΕΕ να βοηθήσει τις ιδιωτικές επιχειρήσεις και τα κρατικά ταµεία που πλήττονται από την κρίση, καθώς επίσης και στην ενίσχυση της αντίστασης σε µελλοντικές πανδηµίες.