Αϊκάν Ερντεμίρ στο Εθνος: Αυτοκαταστροφικοί οι εκβιασμοί Ερντογάν με τους μετανάστες

Επί σειρά ετών βουλευτής του αντιπολιτευόμενου κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) στην Τουρκία και σήμερα διευθυντής του Προγράμματος Τουρκίας (Turkey Program) στην αμερικανική δεξαμενή σκέψης «Foundation for Defense of Democracies» στην Ουάσιγκτον, ο Αϊκάν Ερντεμίρ μιλά στο «Εθνος της Κυριακής» για όλα όσα μας «καίνε» στις σχέσεις μας με τη γείτονα χώρα: τα Ελληνοτουρκικά, τους εκβιασμούς του Ερντογάν που του γυρνούν μπούμερανγκ την τουρκική οικονομία και το ΔΝΤ.

Εργαλειοποιώντας το Μεταναστευτικό, ο Ερντογάν ανέβασε την ένταση στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Θα μπορούσαμε να δούμε ανάλογες σκηνές και στο μέλλον;

Καθώς ο Ερντογάν νιώθει ολοένα εντονότερη την ανάγκη να αποσπάσει την προσοχή των Τούρκων ψηφοφόρων από την οικονομική κρίση και την εκτεταμένη διαφθορά, είναι πιθανό να χρησιμοποιήσει ως όπλο τους αιτούντες άσυλο. Ο ίδιος βλέπει άλλωστε αυτήν την εκβιαστική τακτική ως μια από τις λίγες επιλογές που έχει στις διαπραγματεύσεις του με την ΕΕ. Περιττό να λεχθεί ότι πρόκειται για μια απερίσκεπτη και αυτοκαταστροφική τακτική.

Υπάρχουν ακόμη περιθώρια για μια ουσιαστική ελληνοτουρκική επαναπροσέγγιση;

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η Τουρκία δεν είναι ο Ερντογάν. Οι περσινές δημοτικές εκλογές απέδειξαν ότι υπάρχει μια αυξανόμενη μερίδα κόσμου που θέλει ένα κοσμικό, δημοκρατικό και πλουραλιστικό μέλλον για την Τουρκία. Αυτό ενδυναμώνει και τα αιτήματα για μια νέα εξωτερική πολιτική και για φιλικές σχέσεις με τις γειτονικές χώρες, σχέσεις που θα θυμίζουν την ελληνοτουρκική επαναπροσέγγιση επί Ισμαήλ Τζεμ, μεταξύ 1997 και 2002. Είναι αλήθεια ότι ο επιθετικός, αλυτρωτικός τόνος που έχει προωθήσει ο Ερντογάν στην εξωτερική πολιτική θα έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις, επιπτώσεις που πρόκειται να ξεπεράσουν και την παραμονή του στην εξουσία. Θέλω όμως να ελπίζω ότι η αυξανόμενη συνειδητοποίηση από την πλευρά των Τούρκων πολιτών ότι σχέσεις τύπου win-win με τους γείτονες αποτελούν προϋπόθεση οικονομικής ευημερίας και ποιότητας ζωής πρόκειται να ορίσει τον τόνο της μετά Ερντογάν πολιτικής εντός και εκτός των συνόρων. Το Αιγαίο που μας διχάζει σήμερα θα μπορούσε να γίνει η θάλασσα που μας ενώνει αύριο.

Μπορεί η Τουρκία να αναζωογονήσει τη σχέση της με την Ουάσιγκτον χωρίς να προκαλέσει ρήγματα στις σχέσεις της με τη Ρωσία;

Η απομάκρυνση του Ερντογάν από τους Δυτικούς συμμάχους της Τουρκίας δεν αποτελεί κίνηση τακτικής, αλλά αντιπροσωπεύει μια στρατηγική μετατόπιση. Είναι σημαντικό να αντιληφθεί κανείς ότι για να επιβιώσει η κυβέρνηση Ερντογάν απαιτούνται ολοένα και πιο αυταρχικά μέτρα, τα οποία όμως δεν θα ήταν ευπρόσδεκτα μέσα στη διατλαντική συμμαχία. Δεν είμαι αισιόδοξος ότι μπορεί να υπάρξει αναζωογόνηση των σχέσεων της Τουρκίας με τις ΗΠΑ ή την ΕΕ όσο ο Ερντογάν βρίσκεται στο τιμόνι.

Βλέπετε τα ρίσκα που έχει πάρει ο Ερντογάν (Λιβύη, Συρία, S-400) να του γυρνούν μπούμερανγκ;

Τα ρίσκα που έχει πάρει ο Ερντογάν εξυπηρετούν την προσωπική του ατζέντα. Ο σχεδόν απόλυτος έλεγχος που ασκεί ο Τούρκος πρόεδρος στα εγχώρια ΜΜΕ τού επιτρέπει να εκμεταλλεύεται την τυχοδιωκτική εξωτερική του πολιτική για να συσπειρώνει κόσμο γύρω του και να ενισχύει το προφίλ του ως ισχυρού ηγέτη. Θα υποστήριζα πως όλα αυτά τα απερίσκεπτα βήματα έχουν ήδη γυρίσει μπούμερανγκ για την Τουρκία, απομονώνοντας τη χώρα σε πρωτοφανή βαθμό και υπονομεύοντας τις σχέσεις της με τους Δυτικούς συμμάχους. Τελευταία, ένα από τα πιο δημοφιλή ανέκδοτα στην Αγκυρα είναι ότι η κυβέρνηση Ερντογάν, που είχε ξεκινήσει με το σύνθημα «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες», κατέληξε με «μηδενικούς γείτονες χωρίς προβλήματα».

Η τουρκική οικονομία διανύει όμως άλλη μια περίοδο κρίσης…

Οταν ο Ερντογάν έκανε εκστρατεία υπέρ της μετάβασης σε ένα προεδρικό σύστημα πριν από το δημοψήφισμα του 2017, ισχυριζόταν ότι αυτή η μετάβαση θα έκανε περισσότερο σταθερή και αποτελεσματική την τουρκική οικονομία. Οσα ακολούθησαν έκτοτε στο μέτωπο της οικονομίας τον έχουν διαψεύσει. Το υπερσυγκεντρωτικό προεδρικό καθεστώς του Ερντογάν έχει αποδειχθεί ανεπαρκές στο να προσφέρει οποιαδήποτε ουσιαστική οικονομική μεταρρύθμιση ή να χτίσει εμπιστοσύνη μεταξύ εγχώριων και παγκόσμιων επενδυτών. Οσο περισσότερο ο Ερντογάν και ο γαμπρός του, υπουργός Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ, αναμειγνύονται στα των αγορών σε καθημερινή βάση, τόσο περισσότερο θα βλάπτουν τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της τουρκικής οικονομίας.

Η Τουρκία έχει έναν ανθεκτικό επιχειρηματικό τομέα που έχει αποδείξει τις τελευταίες δεκαετίες ότι μπορεί να αντέχει κρίσεις. Εάν η Αγκυρα στραφεί στο ΔΝΤ, υπογράψει μια συμφωνία (stand-by arrangement) και υλοποιήσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ενδυναμώνοντας τη χρηστή διακυβέρνηση και αποκαθιστώντας την ανεξαρτησία της τουρκικής κεντρικής τράπεζας και των ρυθμιστικών θεσμών, τότε η τουρκική οικονομία μπορεί να ανακάμψει. Εάν, αντιθέτως, ο Ερντογάν και ο γαμπρός του συνεχίσουν δυναμικά στην ίδια πορεία, τότε η Τουρκία είναι πιθανό να εξαντλήσει τα συναλλαγματικά της αποθέματα και να αντιμετωπίσει μια κρίση στο ισοζύγιο πληρωμών. Μια οικονομική κατάρρευση θα ήταν καταστροφική για τους 84 εκατ. πολίτες της Τουρκίας, ενώ θα μόλυνε και τις Δυτικές οικονομίες που είναι εκτεθειμένες στην τουρκική αγορά. Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι ο Ερντογάν θα έβγαινε αλώβητος από μια τέτοια κρίση.