Μπορέλ στο Έθνος: Καμία διαπραγμάτευση με την Τουρκία όσο δεν σταματά τις γεωτρήσεις

Την πρόθεσή του να φέρει το θέμα της Τουρκίας ως σύνολο στο Συμβούλιο των Ευρωπαίων υπουργών Εξωτερικών αποκάλυψε σε συνέντευξή του ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Ζοζέπ Μπορέλ. Μιλώντας σε μικρό αριθμό ευρωπαϊκών μέσων ενημέρωσης, μεταξύ των οποίων και το «Εθνος της Κυριακής», ο ύπατος εκπρόσωπος της Ε.Ε. για την Εξωτερική Πολιτική περιέγραψε την πολύπλοκη σχέση της Ε.Ε. με την Τουρκία, παραδέχθηκε ότι οι παράνομες εξορύξεις της Αγκυρας έχουν «τορπιλίσει» τις συζητήσεις που βρίσκονταν σε εξέλιξη, αλλά υπεραμύνεται του σημαντικού ρόλου της γείτονος στη σύγκρουση της Λιβύης.

Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή, λίγη ώρα μετά το Συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε., το οποίο εξέδωσε ένα «αυστηρό» ανακοινωθέν για την Κίνα, μετά την υπερψήφιση της αμφιλεγόμενης νομοθεσίας για την εθνική ασφάλεια στο Χονγκ Κονγκ. «Η Κίνα ξέρει πολύ καλά πώς να χρησιμοποιεί τη γλώσσα της δύναμης και της εξουσίας. Σήμερα στη συνάντηση μόνο ένα κράτος-μέλος μίλησε για το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων. Εξεπλάγην κι εγώ ο ίδιος για τη σκληρή δήλωση – είναι μία από τις ισχυρότερες που έχουμε παραδώσει ποτέ σε σχέση με την Κίνα» ξεκίνησε την κουβέντα ο Ζοζέπ Μπορέλ.

Η κουβέντα οδηγήθηκε «αυτόματα» στην κόντρα Πεκίνου - Ουάσιγκτον. «Η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν χρειάζεται να αποφασίσει ΗΠΑ ή Κίνα. Αυτό που μας απασχολεί είναι πώς να υπερασπιστούμε τα δικά μας συμφέροντα. Και, πέρα από τα γεωπολιτικά, ένα από αυτά είναι να καλύψουμε τις αδυναμίες που αποκαλύφθηκαν στην πρόσφατη κρίση. Ανακαλύψαμε, για παράδειγμα, ότι δεν μπορούσαμε ούτε μάσκες να κατασκευάσουμε, ότι δεν ήμασταν αυτόνομοι. Αυτό πρέπει να αλλάξει», τόνισε ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας.

Ξεκινήσατε διαπραγματεύσεις με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών για τη συμφωνία Ε.Ε. - Τουρκίας για το Μεταναστευτικό. Σε ποια φάση βρίσκεται αυτή η επικοινωνία;

Δεν θα μιλούσα ακριβώς για διαπραγματεύσεις. Ας τις πούμε συνομιλίες, γιατί στην Ευρώπη για να κάνουμε διαπραγματεύσεις απαιτείται συγκεκριμένη εντολή. Εχουμε λοιπόν ξεκινήσει συνομιλίες και αυτές οι συνομιλίες δεν ήταν πολύ θετικές, αφού μεσολάβησαν οι νέες γεωτρήσεις της Τουρκίας στην Κύπρο και τα κράτη-μέλη δεν θέλουν να συμμετάσχουν σε διαπραγματεύσεις με την Τουρκία, εφόσον αυτή η γεώτρηση δεν σταματά. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία δείχνει ότι προφανώς δεν είναι στις προοπτικές της να σταματήσει τις γεωτρήσεις στην Κύπρο.

Είναι ξεκάθαρο ότι έχουμε μια πολυδιάστατη σχέση με την Τουρκία. Η σχέση με την Τουρκία δεν μπορεί να αφορά μόνο τη μετανάστευση. Και σίγουρα όχι μόνο να λειτουργήσει ως χώρα που σταματά τους μετανάστες – κι εμείς συμβάλλουμε στο οικονομικό κόστος της φροντίδας. Αυτό δεν αρκεί για να οικοδομήσουμε υγιείς και θετικές σχέσεις, αφού υπάρχουν πολλά ακόμη θέματα: διεύρυνση, βίζες, ενέργεια, γεωπολιτική στη Λιβύη και άλλα! Αυτά απαιτούν ευρεία προσέγγιση.

Η κρίση του κορονοϊού έχει επηρεάσει τα πάντα. Μας έχει περιορίσει σε βιντεοδιασκέψεις, που δεν είναι αποτελεσματικές. Ελπίζουμε στο άμεσο μέλλον να έχουμε την ευκαιρία να προχωρήσουμε.

Οπότε πώς σκοπεύετε να συνεχίσετε με την Τουρκία;

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που πρόκειται να κάνω, σε συμφωνία με πολλά κράτη-μέλη, είναι να φέρω το ζήτημα της σχέσης μας με την Τουρκία στο Συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε. Το θέμα της Τουρκίας είναι σήμερα το πιο σημαντικό ζήτημα για τις εξωτερικές σχέσεις της Ε.Ε. Πρέπει να ορίσουμε μια ιεράρχηση, μια κατάταξη για το ποιο είναι το πιο σημαντικό ζήτημα και να το προχωρήσουμε. Οπότε θα πάω στο Συμβούλιο μιλώντας στα κράτη-μέλη και θα ζητήσω οδηγίες για το μέλλον.

Η Τουρκία χρησιμοποιεί εκβιαστικά το ζήτημα των μεταναστών ως μοχλό πίεσης για την Ευρώπη μέσω της Ελλάδας και των ελληνικών συνόρων. Μπορεί να εκβιαστεί η Ευρώπη; Και επίσης, η Τουρκία ακολουθεί ευρωπαϊκή πορεία;

Δεν είναι μόνο θέμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ισχυρές αρμοδιότητες, τον εκσυγχρονισμό της συμφωνίας για το Προσφυγικό και την ανθρωπιστική πλευρά των προσφύγων (σ.σ.: εννοεί από τη Συρία), αλλά δεν έχει καμία αρμοδιότητα για την ελευθέρωση των θεωρήσεων. Και η διεύρυνση είναι κάτι που πρέπει να διαπραγματευτούμε, γιατί έχουμε εντολή από τα κράτη-μέλη. Τα γεωπολιτικά θέματα στη Συρία και στη Λιβύη συνδέονται με τις εξωτερικές υποθέσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του Συμβουλίου. Και εμείς πρέπει να έχουμε το ένα πόδι στη διακυβερνητική πλευρά και το άλλο στην κοινοτική πλευρά. Και αυτός είναι ο ρόλος του ύπατου εκπροσώπου και της Κομισιόν: να γεφυρώσει τα δύο όργανα που μερικές φορές έχουν διαφορετικές απόψεις.

Χρησιμοποιήσατε τη λέξη «εκβιαστικά». Δεν θα χρησιμοποιούσα τη λέξη αυτή. Υποθέτω ότι στη δουλειά σας είναι συνηθισμένο να χρησιμοποιείτε αυτές τις σκληρές λέξεις, αλλά η Τουρκία δεν πιστεύω ότι θέλει να κάνει αυτό. Αυτό που αντιλαμβάνομαι ότι λέει η Τουρκία είναι ότι «δεν είμαι εδώ για να σταματήσω τους μετανάστες, πρέπει να μιλήσουμε για πολλά ζητήματα, όχι μόνο να μου δίνεις χρηματοδότηση για να φροντίζω τους μετανάστες».

Εάν αυτοί οι άνθρωποι θέλουν να πάνε στην Ευρώπη, κάποια στιγμή θα υπάρξει ξανά πίεση στα σύνορά μας. Πριν συμβεί αυτό, πρέπει να συζητηθούν τα πράγματα με την Τουρκία για κάθε θέμα κοινού ενδιαφέροντος.

Υπάρχουν κάποιες κόκκινες γραμμές στις συζητήσεις της Ε.Ε. με την Τουρκία;

Οι κόκκινες γραμμές ποιανού; Ολοι έχουν τις δικές τους! Η Γερμανία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Κύπρος. Η Κομισιόν προσπαθεί να εφαρμόσει αποφάσεις των κρατών-μελών, είναι πρόθυμη να βοηθήσει, αλλά το θέμα της μετανάστευσης είναι μια ευθύνη που πρέπει να διαμοιραστεί ανάμεσα στα κράτη-μέλη.

Θα σας πάω τώρα στη Λιβύη, αλλά πάλι μέσω Τουρκίας. Η Αγκυρα έχει παραβιάσει το εμπάργκο όπλων στη Λιβύη, καθώς και πολλά από τα συμπεράσματα της Διεθνούς Διάσκεψης του Βερολίνου. Ωστόσο, πολλοί στην Ευρώπη φαίνεται να την προσεγγίζουν ως «βασικό εξωτερικό παράγοντα» στο θέμα της Λιβύης. Τι πιστεύετε εσείς;

Το ότι η Τουρκία είναι σημαντικός παράγοντας στην κρίση της Λιβύης είναι αυτονόητο, αυταπόδεικτο. Η παρέμβαση της Τουρκίας ήταν καθοριστική. Και όλοι γνωρίζουν ότι δεν είναι η μόνη χώρα που παρεμβαίνει. Η Ρωσία επίσης το κάνει και κάποιες χώρες από την αραβική πλευρά, επίσης.

Αυτό που με ανησυχεί είναι ότι στη Λιβύη ακολουθούμε τον ίδιο δρόμο όπως στη Συρία. Υπάρχει μια τυποποίηση. Δεν είμαστε πραγματικά χαρούμενοι που έχουμε το Ναυτικό και την Αεροπορία της Τουρκίας στις ακτές της Λιβύης. Αλλά έτσι είναι τα πράγματα. Σίγουρα η εκεχειρία παραβιάζεται καθημερινά από όλους και σίγουρα η κατάπαυση του πυρός δεν υπήρξε ποτέ αποτελεσματική, και ειδικά από την πλευρά του Χάφταρ παραβιάζεται συνεχώς.

Γι’ αυτό ξεκινήσαμε την επιχείρηση «Ειρήνη». Λυπάμαι, δεν μπορούμε να αναπτύξουμε στρατεύματα στα σύνορα της Λιβύης. Αν κάποιος μπορεί να το κάνει, ας το κάνει. Κάνουμε ό,τι μπορούμε. Ελέγχουμε πλέον από θαλάσσης και αέρος. Οι τελευταίες φωτογραφίες από τον δορυφόρο έδειξαν ότι τα όπλα έφτασαν στη Λιβύη από αέρος. Το πεδίο δεν μπορούμε να το ελέγξουμε. Η «Ειρήνη» είναι ένας τρόπος καταπολέμησης του εμπάργκο όπλων και του λαθρεμπορίου πετρελαίου.

Υστερα από πολλές δυσκολίες, τελικά η επιχείρηση «Ειρήνη» πράγματι ξεκίνησε να λειτουργεί. Η καθυστέρηση ανέδειξε ξανά τις διαφορές που έχουν τα κράτη μέλη για τη μετανάστευση. Είναι η Ε.Ε. έτοιμη να αντιμετωπίσει νέες μεταναστευτικές εξελίξεις;

Νομίζω ότι χρησιμοποιούμε λανθασμένα τη λέξη μετανάστευση. Στην κρίση του Μεταναστευτικού το 2016 δεν υπήρχαν μετανάστες. Ηταν αιτούντες άσυλο. Αυτή η ροή ανθρώπων δεν προκλήθηκε από μετανάστευση για οικονομικούς λόγους. Υπήρχε πόλεμος. Εσπρωξε χιλιάδες ανθρώπους εκτός χώρας. Το ίδιο συνέβη στην Ισπανία μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, όταν 500.000 Ισπανοί πήγαν στη Γαλλία. Ηταν μετανάστες; Οχι. Ηταν άνθρωποι που διέφυγαν από τον πόλεμο. 

Είχαμε κρίση επειδή ο αριθμός των αιτούντων άσυλο ήταν μεγάλος και υπερέβαινε τις ικανότητές μας να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο. Σήμερα μπορούμε να έχουμε έναν αυξανόμενο αριθμό μεταναστών που προέρχονται από τις χώρες του Σαχέλ (σ.σ.: χώρες της υποσαχάριας Αφρικής). Αυτό είναι κάτι που δεν θα μπορέσουμε να σταματήσουμε έως ότου υπάρξουν ισχυρές συμφωνίες με τα κράτη από τα οποία φεύγουν αυτοί οι άνθρωποι. Αυτό είναι κάτι πάνω στο οποίο εργάζεται η Ε.Ε. Για μια νέα συμφωνία μετανάστευσης με τις χώρες προέλευσης, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι θα υπάρξει σαφής διάκριση μεταξύ των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών. Και τα άτομα που έρχονται παράνομα και δεν χρήζουν προστασίας θα σταλούν πίσω στις χώρες καταγωγής τους. Αλλά γι’ αυτό χρειαζόμαστε διπλωματικές συμφωνίες. Και δεν τις έχουμε.

Ακόμη ένα «καυτό» ζήτημα στη γειτονιά μας είναι το θέμα του Ισραήλ και οι δηλωμένες προθέσεις του να προσαρτήσει την Κοιλάδα του Ιορδάνη, κάτι που βάζει φωτιά στο Μεσανατολικό. Ποια είναι η θέση της Ε.Ε.;

Αμέσως μετά τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης στο Ισραήλ, μίλησα με τον υπουργό Εξωτερικών και τον κάλεσα να έρθει εδώ στις Βρυξέλλες για να εξηγήσει τη θέση της κυβέρνησής του. Κατανοώ ότι η ασφάλεια του Ισραήλ είναι κάτι που δεν είναι διαπραγματεύσιμο. Αλλά ένα πράγμα είναι αυτό και ένα άλλο ότι δεν θα αναγνωρίσουμε καμία αλλαγή στα σύνορα του 1967, εκτός εάν κάτι τέτοιο συμφωνηθεί από τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστίνιους. Συνεχίζουμε να παροτρύνουμε έντονα το Ισραήλ να μην κάνει κανένα βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Χρησιμοποιούμε όλη μας την επιρροή για να προσπαθήσουμε να το αποτρέψουμε. Εάν τελικά συμβεί αυτό, τότε θα δούμε. Εμμένουμε στις διεθνώς αναγνωρισμένες παραμέτρους, στη λύση των δύο κρατών, χωρίς αλλαγές στα σύνορα.