Κινητικότητα στη Λιβύη: Οι γέφυρες της Αθήνας και το «άδειασμα» του Σάρατζ

Σε πείσμα της τουρκικής προκλητικότητας που παραμένει, η ελληνική διπλωματία θωρακίζει τις ελληνικές υπερασπιστικές γραμμές μέσα από «σημεία πίεσης» και «αντίβαρα», επενδύοντας σε ανοικτούς διαύλους, εξισορροπητικές κινήσεις και «γέφυρες» ενισχυμένων συνεργασιών. Από τη μία πλευρά η Αθήνα αποδεικνύει στην πράξη ότι όντως επιδιώκει ανοιχτούς διαύλους με την Τουρκία (βλέπε τηλεφωνική επικοινωνία Μητσοτάκη - Ερντογάν στις 26 Ιουνίου). Ενώ παράλληλα, από την άλλη, «αντισταθμίζει» την τουρκική επεκτατική επιρροή μέσα από ελληνικά «ανοίγματα» στο εξωτερικό.

Ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, βρέθηκε την περασμένη Τετάρτη, 1η Ιουλίου, στο Τομπρούκ της ανατολικής Λιβύης, για επαφές με τον πρόεδρο του «μόνου δημοκρατικώς εκλεγμένου» λιβυκού Κοινοβουλίου, Ακίλα Σάλεχ, επαναβεβαιώνοντας έτσι στην πράξη και τη σχέση που έχει καταφέρει να αναπτύξει η ελληνική πλευρά με έναν παράγοντα απολύτως κομβικό για τις λιβυκές εξελίξεις όπως είναι ο Σάλεχ, που είχε τον περασμένο Δεκέμβριο επισκεφθεί και την Αθήνα. Σημειώνεται ότι μιλάμε για έναν διεθνώς αναγνωρισμένο πολιτικό, ο οποίος μόλις την περασμένη Παρασκευή, 3 Ιουλίου, βρέθηκε στη Μόσχα, αποκηρύσσοντας μάλιστα από το ρωσικό έδαφος την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) του τουρκόφιλου Φαγιέζ αλ Σάρατζ ως «στερούμενη νομιμότητας».

Το ότι ο Σάρατζ «έχει απολέσει κάθε ψήγμα νομιμοποίησης» είναι κάτι που επιλέγει να τονίζει, άλλωστε, και η ελληνική πλευρά (ενδεικτική η συνέντευξη του συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας, Αλέξανδρου Διακόπουλου, στο «Εθνος της Κυριακής», στις 28 Ιουνίου).

«Ελλάδα και Κύπρος εκπέμπουμε ήπια ισχύ στην πιο ευρεία περιοχή που έχουμε ποτέ απευθυνθεί, από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία μέχρι το Σαχέλ [...] Εξετάσαμε την εξέλιξη και τη δυναμική του πλέγματος συνεργασιών που αναπτύσσουμε στην Ανατολική Μεσόγειο και στην ευρύτερη περιοχή […] Στις προσπάθειες αυτές επιδεικνύουν έντονο ενδιαφέρον συμμετοχής χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γαλλία» δήλωσε από την πλευρά του ο Νίκος Δένδιας από την Αθήνα, μετά το πέρας της συνάντησης που είχε με τον Κύπριο ομόλογό του, Νίκο Χριστοδουλίδη, στις 3 Ιουλίου.

Η αγωνία της Τουρκίας 

Πηγές από το εξωτερικό αφήνουν να εννοηθεί, μιλώντας στο «Εθνος της Κυριακής», ότι καταβάλλονται παρασκηνιακά προσπάθειες από συγκεκριμένα κέντρα με απώτερο σκοπό ακόμη και ένα ενδεχόμενο «άδειασμα» του Φαγιέζ αλ Σάρατζ σε επίπεδο ΟΗΕ (υπό μορφή απονομιμοποίησης, άρσης της διεθνούς αναγνώρισης προς τον GNA στη σημερινή του μορφή ή προώθησης πολιτικών-εκλογικών εξελίξεων εντός μιας ενωμένης Λιβύης σε συνδυασμό και με το ειρηνευτικό σχέδιο που έχει προτείνει η Αίγυπτος με τις ευλογίες μεγάλου μέρους της διεθνούς κοινότητας).

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο αποκτά νόημα και η «αγωνία» με την οποία οι Τούρκοι τρέχουν να δημιουργήσουν τετελεσμένα στη δυτική Λιβύη, διεκδικώντας στρατιωτικές βάσεις, συμφωνίες ενισχυμένης συνεργασίας, επιχειρηματικά ντιλ κ.ά. Ενδεικτική ως προς αυτό και η επίσκεψη που πραγματοποίησε στη Λιβύη στις 3 Ιουλίου ο Τούρκος υπουργός Αμυνας Χουλουσί Ακάρ, συνοδεία του αρχηγού ΓΕΕΘΑ, στρατηγού Γιασάρ Γκιουλέρ.

Ο Μπορέλ στην Τουρκία και το κρίσιμο Συμβούλιο της 13ης Ιουλίου

Η εβδομάδα που ξεκινάει αναμένεται, πάντως, να είναι κρίσιμη. Ο Ζοζέπ Μπορέλ, ύπατος εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ενωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής, μεταβαίνει το διήμερο 6 και 7 Ιουλίου στην Τουρκία, ενώ στις 9 Ιουλίου είναι προγραμματισμένο εκείνος να ενημερώσει και τη Στρατιωτική Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ενωσης (EUMC) που πρόκειται να συνέλθει σε επίπεδο αρχηγών ΓΕΕΘΑ. Για τις 9 Ιουλίου έχει παράλληλα προγραμματιστεί και συζήτηση στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου με θέμα «τον αρνητικό ρόλο της Τουρκίας για τη σταθερότητα και την ασφάλεια της Μεσογείου».

Για την επόμενη εβδομάδα έχουν επίσης προγραμματιστεί και συνεδριάσεις των προπαρασκευαστικών οργάνων της ΕΕ (Ομάδα «Μασρέκ/Μαγκρέμπ», Coreper I, Coreper II) στον δρόμο προς το κρίσιμο συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών της 13ης Ιουλίου, ένα συμβούλιο που πρόκειται να έχει ως «αποκλειστικό θέμα την Τουρκία». Εάν πιστέψουμε, μάλιστα, όσα δήλωσε ανοιχτά ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, Ζαν-Ιβ Λε Ντριάν, τότε κατά τη συνεδρίαση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ «ενδέχεται να εξεταστούν και άλλες κυρώσεις» κατά της Αγκυρας, πέρα από όσες «έχουν ήδη επιβληθεί στην Τουρκία από την ΕΕ για τις γεωτρήσεις στην οικονομική ζώνη της Κύπρου». «Στο επόμενο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων θα εξεταστεί ενδελεχώς το θέμα της τουρκικής συμπεριφοράς [...] Μόνον εάν η Αγκυρα αντιληφθεί ότι η παρανομία και η επιθετικότητα επιφέρουν συνέπειες, θα αναγκαστεί να αλλάξει πορεία» διεμήνυσε από την πλευρά του ο Νίκος Δένδιας την περασμένη Παρασκευή από την Αθήνα, έχοντας στο πλευρό του τον Κύπριο ΥΠΕΞ, Νίκο Χριστοδουλίδη.

Στα... κάγκελα οι Γάλλοι με την Τουρκία

Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, οι ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Τουρκίας δεν έχουν καταφέρει να τιθασεύσουν την τουρκική προκλητικότητα. Είναι όμως άλλο πράγμα το να πιέζουν για κυρώσεις χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος και άλλο πράγμα το να πιέζει για κυρώσεις η Γαλλία ως... η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη της ΕΕ και η δεύτερη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή οικονομία, αλλά και ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Το ότι θα υπάρξουν χώρες απρόθυμες να συναινέσουν σε ένα πλέγμα ουσιαστικότερων κυρώσεων κατά της Τουρκίας, αυτό είναι σαφές, με τους αναλυτές να κοιτούν συγκεκριμένα προς την πλευρά της Ιταλίας, της Πολωνίας, σε έναν βαθμό της Γερμανίας (που μόλις ανέλαβε την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ για το δεύτερο εξάμηνο του 2020, με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου να σπεύδει μάλιστα να επισκεφτεί το Βερολίνο στις 2 Ιουλίου) αλλά και των χωρών της Βαλτικής (με τον υπουργό Εξωτερικών της Λιθουανίας Λίνας Λινκεβίτσιους να ευχαριστεί προ ημερών τον Τσαβούσογλου επειδή απέσυρε το τουρκικό βέτο ξεμπλοκάροντας έτσι σχέδιο του ΝΑΤΟ για τη Βαλτική).

Σε ενδοΝΑΤΟϊκό επίπεδο, πάντως, η κόντρα Γαλλίας-Τουρκίας παραμένει, με τους Γάλλους να αποχωρούν από ΝΑΤΟική επιχείρηση στη Μεσόγειο σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις τουρκικές επιθετικές κινήσεις κατά γαλλικού πλοίου και να καλούν παράλληλα τους λοιπούς συμμάχους να πάρουν θέση απέναντι στις τουρκικές παραβιάσεις του εμπάργκο όπλων που θα έπρεπε να γίνεται σεβαστό από όλους στη Λιβύη.

Πιεσμένος ο Ερντογάν στο εσωτερικό - Αγία Σοφία και οικονομία 

Την ομoθυμη καταδίκη της Δύσης για το θέμα της επαπειλούμενης μετατροπής της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε ισλαμικό τέμενος εισέπραξε τα τελευταία 24ωρα το καθεστώς Ερντογάν. Τα υπουργεία Εξωτερικών της Γαλλίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας έσπευσαν να πάρουν ανοιχτά θέση ενάντια σε κάθε ενδεχόμενο τεμενοποίησης, υπερασπιζόμενα τον χαρακτήρα της Αγίας Σοφίας ως μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Το υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας ζήτησε, πιο συγκεκριμένα, να παραμείνει η Αγία Σοφία «ανοιχτή σε όλους» ως «σύμβολο ανεκτικότητας και ποικιλομορφίας». «Προτρέπουμε την κυβέρνηση της Τουρκίας να διατηρήσει το καθεστώς της Αγίας Σοφίας ως μουσείου» ανέφερε από την πλευρά του ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Μάικ Πομπέο, υπογραμμίζοντας μάλιστα ότι μια αλλαγή στο καθεστώς της Αγίας Σοφίας θα «υπονόμευε» την ίδια την κληρονομιά του μνημείου, ενώ προς την ίδια κατεύθυνση ήταν και το μήνυμα που έστειλε η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα. Αξίζει να σημειωθεί πως ξένοι αξιωματούχοι, όπως ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αγκυρα και ο πρόξενος της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη, επισκέφθηκαν τις περασμένες μέρες τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, που έχει επίσης από την πλευρά του ταχθεί ενάντια σε μια ενδεχόμενη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος. Τα «κακά μαντάτα» ήταν, ωστόσο, πολλά για τον Τούρκο πρόεδρο τις τελευταίες μέρες.

Η ανακοίνωση της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας Volkswagen ότι εγκαταλείπει τα σχέδια περί κατασκευής εργοστασίου χιλιάδων θέσεων εργασίας στη δυτική Τουρκία, το γεγονός ότι η Τουρκία δεν συμπεριλήφθηκε μεταξύ των χωρών για τους πολίτες των οποίων η ΕΕ ανοίγει τα σύνορά της από την 1η Ιουλίου, ο τουρκικός πληθωρισμός που προσεγγίζει το 13% και η ευρύτερη δυσφορία μεταξύ των ψηφοφόρων για την κατάσταση της τουρκικής οικονομίας λειτουργούν ως «εστίες πονοκεφάλου» για τον 66χρονο Ερντογάν. Εναν Ερντογάν ο οποίος το συνηθίζει, όμως, κάθε φορά που πιέζεται στο εσωτερικό, να αναζητά διεξόδους δημιουργώντας «ένταση» στις σχέσεις της Τουρκίας με τους «έξω».