Για τη... Μεγάλη Μακεδονία διδάσκονται και φέτος στα σχολεία της Βόρειας Μακεδονίας!

Πρώτο κουδούνι την 1η Οκτωβρίου στα σχολεία της Βόρειας Μακεδονίας χωρίς, όμως, αλλαγές στα σχολικά βιβλία της γειτονικής χώρας, όπως αυτές συμφωνήθηκαν από την Μεικτή Διεπιστημονική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων (ΜΔΕΕ)  Αθήνας-Σκοπίων. Οι μαθητές της γειτονικής χώρας θα διδαχθούν και φέτος τους χάρτες της… «Μεγάλης Μακεδονίας», τη… «Μακεδονία του Αιγαίου» καθώς και μια σειρά από αλυτρωτικές αναφορές όπως η συσχέτιση της χώρας τους με την αρχαία ελληνική Μακεδονία του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου μια και δεν έχουν διαγραφεί από τα βιβλία δύο χρόνια μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών. 

Η  άμισθη ελληνική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων υπό τον Σπυρίδωνα Σφέτα- καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που ανέπτυξε το ιστορικό υπόβαθρο της «σλαβομακεδονικής ταυτότητας» και τη «σλαβομακεδονικής γλώσσας» από τον 19ο αιώνα μέχρι  σήμερα-έχει επισημάνει μεταξύ άλλων 37 προβληματικούς χάρτες, που χρήζουν βελτίωσης και κατέθεσε κείμενο 57 σελίδων  με τις παρατηρήσεις επί των εγχειριδίων  και αναλυτικών προγραμμάτων, χωρίς όμως να προχωρήσουν οι αλλαγές. Την ίδια ώρα ούτε στα ελληνικά βιβλία η γειτονική χώρα αναφέρεται ως «Βόρεια Μακεδονία» και οι πολίτες της «πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας», όπως και έχει συμφωνηθεί, να ενσωματωθούν σε αυτά. 

Οι δύο πλευρές συναντήθηκαν συνολικά τέσσερις φορές με την τελευταία συνεδρίαση να πραγματοποιείται στην Αχρίδα τον Μάιο του 2019. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό αναμένονταν άλλη μία συνεδρίαση το περασμένο το καλοκαίρι όπου και θα εξετάζονταν ο εικοστός   αιώνας,  κυρίως η ζοφερή περίοδος του εμφυλίου, η οποία και δεν πραγματοποιήθηκε. Βάσει των όσων συμφωνήθηκαν, μεταξύ των δύο πλευρών, οι γείτονες αποδέχονται επισήμως, στο εκπαιδευτικό τους σύστημα πως η «αρχαία Μακεδονία» είναι μόνο ελληνική. Ένα από τα πιο σοβαρά ζητήματα μαζί με το ονοματολογικό ήταν η διαστρέβλωση στην ιστορική καταγραφή της αρχαίας Μακεδονίας ένα ζήτημα στο οποίο έδωσε τέλος η Μεικτή Διεπιστημονική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων. Έγινε αποδεκτό  μετά από διήμερη «μάχη» στα Σκόπια  ότι ως «Σλάβοι»  δεν έχουν καμιά σχέση με τους  Αρχαίους Μακεδόνες, ότι  η  Αρχαία Μακεδονική  Ιστορία και ο πολιτισμός  ήταν τμήμα του Αρχαίου   Ελληνικού Πολιτισμού που είχε επίδραση στον παγκόσμιο πολιτισμό. Για τη Βυζαντινή περίοδο δέχτηκαν ότι οι Σλάβοι δεν πήραν το όνομα «Μακεδόνες»  από τους Αρχαίους Μακεδόνες , ότι οι όροι  «Μακεδών» και «Σλάβος»  δεν ταυτίζονται στο Μεσαίωνα. Επίσης, οι γείτονες δέχτηκαν μεταξύ άλλων να αντικαταστήσουν τον όρο « Μακεδονία του Αιγαίου» με τον όρο ελληνική επαρχία της Μακεδονίας. 

Ωστόσο, παρά την πρόοδο που σημειώθηκε,  οι συντακτικές επιτροπές για τη συγγραφή των νέων σχολικών βιβλίων με πλήρη απάλειψη κάθε αλυτρωτικού όρου και των όποιων διαστρεβλώσεων της ιστορίας δεν συγκροτήθηκαν τον Νοέμβριο του 2019, όπως ήταν προγραμματισμένο, λόγω ελληνικής ολιγωρίας. 

Ανασχηματισμός στην ελληνική πλευρά-Καρατόμηση Σφέτα 

Οι δύο πλευρές έχουν να συνεδριάσουν πάνω από ένα χρόνο εξαιτίας τόσο της εκλογικής αναμέτρησης στην Ελλάδα και της αλλαγής κυβερνητικών συσχετισμών όσο και της παρατεταμένης εκλογικής περιόδου στη Βόρεια Μακεδονία,  αλλά και εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού. Ειδικά, σε ό,τι αφορά την ελληνική επιτροπή εμπειρογνώμων αυτή αδρανοποιήθηκε ουσιαστικά όλο το προηγούμενο διάστημα από το υπουργείο Εξωτερικών,  ενώ μετά τις εκλογές στη γειτονική χώρα η Αθήνα προχώρησε σε εκτεταμένες αλλαγές, της Επιτροπής, καρατομώντας τον Σπυρίδωνα Σφέτα ο οποίος βρίσκονταν κοντά στον πρώην υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά και σήκωσε και το μεγαλύτερο μέρος των προταθέντων αλλαγών.

Η νέα σύνθεση 

Η νέα Επικεφαλής της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων είναι η Σοφία Ηλιάδου – Τάχου υποψήφια βουλευτής με τη Νέα Δημοκρατία στη Φλώρινα στις τελευταίες κοινοβουλευτικές εκλογές και καθηγήτρια Νέας Ελληνικής Ιστορίας, Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, η οποία έχει εκφράσει στο παρελθόν κριτική για τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Την σύνθεση της επιτροπής συμπληρώνουν οι:

•  Αλέξανδρος Κουγιού, Διευθυντής Πολιτιστικών, Θρησκευτικών και Προξενικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών, Πρόεδρος της ΜΔΕΕ.Δεν έχει καμιά σχέση με Βαλκάνια.   

• Νικόλαος Ζάϊκος, Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, Πανεπιστημίου Μακεδονίας (το μόνο μέλος που συμμετείχε και στη σύνθεση της προηγούμενης Επιτροπής)

• Σταυρούλα Μαυρογένη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Μακεδονίας

• Αγγελική Δεληκάρη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αριστοτελείου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

• Γεώργιος Καλπιδάκης, Εντεταλμένος ερευνητής Ακαδημίας Αθηνών

• Αντώνιος Κολιάδ, Σύμβουλος πρεσβείας Α

Το ethnos.gr φέρνει στο φως όλες τις αλλαγές που πρότεινε η απελθούσα ελληνική επιτροπή.

Δείτε εδώ, εδώ και εδώ

ANΑΛΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

Ι] ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ

1. Να μη γίνεται διάκριση μεταξύ γενικής και εθνικής ιστορίας στην Προϊστορία. [Наставна Програма за I година - ГИМНАЗИСКО, 2005, стр. 9 Дидактички насоки – Да знае за географскиот простор на Македонија во праисторијата и кои биле геоморфолошките услови за живот]. Ο όρος «Η Βαλκανική Χερσόνησος στους Προϊστορικούς Χρόνους» είναι αρκετός. Εφόσον, όμως, διατηρηθεί η παραπάνω διάκριση πρέπει να γίνει περιορισμός αποκλειστικά στο χώρο της σημερινής Δημοκρατίας της Βορείου Μακεδονίας, όπως προβλέπουν τα πρακτικά 3ης Συνεδρίασης της ΜΔΕΕ Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας που υπογράφηκαν την 13^η Απριλίου στην Αθήνα (Since the name Macedonia refers to a broader region, beyond the borders of the contemporary Republic of North Macedonia, the chapter on prehistory needs to refer either to the Balkans in general or to the territory of the Republic of North Macedonia).

ΙΙ] ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

1. Στα αναλυτικά προγράμματα για την Αρχαιότητα π.χ. (Наставна Програма - Историја - VI Одделение, стр. 200 Цели на  наставниот предмет – Да се запознава со основите црти и одлики на хеленската, римската, илирската и старомакедонската култура, και Наставна Програма за I година - ГИМНАЗИСКО, 2005, стр. 16 Тема V: Македонија во Стариот Век – Конкретни цели – да објаснува за посебноста на македонскиот народ, со посебен јазик, свои обичаи, начин на живеење, стр. 17 - Корелација меѓу тематските целии и меѓу предметите – да ја споревува културата на Македонците, Хелените со културата на источните народи, стр. 20 – Конкретни цели – да ја идентификува посебноста на македонскиот јазик, обичаи, начин на живеење, облекување, верувања и религија) να μην επισημαίνεται η διαφορά ελληνικής και αρχαιομακεδονικής κουλτούρας – ο όρος старомакедонска култура μπορεί να αντικατασταθεί με τον όρο антична македонска култура) αλλά να επισημαίνονται οι διαφορές στην πολιτική οργάνωση (σταθερά στη Μακεδονία το πολίτευμα παρέμενε μοναρχικό, η αρχαία Μακεδονία ήταν μία πολυφυλετική κοινωνία σε μια παραμεθόρια ζώνη, που είχε ενσωματώσει ιλλυρικά και θρακικά φύλα. Αντίθετα, οι ελληνικές πόλεις-κράτη είχαν μία εξέλιξη στα πολιτεύματα (βασιλεία, αριστοκρατία, ολιγαρχία, δημοκρατία).
   1. Διαφορά πολιτεύματος: Η προβληματική γύρω από την ελληνικότητα των Αρχαίων Μακεδόνων ορίζεται ως εξής: Οι ίδιοι αυτοπροσδιορίζονταν ως Έλληνες και προσπαθούσαν να αποδείξουν την ελληνική τους καταγωγή π.χ. βοήθεια του Αλέξανδρου Α΄ στους Σπαρτιάτες και τους Αθηναίους πριν από τη μάχη των Πλαταιών τονίζοντας την ελληνική του καταγωγή και βλέποντας τον αγώνα των Ελλήνων κατά των Περσών ως αγώνα και για τη δική του απεξάρτηση από την υποτέλεια, απόδειξη της ελληνικής τους καταγωγής ότι προέρχονται από τους Ηρακλείδες για να συμμετάσχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες (οι αρχαίοι Μακεδόνες δεν διοργάνωναν ξεχωριστούς Ολυμπιακούς Αγώνες στο Δίον ως αντιστάθμισμα στους Ολυμπιακούς Αγώνες των Ελλήνων, όπως αναφέρεται στο Наставна Програма за I година - ГИМНАЗИСКО, 2005, стр. 17 – Корелација меѓу тематските целии и меѓу предметите – да ги споредува Хеленските олимписки игри со олимписки игри во ДИОН Υπήρχαν στο Δίον αγώνες προς τιμήν του Θεού Δία, άρα μιας ελληνικής θεότητας). Και στο ότι ορισμένοι κύκλοι των Νοτίων Ελλήνων, όπως ο Δημοσθένης, είτε διότι το Μακεδονικό βασίλειο υπέσκαψε τις αθηναϊκές αποικίες στη Χαλκιδική, είτε διότι είχαν σταθερά μοναρχικό πολίτευμα και δεν είχαν την εξέλιξη της πόλης-κράτους θεωρούνταν ως μη Έλληνες. Δηλαδή, υπάρχει ζήτημα αυτοπροσδιορισμού και ετεροπροσδιορισμού, αλλά από τον 3ο αιώνα π.Χ. γίνονται από όλους αποδεκτοί και παύει αυτή η αντίθεση. Εάν ο όρος Νότιοι Έλληνες δεν γίνεται αποδεκτός, μπορεί να αντικατασταθεί από τον όρο «ελληνικές πόλεις-κράτη» και μετά τη μάχη της Χαιρώνειας, 338 π.Χ. και το Συνέδριο της Κορίνθου με τον όρο «Μακεδόνες και Σύμμαχοι», ο οποίος αναφέρεται στις ελληνικές πόλεις-κράτη πλην των Λακεδαιμονίων, οι οποίοι δεν συμμετείχαν στην εκστρατεία του Αλεξάνδρου. Στα εγχειρίδια δεν γίνεται καμία αναφορά στην διάδοση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
   2. Γλώσσα: Να μην τονίζεται η δήθεν ιδιαιτερότητα της αρχαίας μακεδονικής γλώσσας ως διαφορετικής από την ελληνική (Наставна Програма - Историја - VI Одделение, стр. 207 – Цели – да ја идентификува посебноста намакедонската култура, јазик, обичаи, начин на живеење). Είναι γνωστό ότι η γλώσσα των αρχαίων Μακεδόνων από την οποία σώθηκαν μονάχα 150 λέξεις ήταν δωρική διάλεκτος με επιδράσεις φωνητικές από τους γειτονικούς λαούς (Φρύγες). Π.χ. Φίλιππος – Βίλιππος, Φερενίκη – Βερενίκη.
   3. Θρησκεία: Επίσης οι αρχαίοι Μακεδόνες λάτρευαν τους 12 Ολύμπιους Θεούς και δεν είχαν ξεχωριστό πάνθεο. Π.χ. η θεά Zejrena είναι η θεά Αφροδίτη, ο Dionis είναι ο Διόνυσος και ο Dios είναι ο Δίας.
2. Να γίνεται χρήση των αρχαίων ελληνικών πηγών για το θέμα. Για παράδειγμα ο Ηρόδοτος είναι μία καλή πηγή για το πως προσπαθούσαν οι Μακεδόνες να αποδείξουν την ελληνική τους καταγωγή προκειμένου να συμμετάσχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες (Ἕλληνας δὲ εἶναι τούτους τοὺς ἀπὸ Περδίκκεω γεγονότας, κατά περ αὐτοὶ λέγουσι, αὐτός τε οὕτω τυγχάνω ἐπιστάμενος καὶ δὴ καὶ ἐν τοῖσι ὄπισθε λόγοισι ἀποδέξω ὡς εἰσὶ Ἕλληνες, πρὸς δὲ καὶ οἱ τὸν ἐν Ὀλυμπίῃ διέποντες ἀγῶνα Ἑλληνοδίκαι οὕτω ἔγνωσαν εἶναι. Ἀλεξάνδρου γὰρ ἀεθλεύειν ἑλομένου καὶ καταβάντος ἐπ᾽ αὐτὸ τοῦτο, οἱ ἀντιθευσόμενοι Ἑλλήνων ἐξεῖργόν μιν, φάμενοι οὐ βαρβάρων ἀγωνιστέων εἶναι τὸν ἀγῶνα ἀλλὰ Ἑλλήνων· Ἀλέξανδρος δὲ ἐπειδὴ ἀπέδεξε ὡς εἴη Ἀργεῖος, ἐκρίθη τε εἶναι Ἕλλην καὶ ἀγωνιζόμενος στάδιον συνεξέπιπτε τῷ πρώτῳ – Αυτοί {οι Μακεδόνες} επομένως, των οποίων η καταγωγή ανάγεται στον Περδίκκα, είναι Έλληνες, όπως και οι ίδιοι βέβαια καταθέτουν, αλλά σύμφωνα και με όσα επίσης και εγώ είμαι σε θέση να γνωρίζω. Επιπλέον, μάλιστα, και στα επόμενα σημεία της συγγραφής μου θα τεκμηριώσω ότι είναι Έλληνες, ενώ, επιπροσθέτως, και οι αρμόδιοι για τους Ολυμπιακούς αγώνες Ελλανοδίκες, γνωμοδότησαν πως έτσι έχει το πράγμα. Όταν δηλαδή ο Αλέξανδρος εκδήλωσε την πρόθεσή του να αγωνιστεί για την κατάκτηση επάθλου και κατέβηκε στην Ολυμπία για το σκοπό αυτό, οι ανταγωνιστές του Έλληνες δρομείς αποπειράθηκαν να τον εμποδίσουν να συμμετάσχει. Και αυτό το έκαναν ισχυριζόμενοι ότι στους εν λόγω αγώνες απαγορευόταν να παίρνουν μέρος βάρβαροι παρά μόνο Έλληνες. Όταν όμως ο Αλέξανδρος κατέθεσε τεκμήρια πως είναι Αργείος, το αποτέλεσμα ήταν και να αποφασιστεί πως ήταν Έλληνας αλλά και να αγωνιστεί σε αγώνα δρόμου πετυχαίνοντας ισάξια νίκη με εκείνη του πρώτου[1]), για τη βοήθεια του βασιλιά Αλέξανδρου Α΄ κατά τη διάρκεια των Περσικών πολέμων (μετὰ δὲ τὴν ἐπειρώτησιν τῶν χρησμῶν καὶ παραίνεσιν τὴν ἐκ Μαρδονίου νύξ τε ἐγίνετο καὶ ἐς φυλακὰς ἐτάσσοντο. ὡς δὲ πρόσω τῆς νυκτὸς προελήλατο καὶ ἡσυχίη ἐδόκεε εἶναι ἀνὰ τὰ στρατόπεδα καὶ μάλιστα οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἐν ὕπνῳ, τηνικαῦτα προσελάσας ἵππῳ πρὸς τὰς φυλακὰς τὰς Ἀθηναίων Ἀλέξανδρος ὁ Ἀμύντεω, στρατηγός τε ἐὼν καὶ βασιλεὺς Μακεδόνων, ἐδίζητο τοῖσι στρατηγοῖσι ἐς λόγους ἐλθεῖν. 2 τῶν δὲ φυλάκων οἱ μὲν πλεῦνες παρέμενον, οἳ δ᾽ ἔθεον ἐπὶ τοὺς στρατηγούς, ἐλθόντες δὲ ἔλεγον ὡς ἄνθρωπος ἥκοι ἐπ᾽ ἵππου ἐκ τοῦ στρατοπέδου τοῦ Μήδων, ὃς ἄλλο μὲν οὐδὲν παραγυμνοῖ ἔπος, στρατηγοὺς δὲ ὀνομάζων ἐθέλειν φησὶ ἐς λόγους ἐλθεῖν. οἳ δὲ ἐπεὶ ταῦτα ἤκουσαν, αὐτίκα εἵποντο ἐς τὰς φυλακάς· ἀπικομένοισι δὲ ἔλεγε Ἀλέξανδρος τάδε. “ἄνδρες Ἀθηναῖοι, παραθήκην ὑμῖν τὰ ἔπεα τάδε τίθεμαι, ἀπόῤῥητα ποιεύμενος πρὸς μηδένα λέγειν ὑμέας ἄλλον ἢ Παυσανίην, μή με καὶ διαφθείρητε· οὐ γὰρ ἂν ἔλεγον, εἰ μὴ μεγάλως ἐκηδόμην συναπάσης τῆς Ἑλλάδος. αὐτός τε γὰρ Ἕλλην γένος εἰμὶ τὠρχαῖον καὶ ἀντ᾽ ἐλευθέρης δεδουλωμένην οὐκ ἂν ἐθέλοιμι ὁρᾶν τὴν Ἑλλάδα. λέγω δὲ ὦν ὅτι Μαρδονίῳ τε καὶ τῇ στρατιῇ τὰ σφάγια οὐ δύναται καταθύμια γενέσθαι· πάλαι γὰρ ἂν ἐμάχεσθε. νῦν δέ οἱ δέδοκται τὰ μὲν σφάγια ἐᾶν χαίρειν, ἅμ᾽ ἡμέρῃ δὲ διαφωσκούσῃ συμβολὴν ποιέεσθαι· καταῤῥώδηκε γὰρ μὴ πλεῦνες συλλεχθῆτε, ὡς ἐγὼ εἰκάζω. πρὸς ταῦτα ἑτοιμάζεσθε. ἢν δὲ ἄρα ὑπερβάληται τὴν συμβολὴν Μαρδόνιος καὶ μὴ ποιέηται, λιπαρέετε μένοντες· ὀλιγέων γάρ σφι ἡμερέων λείπεται σιτία. ἢν δὲ ὑμῖν ὁ πόλεμος ὅδε κατὰ νόον τελευτήσῃ, μνησθῆναι τινὰ χρὴ καὶ ἐμεῦ ἐλευθερώσιος πέρι, ὃς Ἑλλήνων εἵνεκα οὕτω ἔργον παράβολον ἔργασμαι ὑπὸ προθυμίης, ἐθέλων ὑμῖν δηλῶσαι τὴν διάνοιαν τὴν Μαρδονίου, ἵνα μὴ ἐπιπέσωσι ὑμῖν ἐξαίφνης οἱ βάρβαροι μὴ προσδεκομένοισί κω. εἰμὶ δὲ Ἀλέξανδρος ὁ Μακεδών„. ὃ μὲν ταῦτα εἴπας ἀπήλαυνε ὀπίσω ἐς τὸ στρατόπεδον καὶ τὴν ἑωυτοῦ τάξιν – Μετά πάντως από το ερώτημα που έκανε ο Μαρδόνιος για τους χρησμούς και μετά τα συμβουλευτικά λόγια του, άρχισε να πέφτει το σκοτάδι της νύχτας, και γι’ αυτό οι Πέρσες ασχολούνταν με την τοποθέτηση προφυλακών. Είχε να προχωρήσει σε βάθος η νύχτα και φαινόταν να είχε επικρατήσει ησυχία στις γραμμές του στρατού, και μάλιστα το ένοπλο προσωπικό είχε παραδοθεί στον ύπνο, όταν ο Αλέξανδρος, ο γιος του Αμύντα, που ήταν στρατηγός και βασιλιάς των Μακεδόνων, προσέγγισε έφιππος τις προφυλακές των Αθηναίων και ζητούσε να συναντηθεί και να συνομιλήσει με τους στρατηγούς τους. Από τους στρατιώτες λοιπόν τότε των προφυλακών οι περισσότεροι συνέχιζαν να παραμένουν εκεί, ενώ οι άλλοι έσπευσαν στους στρατηγούς. Κι όταν τους βρήκαν τους ανακοίνωσαν ότι κατέφθασε έφιππος από τις γραμμές των Μήδων κάποιος, ο οποίος από μέρους του δεν αποκαλύπτει κανένα του μήνυμα, παρά μόνο αναφέρει τους στρατηγούς με τα ονόματά τους και επιμένει πως θέλει μ’ αυτούς να συνεννοηθεί. Οι στρατηγοί πάλι, μόλις άκουσαν αυτά, αμέσως ακολούθησαν τους στρατιώτες στις προφυλακές, όπου, όταν έφθασαν, ο Αλέξανδρος τους είπε τα ακόλουθα: «Αθηναίοι, θέτω υπόψη σας αυτές τις εμπιστευτικές πληροφορίες και σας εξορκίζω να τις κρατήσετε μυστικές και να μην κάνετε λόγο γι’ αυτές σε κανέναν άλλον παρά μόνο στον Παυσανία. Διαφορετικά θα προκαλέσετε τον αφανισμό μου. Γιατί δε θα μετέφερα σε εσάς κάποια μηνύματα, αν δεν ενδιαφερόμουν σε μεγάλο βαθμό για όλη ανεξαιρέτως την Ελλάδα. Και αυτό, αφού και εγώ ο ίδιος είμαι Έλληνας και μάλιστα από παλιά γενιά. Έτσι, σε καμιά περίπτωση δεν θα ήθελα να βλέπω την Ελλάδα να είναι υπόδουλη και όχι ελεύθερη όπως τώρα. Από την πλευρά μου λοιπόν σας πληροφορώ ότι τα αποτελέσματα των θυσιών δεν είναι ευνοϊκά για τον Μαρδόνιο και το στράτευμά του, γιατί διαφορετικά εδώ και μέρες θα είχατε εμπλακεί σε μάχη· πάντως τώρα αυτός έχει αποφασίσει να αδιαφορήσει για το τι δείχνουν οι θυσίες και, μόλις χαράξει η μέρα, έχει αποφασίσει να σας επιτεθεί. Γιατί, όπως υποθέτω, ζει έναν έντονο φόβο μήπως συγκεντρωθείτε εδώ περισσότεροι. Έχοντας αυτά υπόψη σας λοιπόν αρχίστε τις προπαρασκευές σας. Κι αν πάλι την αναβάλει και δεν την πραγματοποιήσει την επίθεσή του ο Μαρδόνιος, εσείς να κρατήσετε με επιμονή τις θέσεις σας, γιατί για λίγες πια μέρες οι Πέρσες έχουν τροφές. Κι αν όμως πάλι αυτός ο πόλεμος λήξει σύμφωνα με τις προσδοκίες σας, πρέπει κάποιος από σας να ενδιαφερθεί για να απελευθερωθώ και εγώ, ο οποίος από ενδιαφέρον για την ελληνική υπόθεση έχω αναλάβει να φέρω σε πέρας μια τόσο επικίνδυνη αποστολή· επιθυμούσα δηλαδή να γνωστοποιήσω σ’ εσάς τους σχεδιασμούς του Μαρδονίου για να μη ριχτούν οι βάρβαροι πάνω σας αιφνιδιαστικά και χωρίς ακόμη να αναμένετε κάτι τέτοιο. Είμαι εξάλλου ο Αλέξανδρος ο Μακεδών». Αυτά λοιπόν είπε εκείνος και αποχώρησε πίσω στις γραμμές του στρατού και στη δική του  θέση στην παράταξη[2].) Ο Θουκυδίδης για τη διάκριση Άνω και Κάτω Μακεδονίας (τῶν γὰρ Μακεδόνων εἰσὶ καὶ Λυγκησταὶ καὶ Ἐλιμιῶται καὶ ἄλλα ἔθνη ἐπάνωθεν, ἃ ξύμμαχα μέν ἐστι τούτοις καὶ ὑπήκοα, βασιλείας δ᾽ ἔχει καθ᾽ αὑτά. τὴν δὲ παρὰ θάλασσαν νῦν Μακεδονίαν Ἀλέξανδρος ὁ Περδίκκου πατὴρ καὶ οἱ πρόγονοι αὐτοῦ, Τημενίδαι τὸ ἀρχαῖον ὄντες ἐξ Ἄργους, πρῶτοι ἐκτήσαντο καὶ ἐβασίλευσαν ἀναστήσαντες μάχῃ ἐκ μὲν Πιερίας Πίερας, οἳ ὕστερον ὑπὸ τὸ Πάγγαιον πέραν Στρυμόνος ᾤκησαν Φάγρητα καὶ ἄλλα χωρία (καὶ ἔτι καὶ νῦν Πιερικὸς κόλπος καλεῖται ἡ ὑπὸ τῷ Παγγαίῳ πρὸς θάλασσαν γῆ), ἐκ δὲ τῆς Βοττίας καλουμένης Βοττιαίους, οἳ νῦν ὅμοροι Χαλκιδέων οἰκοῦσιν·– Διότι στη Μακεδονία ανήκουν και οι Λυγκηστές και οι Ελιμιώτες και άλλα φύλα στην άνω Μακεδονία σύμμαχα και υπήκοα των κάτω Μακεδόνων, έχουν όμως χωριστά καθένα δικό του βασιλιά. Τη σημερινή παραθαλάσσια Μακεδονία την κατέκτησαν πρώτοι ο Αλέξανδρος, πατέρας του Περδίκκα, και οι πρόγονοί του που κατάγονταν από το παλαιό γένος των Τημενιδών του Άργους˙ πολέμησαν και έδιωξαν από την Πιερία του Πίερες, αυτούς που αργότερα εγκαταστάθηκαν στη Φάγρητα και σε άλλα μέρη στους πρόποδες του Παγγαίου (ακόμη και σήμερα η παραλιακή περιοχή στους πρόποδες του Παγγαίου λέγεται Πιερική κοιλάδα) επίσης έδιωξαν από τη λεγόμενη Βοττία του Βοτταίους που τώρα συνορεύουν με τους Χαλκιδείς[3]). Ο Ισοκράτης στο πλαίσιο της Πανελλήνιας Ιδέας  καλούσε τον Φίλιππο Β΄ να ενώσει τους Έλληνες κατά των Περσών ως εκδίκηση για τα δεινά των Ελλήνων στους Περσικούς πολέμους και την καταστροφή της Αθήνας και για το ότι ο Φίλιππος και η Αρχαία Μακεδονία ήταν υποτελείς στους Πέρσες (περὶ δ’ αὐτῶν τῶν πραγμάτων ἤδη ποιήσομαι τοὺς λόγους. Φημὶ γὰρ  χρῆναί σε  τῶν  μὲν ἰδίων  μηδενὸς ἀμελῆσαι, πειραθῆναι  δὲ διαλλάξαι  τήν  τε  πόλιν  τὴν Ἀργείων  καὶ τὴν Λακεδαιμονίων  καὶτὴν  Θηβαίων  καὶ τὴν ἡμετέραν. ἢν γὰρ  ταύτας  συστῆσαι  δυνηθῇς,  οὐ χαλεπῶς  καὶ τὰς ἄλλαςὁμονοεῖν  ποιήσεις. ἅπασαι γάρ  εἰσιν ὑπὸ ταῖς  εἰρημέναις,  καὶ καταφεύγουσιν, ὅταν  φοβηθῶσιν, ἐφ’ ἣν ἂν τύχωσι  τούτων,  καὶ τὰς  βοηθείας ἐντεῦθεν  λαμβάνουσιν. ὥστ’ ἐὰν  τέτταρας  μόνον  πόλεις  εὖφρονεῖν  πείσῃς,  καὶ τὰς ἄλλας πολλῶν κακῶν ἀπαλλάξεις. Γνοίης  δ’ ἂν ὡς  οὐδεμιᾶς  σοι  προσήκει  τούτων ὀλιγωρεῖν, ἢν ἀνενέγκῃς  αὐτῶν  τὰς  πράξεις ἐπὶ τοὺς σοὺς  προγόνους·  εὑρήσεις  γὰρ ἑκάστῃ πολλὴν  φιλίαν πρὸς ὑμᾶς  καὶ μεγάλας  εὐεργεσίας ὑπαρχούσας. Ἄργος μὲν  γάρ ἐστίσοι  πατρὶς, ἧς  δίκαιον  τοσαύτην  σε  ποιεῖσθαι πρόνοιαν ὅσην  περ  τῶν  γονέων  τῶν  σαυτοῦ·  Θηβαῖοι  δὲ τὸν ἀρχηγὸν  τοῦ γένους ὑμῶν  τιμῶσι  καὶ ταῖς  προσόδοις  καὶ ταῖς  θυσίαις  μᾶλλον ἢτοὺς  θεοὺς  τοὺς ἄλλους·  Λακε-δαιμόνιοι  δὲ τοῖς ἀπ’ ἐκείνου  γεγονόσι  καὶ τὴν  βασιλείαν καὶ τὴν ἡγεμονίαν  εἰς ἅπαντα  τὸν  χρόνον  δεδώκασι·  τὴν δὲ πόλιν  τὴν ἡμετέραν  φασίν,  οἷς  περὶ τῶν  παλαιῶν  πιστεύομεν, Ἡρακλεῖ μὲν  συναιτίαν  γενέσθαι  τῆς ἀθανασίας ὃν  δὲτρόπον,  σοὶ μὲν  αὖθις  πυθέσθαι ῥᾴδιον, ἐμοὶ δὲ νῦν  εἰπεῖν  οὐ καιρός,  τοῖς  δὲ παισὶ τοῖς ἐκείνου  τῆς σωτηρίας.  μόνη  γὰρ ὑποστᾶσα  τοὺς  μεγίστους  κινδύνους  πρὸς  τὴν  Εὐρυσθέως  δύναμιν ἐκεῖνόν  τε  τῆς ὕβρεως ἔπαυσε,  καὶ τοὺς  παῖδας  τῶν  φόβων  τῶν ἀεὶ παραγιγνομένων  αὐτοῖς ἀπήλλαξεν. ὑπὲρ ὧν  οὐ μόνον τοὺς  τότε  σωθέντας  δίκαιον ἦν ἡμῖν  χάριν ἔχειν, ἀλλὰ καὶ τοὺς νῦν ὄντας·  διὰ γὰρ ἡμᾶς  καὶ ζῶσι  καὶ τῶν ὑπαρχόντων ἀγαθῶν ἀπολαύουσι·  μὴ γὰρ  σωθέντων ἐκείνων  οὐδὲ γενέσθαι τὸ παράπαν ὑπῆρχεν αὐτοῖς – Τώρα προχωρώ στην ουσία του λόγου μου. Προτείνω λοιπόν ότι πρέπει εσύ να μην παραμελήσεις καμιά από τις δικές σου υποθέσεις, αλλά να αναλάβεις πρωτοβουλία να συμφιλιώσεις το Άργος και τη Σπάρτη και τη Θήβα και την Αθήνα. Γιατί, αν πετύχεις και συμφιλιώσεις αυτές, εύκολα θα κάνεις και τις άλλες να ομονοήσουν. Γιατί όλες ανήκουν στη σφαίρα επιρροής μιας από αυτές που προαναφέρθηκαν, και προσφεύγουν, όταν κινδυνεύσουν, σε όποια τυχόν από αυτές βρουν προστασία και από εκεί εξασφαλίζουν βοήθεια. Ώστε, αν πείσεις τέσσερις μόνον πόλεις να δείξουν σύνεση, θα απαλλάξεις και τις άλλες από πολλά δεινά. Και θα αποδεχόσουν ότι οφείλεις να μην αδιαφορήσεις για καμιά από αυτές, αν αναπολήσεις τις πράξεις τους για τους προγόνους σου· γιατί θα βρεις για καθεμιά να έχει δείξει πολλή αγάπη για σας και να έχει κάνει μεγάλες ευεργεσίες. Το Άργος δηλαδή είναι η πατρίδα σου, για την οποία είναι δίκαιο να δείξεις τόσο μεγάλη φροντίδα όση ακριβώς και για τους γονείς σου· οι Θηβαίοι πάλι τιμούν τον αρχηγό του γένους σας με προσφορές και θυσίες περισσότερο από τους άλλους θεούς. οι Λακεδαιμόνιοι επίσης στους απογόνους εκείνου έχουν παραδώσει για πάντα τη βασιλεία και την ηγεμονία. Λένε ακόμη ότι η δική μας πόλη, με βάση τα όσα πιστεύουμε για την ιστορική μας παράδοση, έγινε συναίτια τόσο για την αθανασία του Ηρακλή – με ποιον βέβαια τρόπο, για σένα είναι πάλι εύκολο να το μάθεις, αλλά για μένα δεν είναι τώρα η ώρα να το υπενθυμίσω – όσο και για τη σωτηρία των παιδιών του. Γιατί μόνη αυτή αντιμετώπισε τους πολύ μεγάλους κινδύνους τους προερχόμενους από τη δύναμη του Ευρυσθέα και συνάμα έθεσε τέλος και στη μέγιστη ταπείνωση εκείνου (του Ηρακλή) και απάλλαξε τα παιδιά του από τους φόβους που συνέχεια κατέτρεχαν αυτά. Για όλα αυτά είναι δίκαιο να οφείλουν σε μας ευγνωμοσύνη όχι μόνο εκείνοι που  σώθηκαν τότε, αλλά και αυτοί που ζουν τώρα (ως απόγονοί τους)· γιατί εξαιτίας μας ζουν και απολαμβάνουν τα αγαθά τους· γιατί, αν δεν είχαν σωθεί εκείνοι, δε θα υπήρχε ασφαλώς η δυνατότητα να είχαν γεννηθεί απόγονοί τους[4]). Επίσης, να ερμηνευθεί τι εννοούσε ο Δημοσθένης όταν αποκαλούσε τον Φίλιππο Β΄ βάρβαρο, όχι λόγω καταγωγής, καθόσον οι Μακεδόνες προέρχονταν από το Άργος της Πελοποννήσου, αλλά λόγω διαφορετικού πολιτεύματος και κυρίως λόγω υπονόμευσης των αθηναϊκών αποικιών στη Θράκη από την επέκταση του μακεδονικού βασιλείου του Φιλίππου Β΄ [ὑφ᾽ ἡμῖν γὰρ ἦν ἡ Μακεδονία καὶ φόρους ἡμῖν ἔφερον, καὶ τοῖς ἐμπορίοις τότε μᾶλλον ἢ νῦν ἡμεῖς τε τοῖς ἐκεῖ κἀκεῖνοι τοῖς παρ᾽ ἡμῖν ἐχρῶντο – Η Μακεδονία βρισκόταν υπό την εξουσία μας και πλήρωνε σε μας φόρο˙ τα εμπορικά λιμάνια τα χρησιμοποιούσαμε τότε πιο συχνά από ότι τώρα, τόσο εμείς τα δικά τους όσο και εκείνοι τα δικά μας[5]] [τίνα γὰρ χρόνον ἢ τίνα καιρόν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῦ παρόντος βελτίω ζητεῖτε; ἢ πόθ᾽ ἃ δεῖ πράξετ᾽, εἰ μὴ νῦν; οὐχ ἅπαντα μὲν ἡμῶν προείληφε τὰ χωρί᾽ ἅνθρωπος, εἰ δὲ καὶ ταύτης κύριος τῆς χώρας γενήσεται, πάντων αἴσχιστα πεισόμεθα; οὐχ οὕς, εἰ πολεμήσαιεν, ἑτοίμως σώσειν ὑπισχνούμεθα, οὗτοι νῦν πολεμοῦσιν; οὐκ ἐχθρός; οὐκ ἔχων τὰ ἡμέτερα; οὐ βάρβαρος; οὐχ ὅ τι ἂν εἴποι τις;- Ποιά λοιπόν εποχή ή ποιάν ευκαιρία καλύτερη από τη σημερινή περιμένετε, Αθηναίοι; Πότε, αν όχι τώρα, θα κάνετε όσα πρέπει; Δε μας έχει προλάβει ο άνθρωπος αυτός και δεν έχει καταλάβει όλα τα οχυρά μας; Και αν αποκτήσει τον έλεγχο και αυτής της περιοχής, δε θα πάθουμε τα χειρότερα από όλους; Δεν πολεμούν τώρα αυτοί στους οποίους υποσχόμασταν ότι θα τρέξουμε να τους σώσουμε, αν πολεμούσαν εναντίον του Φιλίππου; Δεν είναι εχθρός μας; Δεν κατέχει τις κτήσεις μας; Δεν είναι βάρβαρος; Δεν είναι ό,τι και αν πει κανείς γι᾽ αυτόν;[6]] Ο Δημοσθένης με στενόκαρδο τοπικισμό καλούσε τους Αθηναίους να συμμαχήσουν ακόμα και με τους βαρβάρους Πέρσες εναντίον του Φιλίππου Β΄. Κατά τον Δημοσθένη ο Φίλιππος δεν ήταν καλός βάρβαρος λόγω της τιμητικής του καταγωγής. Είναι αξιόπεμπτο Έλληνες να αδικούν Έλληνες, είναι πολύ φοβερό και εξοργιστικό βάρβαροι να αδικούν Έλληνες. Αν όμως είναι ο Φίλιππος αυτός που αδικεί Έλληνες, αυτό πια είναι το πιο φοβερό από όλα, αφού όχι μόνο Έλληνας δεν είναι, κατά τον Δημοσθένη, αλλά ούτε καν βάρβαρος από μέρος από το οποίο είναι τιμητικό να πει κανείς ότι κατάγεται. [καὶ μὴν κἀκεῖνό γ᾽ ἴστε, ὅτι ὅσα μὲν ὑπὸ Λακεδαιμονίων ἢ ὑφ᾽ ἡμῶν ἔπασχον οἱ Ἕλληνες, ἀλλ᾽ οὖν ὑπὸ γνησίων γ᾽ ὄντων τῆς Ἑλλάδος ἠδικοῦντο, καὶ τὸν αὐτὸν τρόπον ἄν τις ὑπέλαβεν τοῦτο, ὥσπερ ἂν εἰ υἱὸς ἐν οὐσίᾳ πολλῇ γεγονὼς γνήσιος διῴκει τι μὴ καλῶς μηδ᾽ ὀρθῶς, κατ᾽ αὐτὸ μὲν τοῦτ᾽ ἄξιον μέμψεως εἶναι καὶ κατηγορίας, ὡς δ᾽ οὐ προσήκων ἢ ὡς οὐ κληρονόμος τούτων ὢν ταῦτ᾽ ἐποίει, οὐκ ἐνεῖναι λέγειν. εἰ δέ γε δοῦλος ἢ ὑποβολιμαῖος τὰ μὴ προσήκοντ᾽ ἀπώλλυε καὶ ἐλυμαίνετο, Ἡράκλεις ὅσῳ μᾶλλον δεινὸν καὶ ὀργῆς ἄξιον πάντες ἂν ἔφησαν εἶναι. ἀλλ᾽ οὐχ ὑπὲρ Φιλίππου καὶ ὧν ἐκεῖνος πράττει νῦν, οὐχ οὕτως ἔχουσιν, οὐ μόνον οὐχ Ἕλληνος ὄντος οὐδὲ προσήκοντος οὐδὲν τοῖς Ἕλλησιν, ἀλλ᾽ οὐδὲ βαρβάρου ἐντεῦθεν ὅθεν καλὸν εἰπεῖν, ἀλλ᾽ ὀλέθρου Μακεδόνος, ὅθεν οὐδ᾽ ἀνδράποδον σπουδαῖον οὐδὲν ἦν πρότερον πρίασθαι. – Επίσης γνωρίζετε καλά και εκείνο, ότι, όσα υπέφεραν οι Έλληνες από τους Λακεδαιμονίους ή από μας, τουλάχιστον τα υφίσταντο από γνήσια τέκνα της Ελλάδας· και αυτό θα μπορούσε να το παρομοιάσει κανείς με την περίπτωση γνήσιου γιου κληρονόμου μεγάλης περιουσίας, την οποία δεν διαχειριζόταν συνετά ούτε ορθά και που ως προς αυτό και μόνο θα ήταν άξιος μομφής και κατηγορίας· δεν μπορεί όμως να πει κανείς ότι έκανε αυτά, χωρίς να έχει δικαιώματα ή χωρίς να είναι κληρονόμος αυτής της περιουσίας. Αν εξάλλου κάποιος δούλος ή ένας νόθος σπαταλούσε και λυμαινόταν όσα δεν του ανήκαν, πόσο περισσότερο φοβερό, μα τον Ηρακλή, και πόσο εξοργιστικό θα έλεγαν όλοι ότι είναι. Αλλά για τον Φίλιππο και για τα όσα κάνει τώρα δεν αντιδρούν κατά τον ίδιο τρόπο, μολονότι όχι μόνο δεν είναι Έλληνας, όχι μόνο δεν έχει καμιά σχέση με τους Έλληνες μα ούτε και βάρβαρος από μέρος από το οποίο είναι τιμητικό να πει κανείς ότι κατάγεται, αλλά ένας όλεθρος από τη Μακεδονία, από όπου ούτε και έναν δούλο της προκοπής δεν ήταν δυνατόν να αγοράσει κανείς πρωτύτερα[7]]. Το αντιμακεδονικό πάθος δεν αφήνει τον Δημοσθένη να δει καθαρά τα πράγματα. Αιτιολογεί απαξιωτικά την απουσία δουλεμπορίου στη Μακεδονία, ενώ αυτή οφείλεται στην πρόοδο του πολιτισμού αυτής της ελληνικής χώρας σε σύγκριση με τη Θράκη και άλλες περιοχές της Ευρώπης (Σκυθία) και της Ασίας (Φρυγία, Καππαδοκία) και στη σχέση της με τη νότιο Ελλάδα. Μετά τη μάχη στη Χαιρώνεια 338 π.Χ., ο Φίλιππος συμπεριφέρθηκε γενναιόδωρα στους Αθηναίους, οι οποίοι διατήρησαν το δημοκρατικό τους πολίτευμα, η καταστροφολογία του Δημοσθένη διαψεύσθηκε. Οι Αθηναίοι τίμησαν τον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο με την απονομή δικαιωμάτων του πολίτη και ακόμα τον Φίλιππο με την ανέγερση ενός αδριάντα στην αγορά. Στο συνέδριο της Κορίνθου το 337 π.Χ. ο Φίλιππος συνήψε συμμαχία με τις ελληνικές πόλεις, πλην της Σπάρτης, οι οποίες διατήρησαν την εσωτερική τους αυτονομία, αλλά αναγνώρισαν την ηγεμονία των Μακεδόνων, που ένωσαν τους Έλληνες, και εκεί αποφασίστηκε η εκστρατεία κατά των Περσών. Αντίθετα, οι Σπαρτιάτες μετά την νίκη τους στον Πελοποννησιακό πόλεμο επέβαλαν ολιγαρχικό πολίτευμα στους ηττημένους Αθηναίους και γκρέμισαν τα τείχη της πόλης.
3. Σε συνάρτηση με τα παραπάνω οι πόλεμοι του Μακεδονικού βασιλείου (Φίλιππος Ε΄, Περσέας, Ανδρίσκος) με τους Ρωμαίους θα πρέπει να εξετάζεται στο πλαίσιο της ιστορίας του αρχαίου ελληνικού κόσμου (Μακεδονικό βασίλειο, Αιτωλική Συμπολιτεία, Αχαϊκή Συμπολιτεία) σε μία προσπάθεια του Φιλίππου Ε΄ να ενώσει πάλι τους Έλληνες, αυτή τη φορά κατά των Ρωμαίων (σύγκρουση αρχαίων Μακεδόνων και Αιτωλικής Συμπολιτείας, που συμμαχούσε με την Ρώμη). Χαρακτηριστικός είναι ο λόγος του Λυκίσκου, εκπροσώπου της Αχαϊκής Συμπολιτείας στη Σπάρτη σύμφωνα με τον οποίο οι Μακεδόνες ήταν προγεφύρωμα του Ελληνισμού κατά των βαρβάρων: […τίνος καὶ πηλίκης δεῖ τιμῆς ἀξιοῦσθαι Μακεδόνας, οἳ τὸν πλείω τοῦ βίου χρόνον οὐ παύονται διαγωνιζόμενοι πρὸς τοὺς βαρβάρους ὑπὲρ τῆς τῶν Ἑλλήνων ἀσφαλείας; ὅτι γὰρ αἰεί ποτ' ἂν ἐν μεγάλοις ἦν κινδύνοις τὰ κατὰ τοὺς Ἕλληνας, εἰ μὴ Μακεδόνας εἴχομεν πρόφραγμα καὶ τὰς τῶν παρὰ τούτοις βασιλέων φιλοτιμίας, τίς οὐ γινώσκει;… - …τί είδους και πόση μεγάλη τιμή πρέπει να λάβουν οι Μακεδόνες, οι οποίοι το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής τους δεν παύουν να αγωνίζονται εναντίον των βαρβάρων για την ασφάλεια των Ελλήνων; Διότι ποιός αγνοεί ότι πάντοτε θα βρίσκονταν σε μεγάλους κινδύνους οι ΄Ελληνες, αν δεν είχαν προτείχισμα τους Μακεδόνες και τις φιλοδοξίες των βασιλέων τους;…[8]».

ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Πρέπει να γίνει εμφανές ότι οι κάτοικοι της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας δεν έχουν καμία σχέση με τους αρχαίους Μακεδόνες και ότι η ιστορία της αρχαίας Μακεδονίας να εξετάζεται ως κομμάτι του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Τα πρακτικά της 3^ης Συνεδρίασης της ΜΔΕΕ Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας ορίζουν τα εξής σχετικά με την Αρχαιότητα:

It needs to be clarified that the terms Heleni (Hellenes) and Antički Grci (Ancient Greeks) are equivalent.

The perception that the purpose of the course is to comprehend the Macedonian specificity as opposed to the concept of Hellenism needs to be corrected. Both curricula need to refer to the different political structures, but also stress the fact that the Ancient Macedonian culture/history/civilization was part of the Ancient Greek civilization and had a strong impact on the world civilization.

ΙΙΙ] ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

1. Ο όρος «Μακεδονία» στη ρωμαϊκή και μεσαιωνική περίοδο χρειάζεται διευκρίνιση. Από ιστορικός – γεωγραφικός στην Αρχαιότητα γίνεται διοικητικός [ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΑΡΧΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟ 148 π.Χ – Macedonia Prima με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη και Macedonia Secunda με πρωτεύουσα Στόβοι, η διοίκηση Μακεδονίας από τον 3ο αιώνα μ. Χ. (Μακεδονία, Θεσσαλία, Ήπειρος, Αχαΐα, Κρήτη) που από τα τέλη του 4ου μ.Χ. αιώνα μαζί με τη Δακία και την Παννονία αποτελούσαν το Praefectum of Illiricum] Σχετικά με τη Ρωμαϊκή περίοδο πρέπει να γίνεται αναφορά - με το σχετικό χάρτη δημοσιευμένο και στο βιβλίο του Georg Statdmüller, Geschichte Südosteuropas - στην επιστημονικά αποδεκτή γραμμή του Τσέχου Βαλκανιολόγου Jireček για το διαχωρισμό της Βαλκανικής Χερσονήσου σε μια ελληνόφωνη και μια λατινόφωνη ζώνη, κάτι που σημαίνει πως τα αρχαία φύλα τη Χερσονήσου του Αίμου είτε εκλατινίσθηκαν, είτε εξελληνίστηκαν.

2. Όσον αφορά την έλευση του Αποστόλου Παύλου στη Μακεδονία (Наставна Програма за I година - ГИМНАЗИСКО, 2005, стр. 21 – Конкретни цели – да опушува за патувањето на апостол Павле во Македонија) να γίνεται σαφές ότι πρόκειται για τη ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΑΡΧΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Δεν είναι αποδεδειγμένο ότι ο Παύλος βρέθηκε σε περιοχές της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας (π.χ. Αχρίδα). Κατά συνέπεια, η Αρχιεπισκοπή Αχρίδας δεν μπορεί να ανάγει τις καταβολές της στον Απόστολο Παύλο. Οι επιστολές του είναι στα ελληνικά (Προς Φιλιππησίους, Προς Κορινθίους και Προς Θεσσαλονικείς). Το ότι η ελληνική ήταν τότε κατανοητή σε όλη την ανατολική Μεσόγειο είναι αποτέλεσμα της διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού από το Μέγα Αλέξανδρο.

 IV] ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

1. Η εγκατάσταση των Σλάβων στη Βαλκανική Χερσόνησο άλλαξε τη δημογραφική εικόνα και ανέτρεψε τη γραμμή Jireček διασπάζοντας την ελληνορωμαϊκή συνέχεια. Ωστόσο, οι εγκαταστάσεις των Σλάβων στη Μακεδονία και η δημιουργία των Σκλαβηνιών δεν υπονόμευσαν τη βυζαντινή κυριαρχία, αλλά και ο όρος «Μακεδόνες Σλάβοι» [Наставна Програма за I година - ГИМНАЗИСКО, 2005, стр. 27 – Дидактички насоки – да опишува за родовско-племенскиот живот, симбиозата, за формирањето на македонскте склавинии - какви обврски биле принудели да примаат македонските Словени кои потпаднале под византиска и бугарска власт, Наставна Програма, VII ОСНОВНО, 2004, стр. 6 – Знаења и Способности – да го разбере односто кон староседелците и создавањето македонски склавинии и сојузи – да знае за потпаѓањето на македонските Словени под византиска и бугарска власт] δεν απαντάται στις πηγές παρά μόνο «Σκλαβηνίες στη Μακεδονία». Οι Σλάβοι αυτοαποκαλούνταν με τα ονόματά τους (Στρυμονίτες, Βερζίτες κλπ) αλλά ποτέ Μακεδόνες Σλάβοι ή Μακεδονικές Σκλαβηνίες παρά μονάχα Σκλαβηνίες στη Μακεδονία. Εν ολίγοις, οι όροι «Μακεδόνας» και «Σλάβος» στο Μεσαίωνα δεν ταυτίζονται. Από τον 8ο-9ο αιώνα μ.Χ. υπάρχει το Θέμα Μακεδονίας με πρωτεύουσα την Αδριανούπολη. Εξ ου και η ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΔΥΝΑΣΤΕΙA με τον αυτοκράτορα Βασίλειο Α΄ Μακεδόνα, ο οποίος δεν έχει καμία σχέση με τους Αρχαίους Μακεδόνες.

2. Δεν υπήρξε κανένα κρατικό μόρφωμα που υποτάχθηκε στη Βυζαντινή και αργότερα στη Βουλγαρική κυριαρχία [Наставна Програма, VII ОСНОВНО, 2004, стр. 7, Содржина – Создавање и Ширење на Македонската Средновековна Држава]. Το κράτος του Σαμουήλ  σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποκαλείται αυθαίρετα «Μακεδονικό» Наставна Програма, VII ОСНОВНО, 2004, стр. 1 – Задачи – да го разбере значењето и придонесот на Самуиловата средновековна македонска држава во историскиот развиток на Македонија]. Δεν απαντάται στις πηγές ο όρος αυτός. Ο αυτοπροσδιορισμός του Σαμουήλ ως «Τσάρος των Βουλγάρων» δεν πρέπει ερμηνεύεται με όρους του σύγχρονου εθνικού κράτους, αλλά με την αυτοκρατορική ιδεολογία,  ως αντίρροπη δύναμη στο ‘’ Ρωμαίος’’,   στο κράτος του ζούσαν διάφοροι πληθυσμοί, ποτέ όμως δεν αυτοαποκαλέστηκε «Τσάρος των Μακεδόνων». Μετά τη διάλυση του κράτους του, η περιοχή ονομάστηκε από τους Βυζαντινούς «Θέμα Βουλγαρία» ως διοικητική ενότητα.
3. Δεν υπήρξε ποτέ κρατίδιο με την επωνυμία «Μακεδονικό» μετά τη διάλυση του κράτους του Στέφανου Δουσάν. Βεβαίως τον 14ο αιώνα μετά την κατάργηση του θεσμού των Θεμάτων, άρα και του Θέματος της Μακεδονίας που ως διοικητικός όρος ταυτιζόταν με τη Θράκη, ο όρος Μακεδονία ταυτίζεται και πάλι με την ιστορική (αρχαία) Μακεδονία από τους βυζαντινούς συγγραφείς, οι οποίοι στρέφονται προς έναν εξαρχαϊσμό. Π.χ. οι Σέρβοι αποκαλούνται Τριβαλλοί, οι Βούλγαροι Σκύθες, οι Τούρκοι Πέρσες. Με την επέκταση του κράτους του Στέφανου Δουσάν η Μακεδονία περιήλθε υπό σερβική κυριαρχία. Δηλαδή, οι Σέρβοι προσάρτησαν τη Μακεδονία, πλην της Θεσσαλονίκης, από το βυζαντινό κράτος και όχι από κάποιο «μακεδονικό κρατικό μόρφωμα». Ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκε ο όρος «μακεδονικά κράτη»/ «μακεδόνες φεουδάρχες ηγεμόνες» μετά τη διάλυση του κράτους του Δουσάν.  Όπως και ο Στέφανος Δουσάν, έτσι και ο Vukašin, ηγεμόνας του Πρίλεπ που αναδείχθηκε μετά από τη διάλυση του κράτους του έφερε τον τίτλο Κράλης (βασιλεύς, τσάρος). Το έμβλημα που υπάρχει στη σημερινή σημαία της Σερβίας με το δικέφαλο αετό και τα τέσσερα С γύρω από το σταυρό (САМО СЛОГА СРБИНА СПАШАВА) ανάγεται στην ηγεμονία του θρυλικού Marko Kraljević, γιού του Vukašin και διαδόχου του στην ηγεμονία του Πρίλεπ. Πουθενά δεν απαντάται ο όρος «Μακεδονικό βασίλειο» ή «Μακεδονική ηγεμονία» ή «μακεδονικός πληθυσμός». Ο αδερφός του, Uglješa, που ήλεγχε την περιοχή των Σερρών έφερε τον τίτλο «Δεσπότης». H ηγεμονία του Πρίλεπ ως «ιδιαίτερη μακεδονική ηγεμονία» δεν απαντάται στις πηγές. Ο δεσπότης Uglješa και ο Κράλης Vukašin αντιστάθηκαν στην εισβολή των Οθωμανών στη Μακεδονία και έδωσαν τη θρυλική μάχη του Έβρου (στο Ορμένιο) [Marička bitka].

ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Δεν υπάρχει καμία πηγή που αναφέρει τους Σλάβους ως Μακεδόνες στο Μεσαίωνα. Ο σλαβικός πληθυσμός της Μακεδονίας είτε ήταν υπό βυζαντινή, είτε υπό βουλγαρική, είτε υπό σερβική κυριαρχία. Ποτέ δεν συγκρότησε ένα κρατικό μόρφωμα που να ονομάζεται «Μακεδονικό». Οι Σκλαβηνίες αναφέρονται μόνο ως «Σκλαβηνίες» και ποτέ ως «μακεδονικές Σκλαβηνίες». Τα πρακτικά της 3ης Συνεδρίασης της ΜΔΕΕ Ελλάδας-Βόρειας Μακεδονίας ορίζουν τα εξής σχετικά με τη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο:

«Roman period

A distinction should be made between the Roman provinces that contain the name Macedonia and the rest, earlier and later entities with the same name.

Byzantine period

The phrase that the Slavs received the name Macedonia from the Ancient Macedonians should be changed. In both countries’ curricula, it needs to be clarified that the Macedonian dynasty is referring to the administrative Thema Macedonia (in Thrace) and is not related to the geographical region of Macedonia or to the Ancient Macedonians»

V] ΝΕΟΤΕΡΟΙ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

1. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να γίνεται αναφορά στην εξέγερση της Νάουσας ως δήθεν εξέγερση των Μακεδόνων, όπως και η εξέγερση στη Χαλκιδική το 1821 πρόκειται για τοπικές εξεγέρσεις Χριστιανών ενταγμένες στο πλαίσιο της Ελληνικής Επανάστασης. Ήδη έχουν επισημανθεί οι σχετικοί χάρτες στα εγχειρίδια και πρέπει να απαλειφθούν άμεσα. Στις οδηγίες του υπουργείου Παιδείας της 22ας Σεπτεμβρίου 2014 για τη διδασκαλία της Ιστορίας στη ΙΙ τάξη του Τεχνικού Γυμνασίου αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι ως θέμα εξέτασης είναι η Εξέγερση της Νάουσας (Доставување дидактички препораки на наставните планови ѕа средното стручно тригодишно образавание/ Тема II Македонија во ΧΙΧ и почетокот на ХХ век. 2. Негушкото востание. Востание на Караташо, Наставна Програма за II година - ГИМНАЗИСКО, 2005, стр. 23, Конретни цели – да објаснува за причините за Негушкото востание, текот и последниците од востанието, Дидактички насоки – Црта карта на Македонија на Негушкото востание, се обработува текст за Негушкото востание].

2. Στο ίδιο έγγραφο (Доставување дидактички препораки на наставните планови ѕа средното стручно тригодишно образавание/ Тема II Македонија во ΧΙΧ и почетокот на ХХ век. 3. Патријаршиска пропаганда, егзархиска), όπως και στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Nastavna Programa po Istorija VIII oddeleni, 2004, σ. 11 δεν είναι σαφής ο όρος «πατριαρχική προπαγάνδα» ή «εξαρχική προπαγάνδα ή ποιοι «Μακεδόνες» ανέλαβαν πρωτοβουλία για την ανασύσταση της Αρχιεπισκοπής Αχρίδας. [Γνωρίζουμε ότι τέτοια πρωτοβουλία αναλήφθηκε από τους Σέρβους διότι στην οθωμανική επικράτεια δεν είχαν δική τους εκκλησία και οι Σέρβοι επίσκοποι υπάγονταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο].

3. Όσον αφορά τους Βαλκανικούς πολέμους και τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο θα πρέπει να απαλειφθούν οι οδηγίες των αναλυτικών προγραμμάτων σύμφωνα με τις οποίες η Μακεδονία παρουσιάζεται στα κείμενα και εμφανίζεται στους χάρτες ως μία διακριτή ιστορική, γεωγραφική και πολιτική ενότητα (ουσιαστικά τα τρία οθωμανικά βιλαέτια του Κοσσυφοπεδίου, του Μοναστηρίου και της Θεσσαλονίκης) η οποία καταλήφθηκε και διαμελίστηκε από τα γειτονικά βαλκανικά κράτη τα οποία διεξήγαν κατακτητικούς πολέμους (σαν να μην είχαν ιστορικά δίκαια στην περιοχή) και στο στρατό των οποίων συμμετείχαν και οι Μακεδόνες. [ΟΔΗΓΙΕΣ 2014 – Vospostavuanje na voenookupaciona vlast – Bukureškiot dogovor i sankcioniranje na podelbata na Makedonija. Borba protiv podelbata na Makedonija. Nastavna programa za II GIMNAZISKO –Da rezimira za mestoto na Makedonija vo zavojuvačkata politika na balkanskite zemji sojuznici. Nastavna programa za IIΙ GIMNAZISKO – Konkretni celi: da ja analizira položbata vo Makedonija pod tuđite vlasti i otporot na Makedoncite i otporot protiv okupatorot. Didaktički nasoki: istoriska i etnička karta na Makedonija] Τίθεται το ερώτημα ποια ήταν η δυναμική αντίδραση των Μακεδόνων το 1912 έναντι της Βαλκανικής Συμμαχίας. Είχαν τότε οι Μακεδόνες συνείδηση της εθνικής του ιδιαιτερότητας, παρόλο που χρησιμοποιούσαν τον τοπικό προσδιορισμό «Μακεδόνες»; Αναφέρεται η λέξη Μακεδονία στη συνθήκη του Βουκουρεστίου; Επίσης, στο ίδιο πνεύμα παρουσιάζεται το Μακεδονικό Μέτωπο στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου με την επισήμανση ότι η Ελλάδα για δεύτερη φορά κατέλαβε τη Μακεδονία. [Povtorno vospostavuvanje na okupaciskite voeno-policiski sistemi na Srbija i Grcija vo Makedonija, Οδηγίες 2014, Θέμα 4^ο] Δεν γίνεται σαφής ο βουλγαρικός αναθεωρητισμός σε ολόκληρο το μακεδονικό χώρο μετά την ήττα της Βουλγαρίας στο Β΄ Βαλκανικό πόλεμο (εισαγωγή των όρων Egejska, Vardarska, Pirinska Makedonija από την αναθεωρητική Βουλγαρία). -  Στους χάρτες για τους Βαλκανικούς πολέμους και τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο η Μακεδονία απεικονίζεται ως μία αυθύπαρκτη ιστορική οντότητα και ενότητα που διαμελίστηκε ανάμεσα στα βαλκανικά κράτη, τα οποία διεξήγαν κατακτητικούς πολέμους. Να φαίνεται η διεύρυνση των βαλκανικών κρατών στο πλαίσιο της εθνικής τους ολοκλήρωσης και όχι η Μακεδονία ως ιστορική και εθνική ενότητα, διαμελισμένη μεταξύ των βαλκανικών κρατών σαν να πρόκειται για το διαμελισμό της Πολωνίας, η οποία είχε κρατική οντότητα και ήταν η μεγαλύτερη δύναμη της Ανατολικής Ευρώπης πριν από την άνοδο της Μόσχας.

4. {Nastavna programa za III GIMNAZISKO, 2005, p. 13, par. 6 και p. 14, Tema V, par. 1 – makedonskiot narod pod vlasta na sosednite drzavi, denacionalizacijata I asimilatorskata politika, etnicke promeni – didakticki nasoki } Σχετικά με το ζήτημα μίας προϋπάρχουσας «μακεδονικής» μειονότητας με τους όρους που αντιλαμβάνεται η άλλη πλευρά πρέπει να επισημανθούν τα εξής: Η Ελλάδα ενσωμάτωσε Νέες Χώρες με αλλόγλωσσους πληθυσμούς και ο γηγενής σλαβικός πληθυσμός τον 19ο-20ο αιώνα χρησιμοποιούσε τον όρο «Μακεδόνες» ως τοπική ταυτότητα και όχι ως διακριτή (μη βουλγαρική, μη σερβική, μη ελληνική) εθνική ταυτότητα. Η Κοινωνία των Εθνών ούτε έδωσε ορισμό για τις μειονότητες, ούτε ανέπτυξε ένα επιτυχές σύστημα προστασίας των μειονοτήτων όπου αυτές υπήρχαν. Οι μειονότητες τότε θεωρούνταν τμήματα ενός διασπασμένου έθνους και από την άποψη αυτή ενδιαφέρον για τους σλαβικούς πληθυσμούς της ελληνικής Μακεδονίας επιδείκνυε η Βουλγαρία, θεωρώντας όλους τους σλαβόφωνους ως Βούλγαρους, μη λαμβάνοντας υπόψη τα υποκειμενικά κριτήρια. Η συνθήκη των Σεβρών όσον αφορά την Ελλάδα δεν έκανε λόγο για εθνικές μειονότητες αλλά μόνο για φυλετικές, γλωσσικές και θρησκευτικές (βλ. αρθ. 86). «Η Ελλάς αποδέχεται, δεχομένη και την εν ιδιαιτέρα Συνθήκη καταχώρισίν των, τας αποφάσεις εκείνας, αίτινες θα κριθώσιν αναγκαίαι, ιδίως ως προς την Αδριανούπολιν, προς προστασίαν εν Ελλάδι των συμφερόντων των κατοίκων οίτινες διαφέρουσι της πλειονότητος του πληθυσμού ως προς την φυλήν, την γλώσσαν και την θρησκείαν».  Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών με τη Βουλγαρία (Συνθήκη του Νεϊγύ) η Βουλγαρία επέμενε στην αναγνώριση βουλγαρικής μειονότητας στην Ελλάδα. Στις 6 Αυγούστου 1924 το ελληνικό Κοινοβούλιο επικύρωσε τις διατάξεις της Συνθήκης των Σεβρών σχετικά με την προστασία των μειονοτήτων. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1924 ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών Ν. Πολίτης και ο Βούλγαρος συνάδελφός του Chr. Kalvov υπέγραψαν στη Γενεύη, υπό την αιγίδα του Γ.Γ. της Κοινωνίας των Εθνών Eric Drumond, ένα Πρωτόκολλο για την ικανοποίηση των αιτημάτων της βουλγαρικής μειονότητας στην Ελλάδα και της ελληνικής στη Βουλγαρία, δεδομένου ότι η μετανάστευση ακόμα συνεχιζόταν, ενώ η VMRO προκαλούσε μεθοριακά επεισόδια (π.χ. υπόθεση Τερλίς του Ιουλίου 1924) και καταδίωκε Έλληνες της Βουλγαρίας (ανθελληνικοί διωγμοί του καλοκαιριού του 1924). Το Πρωτόκολλο προέβλεπε κυρίως το συμβουλευτικό ρόλο των δύο εκπροσώπων της Κοινωνίας των Εθνών (Corfe και  De Roover) στη Μικτή Ελληνο-Βουλγαρική Επιτροπή όσον αφορά στη λήψη των μέτρων της ελληνικής και της βουλγαρικής κυβέρνησης. Η Βουλγαρία διείδε τη σημασία του Πρωτοκόλλου κυρίως στο γεγονός ότι για πρώτη φορά σε επίσημο διπλωματικό έγγραφο μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο γινόταν αναφορά στην ύπαρξη Βουλγάρων στον ευρύτερο μακεδονικό χώρο. «MM. Corfe et de Roover fonctionnneront comme un organ consultative pour les questions des minorites bulgares en Grece. Ils auront le droit de donner des avis au governement hellenique sur la rapide mise en pratique des dispositions du traite (de Sevres) relative a la protection de minorites.» Δύο παράγοντες ωστόσο κατέστησαν την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου αδύνατη. Πρώτον, η στάση της Γιουγκοσλαβίας. Το Βελιγράδι αντέδρασε στον χαρακτηρισμό των Σλαβοφώνων της ελληνικής Μακεδονίας ως Βουλγάρων, διότι αυτό υπέσκαπτε την πολιτική του εκσερβισμού στο σερβικό τμήμα της Μακεδονίας, όπου δεν αναγνωριζόταν η ύπαρξη Βουλγάρων, απαίτησε το χαρακτηρισμό των Σλαβοφώνων της ελληνικής Μακεδονίας ως Σέρβων και κατήγγειλε την ελληνοσερβική Συνθήκη Συμμαχίας του 1913. Η Ελλάδα ήταν αποδέκτης των παρενεργειών της σερβοβουλγαρικής διαμάχης για το Μακεδονικό. Η στάση του Βελιγραδίου εξανάγκασε την ελληνική κυβέρνηση να μην επικυρώσει το Πρωτόκολλο. Δεύτερον, η ολοκλήρωση της διαδικασίας μεταναστεύσεως. Στις 31 Δεκεμβρίου 1924 έληξε η προθεσμία υποβολής Δηλώσεων των Σλαβοφώνων που επρόκειτο να μεταναστεύσουν στη Βουλγαρία και είχαν διαμορφωμένη βουλγαρική εθνική συνείδηση. Οι εναπομείναντες Σλαβόφωνοι αποτελούσαν για την Ελλάδα μια γλωσσική ομάδα (minorite de langue slave) και όχι εθνική μειονότητα με τη σημασία που έχει ο όρος στο Διεθνές Δίκαιο. [Για να αρθούν οι διπλωματικές επιπτώσεις από τη μη επικύρωση του Πρωτοκόλλου, αλλά και για να φανεί η Ελλάδα συνεπής στις δεσμεύσεις της που απέρρεαν από τις μειονοτικές διατάξεις της Συνθήκης των Σεβρών, δεδομένου ότι εκκρεμούσε και η λήψη προσφυγικού δανείου, η ελληνική κυβέρνηση δήλωσε στις 29 Μαΐου 1925 στην Κοινωνία των Εθνών ότι θα σεβασθεί τα αιτήματα των Σλαβοφώνων στον εκπαιδευτικό και θρησκευτικό τομέα. «… Le Gouvernement hellenique examinera avec bienveillance toute demande qui lui serait par cette minorite pour l’ ouverture et le fonctionnement d’ une ecole ou l’ enseignement serait donne dans sa proper langue, conformemant aux lois et reglements du pays sur les ecoles privees ou l’ instruction primaire. Il lui ferae n outre profiter de toute autre mesure qui serait prise ulterieusement en faveur des ecoles des minorites, notamment pour le recrutement du personnel enseignant. Les ressortissants grecs appurtenant a la minorite de langue slave etant orthodoxes ne peuvnet certes pretender constituer une minorite de religion dans un pays don’t la religion predominante est leur proper croyance. Neanmois et bien que depuis l’ apparition du christianisme jusqu’ il y a quelques dizaines d’ annees l’ office divin dans leurs eglises etait celbre en langue greque , le Gouvernement hellenique serait toujours dispose a examiner avec bienveillance toute demande provenant de ses ressortissants en question, et visant l’ employ, dans une eglise, de leur proper langue a la place du grec». Στα πλαίσια των εκπαιδευτικών μέτρων που η Ελλάδα επροτίθετο να λάβει συγκαταλεγόταν και η σύνταξη του Αλφαβηταρίου του τοπικού σλαβικού ιδιώματος με λατινικούς χαρακτήρες. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα θα προωθούσε και τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στους Σλαβόφωνους, πράγμα που η Κοινωνία των Εθνών αποδέχθηκε. «Il est bien que l’ enseignement cree au profit des populations grecques de langue slave comportera aussi un enseignement de la langue grecque». Πουθενά στα σχετικά διπλωματικά έγγραφα δεν υπάρχει ο όρος «μακεδονική εθνική μειονότητα» ή απλά «μακεδονική μειονότητα»]. Στο πλαίσιο της διαβαλκανικής συνεργασίας τη δεκαετία του 1930 για να αποτρέψει την ανάμιξη της Γιουγκοσλαβίας/Σερβίας και Βουλγαρίας στα ελληνικά πράγματα ο Βενιζέλος ήταν διατεθειμένος, εφόσον το επιθυμούσε ένας ικανός αριθμός ντόπιων Σλαβοφώνων, να ανοίξει σχολεία στα οποία θα διδασκόταν η τοπική σλαβική διάλεκτος, η οποία, όμως, έπρεπε να κωδικοποιηθεί και να γίνει γραπτή. Χαρακτηριστικά τόνιζε ο Βενιζέλος στον υπουργό Εξωτερικών της Γιουγκοσλαβίας, Μαρίνκοβιτς: «Εγώ, έλεγα, θα ήμην διατεθειμένος, αν κατά τον εσωτερικόν νόμον ο απαιτούμενος αριθμός μας ζητήση το άνοιγμα σχολείων από αυτούς τους Σλαβοφώνους, ν’ ανοίξω με μόνην την διαφοράν, ότι θα τα ήνοιγα ως μακεδονο-σλαβικά, και δεν θα επέτρεπα καμμίαν επαφήν με κυβερνήσεις άλλων κρατών»[9].  Κατά τον Έλληνα διπλωμάτη, Αγνίδη, στενό συνεργάτη του Βενιζέλου οι Σλαβόφωνοι διακρίνονταν σε τρεις κατηγορίες: α) σε άτομα με ελληνική συνείδηση, β) σε άτομα με ρευστή συνείδηση και γ) σε άτομα με φιλοβουλγαρισμό: «Πιστεύει [ενν. ο Βενιζέλος] ότι πρέπει να σεβόμαστε τις συνθήκες, αλλά όχι και να δημιουργούμε τεχνητά εμπόδια για την ομαλή ενσωμάτωση των μειονοτήτων στο κράτος του οποίου είναι μέλη. Στους Σλαβόφωνους π.χ. που δεν είναι πάνω από 85.000-90.000 σήμερα, υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό γραικομάνων, που αν και μιλούν σλαβικές διαλέκτους, αισθάνονται Έλληνες. Γιατί να ανεχτούν αυτοί τεχνητά μέτρα με σκοπό την καλλιέργεια βουλγαρικής ή σερβικής συνείδησης; Αυτοί κάνουν ό, τι μπορούν για να μάθουν ελληνικά και στέλνουν τα παιδιά τους σε ελληνικά σχολεία. Υπάρχουν άλλοι που δεν έχουν απολύτως καμία συνείδηση. Αυτοί θα γίνονταν οτιδήποτε αρκεί να τους εξασφαλίσεις την ησυχία τους. Γιατί να τους στρέψουμε σε άλλη κατεύθυνση; Υπάρχουν φυσικά και οι Σλαβόφωνοι που θα προτιμούσαν να μάθουν τα παιδιά τους βουλγαρικά. Αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά τίποτα. Όσοι ένιωθαν Βούλγαροι πήγαν ήδη στη Βουλγαρία. Όσοι έμειναν πιστεύουμε ότι έχουν θετικά συναισθήματα έναντι της Ελλάδας. Ο Βενιζέλος είναι έτοιμος να δώσει σ’ αυτήν την τρίτη κατηγορία σχολεία που να διδάσκουν τη διάλεκτό τους. Μέχρι στιγμής όμως κανείς δεν ζήτησε τέτοιο σχολείο. Αν ζητήσουν αυθόρμητα θα το έχουν, αλλά δεν θα τους το επιβάλλουμε κιόλας!»[10]. Μετά το 1934 με την απόφαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς η τοπική ταυτότητα «Μακεδών»  μετατρεπόταν σε εθνική ταυτότητα (ούτε Έλληνες, ούτε Βούλγαροι, ούτε Σέρβοι).

Ενώ μέχρι το 1934 με τον όρο «μακεδονικός λαός» εννοούνται όλες οι εθνότητες στη Μακεδονία (Αλβανοί, Βούλγαροι, Τούρκοι, Εβραίοι, Τσιγγάνοι, Βλάχοι, Έλληνες κτλ), μετά το 1934 γίνεται λόγο για μακεδονικό έθνος με αναφορά μόνο σε Σλάβους και γίνεται διάκριση μεταξύ των όρων «μακεδονικό έθνος» και «μακεδονικός λαός». Μετά το 1934 η VMRO (Obedineta) διαλύθηκε και απορροφήθηκε από τα Κομμουνιστικά Κόμματα που προπαγανδίζουν τον μακεδονισμό με τους νέους όρους. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Μιχάλη Κεραμιτζή που μετέπειτα έδρασε στο ΝΟΦ:  «Μονάχα οι έλληνες κομμουνιστές μιλούσαν πάντα για μακεδόνες και για Μακεδονία, αυτοί υπεράσπιζαν αυτή τη θέση και στα δικαστήρια καταδικάζονταν. Εγώ μέσα στο ΚΚΕ και από το ΚΚΕ, από τους έλληνες κομμουνιστές και όχι από τους μακεδόνες άρχισα να μαθαίνω ότι είμαι μακεδόνας. Αυτή είναι η αλήθεια»[11]. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στην Ελλάδα η αίσθηση του σλαβικού και κομμουνιστικού κινδύνου υπό κάθε έννοια, ιδιαίτερα την περίοδο του Μεταξά, έφθασε μέχρι το σημείο να απαγορεύεται η δημόσια χρήση των σλαβικών ιδιωμάτων. Σε υπόμνημά του προς τον Μεταξά (5.1.1939) ο Σωτήριος Γκοτζαμάνης καταδίκασε ως αναποτελεσματικές τις αψυχολόγητες τακτικές κρατικών παραγόντων, για παράδειγμα να λοιδωρούνται και να σέρνονται στο αστυνομικό τμήμα γέροντες άνθρωποι, επειδή δεν γνωρίζουν την ελληνική. Πρότεινε μια σειρά μέτρων, όπως αποτελεσματικό εκπαιδευτικό σύστημα με  ίδρυση νηπιαγωγείων σε κάθε δημοτικό σχολείο, οι δίγλωσσοι να υπηρετούν τη στρατιωτικής του θητεία στην Παλαιά Ελλάδα, πρόσληψη δίγλωσσων ως δημοσίων υπαλλήλων στη Νότιο Ελλάδα και Παλαιοελλαδιτών στις νέες χώρες κλπ. Ο Μεταξάς απάντησε (19.1.1939) ότι πολλά από τα μέτρα που προτείνονται λαμβάνονται, άλλα πρόκειται να ληφθούν και άλλα είναι υπό μελέτη[12].

5. Αποσιωπάται πλήρως το γεγονός ότι υπήρξαν και βουλγαρίζοντες σλαβόφωνοι που αυτοαποκαλούνταν Μακεδόνες (Βούλγαροι) και συνεργάστηκαν με τις βουλγαρικές αρχές κατοχής κατά του ελληνικού πληθυσμού (περίπτωση Οχράνας) και ότι η δημιουργία του ΣΝΟΦ έγινε μετά από την επίσκεψη του Τέμπο στην Ελλάδα σε μια προσπάθεια του ΚΚΓ και του νεοϊδρυθέντος ΚΚΜ να καταπολεμηθεί ο φιλοβουλγαρισμός και να διαμορφωθεί μια καθαρή σλαβομακεδονική συνείδηση (ούτε έλληνες, ούτε Βούλγαροι, ούτε Σέρβοι). Δεν φαίνεται καθόλου η εμπλοκή γιουγκοσλαβικών παραγόντων στην ελληνική Μακεδονία το 1943-44, διάλυση του ΣΝΟΦ από τον ίδιο τον ΕΛΑΣ, η απόσχιση των ταγμάτων Αριδαίας-Έδεσσας και Φλώρινας-Καστοριάς το 1944 από τον ΕΛΑΣ, η γιουγκοσλαβική εμπλοκή στον Ελληνικό Εμφύλιο και η επίδραση των σχεδίων Βελιγραδίου-Σκοπίων για την ίδρυση μίας Ενιαίας Μακεδονίας είτε ως ανεξάρτητου κράτους σε μια Βαλκανική Ομοσπονδία (Τσέντο, Γκλιγκόρωφ, Μπρασνάρωφ), είτε εντός της \Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας (Κολισέφσκι).

ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Όλη αυτή η εξιστόρηση αποσκοπεί να καταδείξει ότι η λεγόμενη «μακεδονική» εθνική μειονότητα ως σαφής διαφοροποίηση από Σέρβους, Έλληνες και Βούλγαρους δεν ήταν κάτι δεδομένο από την αρχή, αλλά διαμορφωνόταν εκ των άνω προς τα κάτω με την εμπλοκή κομμουνιστικών κυρίως παραγόντων στις συνθήκες του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και του Εμφυλίου Πολέμου. Η διαδικασία αυτή αρχίζει στο Μεσοπόλεμο και συνεχίζεται στις ιδιάζουσες συνθήκες του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, μέσω του ΣΝΟΦ και των Σλαβόφωνων ταγμάτων Αριδαίας-Έδεσσας και Φλώρινας-Καστοριάς και του Εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, μέσω του ΝΟΦ και των Σλαβοφώνων που υπηρετούσαν στο ΔΣΕ. Οι εξελίξεις στο σερβικό, βουλγαρικό και ελληνικό τμήμα της Μακεδονίας ήταν διαφορετικές. Δεν αμφισβητείται ότι για διαφόρους λόγους Σλαβομακεδόνες πολέμησαν στις τάξεις του ΔΣΕ. Χαρακτηριστική για τη διαδικασία διαμόρφωσης μιας σλαβομακεδονικής ταυτότητας είναι η εισήγηση του Μιχάλη Κεραμιτζή κατά τη Γενική Συνέλευση του ΝΟΦ (20.5.1947) στο Καϊμάκτσαλάν:

« α) …10% σλαυομακεδόνες είτε είναι γραικομάνηδες, είτε πρώην οπαδοί του Κάλτσεφ, είτε μεγάλοι τομαριστές και συμφεροντολόγοι, είνε σήμερα με το μέρος της αντίδρασης. Κατακτητές και μοναρχοφασίστες τους χρησιμοποιούν, ή με τη μορφή του ένοπλου ενάντιά μας, ή με τη μορφή του πράκτορα, κατασκόπου, σαμποταριστή κ.λ.π.

β) 20% σλαβομακεδόνες αδρανούν, δεν συμμετέχουν ενεργά σε κάθε ανάγκη του αγώνα μας. Οι παραπάνω είναι όχι μαχητικοί, φοβητσάρηδες, αδικαιολόγητα ειρηνόφιλοι, συμφεροντολόγοι, αγαπάνε το δημοκρατικό κίνημα, αγαπάνε το ΝΟΦ και επηρεάζονται από αυτό, δεν είναι χαφιέδες και δεν εντάσσονται ενεργητικά στους σκοπούς της αντίδρασης. Αν λευτερωθούν τα χωριά και οι πόλεις όπου μένουν, θα γίνουν όλοι δικοί μας, μα υπάρχει και κίνδυνος κάτω από την επιρροή της πίεσης ένα μέρος από αυτούς να πάει με την αντίδραση. Οι παραπάνω αγαπάνε τον Ελληνικό λαό.

γ) 30% σλ-Μακεδόνες συμπαθούν πολύ το κίνημα, το ΝΟΦ, τον Ελληνικό λαό, συμμετέχουν και εφαρμόζουν στην πράξη κάθε τι που συνδιάζεται με το συμφέρον του αγώνα, πέρνουν μέρος και καλή θέση, γύρω απ’ τον αγώνα μας, μισούν τους καταχτητές, μιλούν και ανεπιφύλακτα ακόμα ενάντιά τους και τα όργανά τους. Μα δεν είναι πέρα για πέρα επαναστάτες. Φοβούνται τις μεγάλες δοκιμασίες. Φοβούνται για την τύχη της φαμίλιας τους. Δυσκολεύουν όλη τη μέρα για να ανταπεξέλθουν στο οικονομικό αδιέξοδο και να μην πεινάσουν τα παιδιά τους….

δ) 40% σλ-Μακεδόνες απ’ τους οποίους 37% αγρότες (χωρικοί) και 3% εργάτες είναι η μαχητική πρωτοπορεία μας. Είναι το καλλίτερο μέρος του λαού μας. Δεν συμμετέχουν όλοι τους μαχητικά στον αγώνα. Μα είναι έτοιμοι να πειθαρχήσουν και να εχτελέσουν κάθε τι χωρίς να λογαριάζουν τα επακόλουθα»[13].

[1] Ηρόδοτος, Βιβλίο Ε΄ Τερψιχόρη, 22.

[2] Ηρόδοτος, Βιβλίο Θ’ Καλλιόπη, 44-45.

[3] Θουκυδίδου Ἱστορία, Βιβλίο Β’ 99.

[4] Ισοκράτης, Φίλιππος, 30-34.

[5] Δημοσθένης, Περὶ Ἁλοννήσου, 12

[6] Δημοσθένης, Ὀλυνθιακὸς γ΄, 16

[7] Δημοσθένης, Κατὰ Φιλίππου γ΄, 30-31.

[8] Πολύβιος, Ἱστορίαι, ΙΧ.35, 1-4

[9] Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Το Βαλκανικόν Σύμφωνον και η Ελληνική εξωτερική πολιτική 1928-1934, Αθήνα, 1974, σσ. 51-2.

[10] Λ. Διβάνη, Ελλάδα και Μειονότητες. Το σύστημα διεθνούς προστασίας της Κοινωνίας των Εθνών, Αθήνα, 1995, σσ. 337-338

[11] Κωφός Ευάγγελος, «Το Μακεδονικό στις σχέσεις ΚΚΕ-ΚΚΓ κατά τα τέλη του 1944: Η αποστολή του Ανδρέα Τζήμα στον Tito» στο Μακεδονία και Θράκη, 1941-1944 Κατοχή-Αντίσταση-Απελευθέρωση, ΙΜΧΑ, Θεσσαλονίκη, 1998, σ. 131

[12] Βλ. Σ. Γκοτζαμάνης, Εθνικά Ζητήματα, Αθήνα, 1954, σσ. 40-47.

[13] ΑΜ-Skopje, Fond 996-Egejska Makedonija vo Graganskata Vojna, 1946/49, 24/12, Εισήγηση του Κεραμιτζή, 20.5.1947.

ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ

ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Σχετικά με το εγχειρίδιο της Στ΄ Δημοτικού Kosta Adžievski-Darinka Petrevska-Vanco Georgiev-Violeta Ačkoska-Vojslav Sarakinski, ISTORIJA ZA VI ODDELENIE OD DEVETOGODISNOTO OSNOVNO OBRAZOVANIE, Skopje, 2011 (στο εξής Adžievski, VI ODD, 2011),

• ΣΕΛ. 58 Να διευκρινιστεί ο όρος Dolna Makedonija (Πιερία, Βοτιαία) δηλαδή η παραθαλάσσια και η Gorna Makednonija (Λυγκιστίς, Ελιμαία, Πελαγονία κτλ)
• ΣΕΛ. 58 Η καταγωγή των Αρχαίων Μακεδόνων είναι από τον μυθικό ήρωα Ηρακλή και όχι από κάποιον μυθικό ήρωα Μακεδών (λέξη ελληνικής προελεύσεως), από το Άργος της Πελοποννήσου και όχι το Άργος Ορεστικό. Εξ ου και η πόλη Ηράκλεια Λυγκηστίς.
• ΣΕΛ. 59 Δεν αποδεικνύεται από καμία ιστορική πηγή ότι υπήρχαν ξεχωριστοί Μακεδονικοί Ολυμπιακοί Αγώνες στο Δίον σε αντιπαράθεση με τους Αγώνες στην Αρχαία Ολυμπία. Υπήρχαν στο Δίον αγώνες προς τιμήν του Θεού Δία, άρα μιας ελληνικής θεότητας. Οι ίδιοι οι Μακεδόνες πάντα προσπαθούσαν να αποδείξουν την ελληνική τους καταγωγή δια της συμμετοχής τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
• Η προβληματική γύρω από την ελληνικότητα των Αρχαίων Μακεδόνων ορίζεται ως εξής: Οι ίδιοι αυτοπροσδιορίζονταν ως Έλληνες και προσπαθούσαν να αποδείξουν την ελληνική τους καταγωγή π.χ. απόδειξη της ελληνικής τους καταγωγής ότι προέρχονται από τους Ηρακλείδες για να συμμετάσχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες, βοήθεια του Αλέξανδρου Α΄ στους Σπαρτιάτες και τους Αθηναίους πριν από τη μάχη των Πλαταιών τονίζοντας την ελληνική του καταγωγή και βλέποντας τον αγώνα των Ελλήνων κατά των Περσών ως αγώνα και για τη δική του απεξάρτηση από την υποτέλεια. Και στο ότι ορισμένοι κύκλοι των Νοτίων Ελλήνων, όπως ο Δημοσθένης, είτε διότι το Μακεδονικό βασίλειο υπέσκαψε τις αθηναϊκές αποικίες στη Χαλκιδική, είτε διότι είχαν σταθερά μοναρχικό πολίτευμα και δεν είχαν την εξέλιξη της πόλης-κράτους θεωρούνταν ως μη Έλληνες. Δηλαδή, υπάρχει ζήτημα αυτοπροσδιορισμού και ετεροπροσδιορισμού, αλλά από τον 3^ο αιώνα π.Χ. γίνονται από όλους αποδεκτοί και παύει η αντίθεση Μακεδόνων και Νοτίων Ελλήνων.
• ΣΕΛ. 62 Δεν γίνεται κατανοητό γιατί ο Φίλιππος ήθελε να ενώσει τους Έλληνες κατά των Περσών ως εκδίκηση για τα δεινά των Ελλήνων στους Περσικούς πολέμους και την καταστροφή της Αθήνας και για το ότι ο Φίλιππος και η Αρχαία Μακεδονία ήταν υποτελείς στους Πέρσες. Στα εγχειρίδια δεν υπάρχει καμία αναφορά στην Πανελλήνια Ιδέα που προωθεί ο Ισοκράτης. Μετά τη μάχη στη Χαιρώνεια 338 π.Χ., ο Φίλιππος συμπεριφέρθηκε γενναιόδωρα στους Αθηναίους, οι οποίοι διατήρησαν το δημοκρατικό τους πολίτευμα, η καταστροφολογία του Δημοσθένη διαψεύσθηκε. Οι Αθηναίοι τίμησαν τον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο με την απονομή δικαιωμάτων του πολίτη και ακόμα τον Φίλιππο με την ανέγερση ενός αδριάντα στην αγορά. Στο συνέδριο της Κορίνθου το 337 π.Χ. π Φίλιππος συνήψε συμμαχία με τις ελληνικές πόλεις, πλην της Σπάρτης, οι οποίες διατήρησαν την εσωτερική τους αυτονομία, αλλά αναγνώρισαν την ηγεμονία των Μακεδόνων, που ένωσαν τους Έλληνες, και εκεί αποφασίστηκε η εκστρατεία κατά των Περσών.
• Στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν γίνεται καμία αναφορά στην διάδοση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας.
• ΣΕΛ. 68 Είναι γνωστό ότι η γλώσσα των αρχαίων Μακεδόνων από την οποία σώθηκαν μονάχα 150 λέξεις ήταν δωρική διάλεκτος με επιδράσεις φωνητικές από τους γειτονικούς λαούς (Φρύγες). Π.χ. Φίλιππος – Βίλιππος, Φερενίκη – Βερενίκη. Επίσης οι αρχαίοι Μακεδόνες λάτρευαν τους 12 Ολύμπιους Θεούς και δεν είχαν ξεχωριστό πάνθεο. Π.χ. η θεά Zejrena είναι η θεά Αφροδίτη, ο Dionis είναι ο Διόνυσος και ο Dios είναι ο Δίας.
• ΣΕΛ. 71 Η ελληνιστική κουλτούρα δεν είναι ανάμειξη μακεδονικής, ελληνικής και ασιατικής κουλτούρας αλλά διάδοση του ελληνικού πολιτισμού πέρα από το μητροπολιτικό κέντρο της Αρχαίας Ελλάδας στην Ανατολή. Γι’ αυτό το λόγο αποκαλείται περίοδος του Ελληνισμού και όχι «Αλεξανδρινή» ή «Μακεδονική» περίοδος, όρος που δεν απαντάται στη διεθνή βιβλιογραφία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι σελίδες 78-79 του εγχειριδίου της A΄ γυμνασίου, Blaze Ristovski-Sukri Rahimi-Simo Mladenovski-Todor Cepreganov-Mitko Panov, ISTORIJA ZA PRVA GODINA GIMNAZISKO OBRAZOVANIE, Skopje 2017 (στο εξής Ristovski, PRVA GIMNAZISKO, 2017).
• Ο γνωστός Ήλιος της Βεργίνας δεν αποτελεί μοναδικότητα μίας υποτιθέμενης μακεδονικής κουλτούρας, όπως π.χ. αναφέρεται στο Ristovski, PRVA GIMNAZISKO, 2017, σσ. 72-74, αλλά απαντάται και σε άλλα ελληνικά μνημεία. Πχ ΛΟΚΡΟΙ. Έχει τέτοια έκταση στους μακεδονικούς βασιλικούς τάφους λόγω του θεσμού της βασιλείας.
• Επίσης στο ίδιο εγχειρίδιο στη σελ. 102 παρερμηνεύονται τα όσα λέει ο Φίλιππος Ε΄ για την Ελλάδα και τους Έλληνες στη συνάντηση στη Λοκρίδα το 198 π.Χ. Δεν προκύπτει από το σχετικό χωρίο του Πολυβίου καμία διάκριση αρχαίων Μακεδόνων και Ελλήνων. Συγκεκριμένα, πρόκειται για το Β΄ Μακεδονικό Πόλεμο του Φιλίππου Ε΄ εναντίον των Ρωμαίων (204-197 π.Χ). Η Αιτωλική Συμπολιτεία ήταν σύμμαχος των Ρωμαίων και καλούσε τον Φίλιππο Ε΄ να αποσυρθεί από την Νότιο Ελλάδα. Η απάντηση του Φιλίππου Ε΄ ήταν ότι δεν μπορείτε εσείς να ταυτίζεστε με τους Ρωμαίους και να θέτετε τέτοιο ζήτημα όταν και σεις οι ίδιοι στην Αιτωλική σας Συμπολιτεία δεν είστε όλοι Έλληνες αλλά έχετε και μη Έλληνες: Πολύβιος XVII.5.5-9: τὸ δὲ δὴ πάντων δεινότατον, οἱ ποιοῦντες ἑαυτοὺς ἐφαμίλλους Ῥωμαίοις καὶ κελεύοντες ἐκχωρεῖν Μακεδόνας ἁπάσης τῆς Ἑλλάδος· τοῦτο γὰρ ἀναφθέγξασθαι καὶ καθόλου μέν ἐστιν ὑπερήφανον, οὐ μὴν ἀλλὰ Ῥωμαίων λεγόντων ἀνεκτόν, Αἰτωλῶν δ’ οὐκ ἀνεκτόν· ποίας δὲ κελεύετέ με, “φησὶν” ἐκχωρεῖν Ἑλλάδος καὶ πὼς ἀφορίζετε ταύτην; αὐτῶν γὰρ Αἰτωλῶν οὐκ εἰσὶν Ἕλληνες οἱ πλείους· τὸ γὰρ τῶν Ἀγραιῶν ἔθνος καὶ τὸ τῶν Ἀποδωτῶν, ἔτι δὲ τῶν Ἀμφιλόχων, οὐκ ἔστιν Ἑλλάς. ἢ τούτων μὲν παραχωρεῖτέ μοι”. [Τὸ χειρότερον ὅμως ἀπὸ ὅλα εἶναι ὅτι αὐτοὶ ἐξομοιώνουν τὸν ἑαυτόν τους μὲ τοὺς Ρωμαίους καὶ ἀπαιτοῦν νὰ φύγουν οἱ Μακεδόνες ἀπ’ ὅλην τὴν Ἑλλάδα· αὐτό, καὶ νὰ τὸ εἴπῃ κανεὶς ἁπλῶς, εἶναι ὑπερήφανον, ἀλλ’ ὅταν τὸ λέγουν οἱ Ρωμαῖοι εἶναι δυνατὸν νὰ τὸ ἀνεχθῆ κανείς, εἶναι τελείως ὅμως ἀπαράδεκτον ὅταν τὸ λέγουν οἱ Αἰτωλοί· “ἀπὸ ποίαν Ἑλλάδα μοῦ ζητεῖτε νὰ φύγω καὶ πῶς τὴν χωρίζετε; οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς ἴδιους τοὺς Αἰτωλοὺς δὲν εἶναι Ἕλληνες· διότι τὰ ἔθνη τῶν Ἀγραίων, τῶν Ἀποδωτῶν καὶ τῶν Ἀμφιλόχων ἀκόμη, δὲν εἶναι Ἑλλάς. Ἢ μήπως αὐτὰ τὰ ἔθνη μοῦ τὰ παραχωρεῖτε;” μτφ. Α. Παπαθεοδώρου]
• [What is this Greece which you demand that I should evacuate, and what do you define Greece? Certainly most of the Aetolians themselves are not Greeks! The countries of the Agraae, the Apodotea, and the Amphilochians], Πολύβιος, 18.5-9.
• [Τὰ γεγονότα περιγράφονται ἀπὸ τὸν Πολύβιο XVII 1-10. Πρβ. σχετικὰ καὶ Πολύβιος, 32.16.17.2. Πλούταρχος, Φλαμινίνος, 5-7]. Σχόλια γιὰ τὸ συγκεκριμένο χωρίο βλ. Fr. Walbank, A Historical Commentary on Polybius, vol. II. Commentary on Books VII-XVIII, Oxford 1967, 548-558.
• Μία γενική παρατήρηση όσον αφορά την Αρχαιότητα είναι ότι δεν χρησιμοποιούνται οι αρχαίες πηγές (Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Πολύβιος κ.ά), σε μερικές περιπτώσεις παρερμηνεύονται επιλεκτικά αποσπάσματα, αποκομμένα από το γενικότερο πλαίσιο για να αποδειχθεί το χάσμα Αρχαίων Ελλήνων και Μακεδόνων.

ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ - ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

• Ο όρος «Μακεδονία» στη ρωμαϊκή και μεσαιωνική περίοδο χρειάζεται διευκρίνιση. Από ιστορικός – γεωγραφικός στην Αρχαιότητα γίνεται διοικητικός [ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΑΡΧΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟ 148 π.Χ – Macedonia Prima με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη και Macedonia Secunda με πρωτεύουσα Στόβοι, η διοίκηση Μακεδονίας από τον 3^ο αιώνα μ. Χ. (Μακεδονία, Θεσσαλία, Ήπειρος, Αχαΐα, Κρήτη) που από τα τέλη του 4^ου μ.Χ. αιώνα μαζί με τη Δακία και την Παννονία αποτελούσαν το Praefectum of Illiricum] Les Plus Anciens Recueils des Miracles de Saint Demetrius et la penetration des Slaves dans les Balkans, I Le Texte par Paul Lemerle, Paris 1979, p. 134

• Η έλευση του Αποστόλου Παύλου στη Μακεδονία σημαίνει στη ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΑΡΧΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Οι επιστολές είναι στα ελληνικά (Προς Φιλιππησίους, Προς Κορινθίους και Προς Θεσσαλονικείς). Το ότι η ελληνική ήταν τότε κατανοητή σε όλη την ανατολική Μεσόγειο είναι αποτέλεσμα της διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού από το Μέγα Αλέξανδρο.  Επίσης, στο κεφάλαιο για την Αρχιεπισκοπή Αχρίδας στο Milan Boškoski- Nebi Derviši- Safet Neziri- Dime Madžovski – Saško Nikoloski, ISTORIJA ZA PRVA GODINA GIMNAZISKO OBRAZOVANIE, Skopje, 2016, σ. 184 (στο εξής Boškoski, PRVA GIMNAZISKO, 2016) αναφέρεται ότι «ο Απόστολος Παύλος δημιούργησε τις πρώτες χριστιανικές κοινότητες στη Μακεδονία και έθεσε τις βάσεις για την ίδρυση της μακεδονικής εκκλησίας»!!!, κάτι που δεν αναφερόταν σε προηγούμενα εγχειρίδια. Εννοείται ότι αυτό πρέπει να απαλειφθεί.  Δεν υπάρχει ο όρος «Μακεδονική Εκκλησία».
• Ristovski, PRVA GIMNAZISKO, 2017, σσ. 144-145 Όταν στα ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ  γίνεται λόγος για Μακεδόνες, Θεσσαλούς και Αχαιούς που αποκρούουν τις βαρβαρικές σλαβικές επιδρομές είναι σαφές ότι πρόκειται για χριστιανούς κατοίκους του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους (ελληνόφωνους και λατινόφωνους της διοίκησης Μακεδονίας)  ΚΑΙ ΟΧΙ ΓΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΣΛΑΒΟΥΣ. [ ει γάρ μή μόνον τούς Μακεδόνας άπαντας, άλλά και Θετταλούς καί Αχαιούς ύποθείτο τις σωρηδόν έν Θεσσαλονίκη τηνικαύτα συνηθροισμένους] Les Plus Anciens Recueils des Miracles de Saint Demetrius et la penetration des Slaves dans les Balkans, I Le Texte par Paul Lemerle, Paris 1979, p. 137 ]
• Οι Σλάβοι αυτοαποκαλούνταν με τα ονόματά τους (Στρυμονίτες, Βερζίτες κλπ) αλλά ποτέ Μακεδόνες Σλάβοι ή Μακεδονικές Σκλαβηνίες παρά μονάχα Σκλαβηνίες στη Μακεδονία. Εν ολίγοις, οι όροι «Μακεδόνας» και «Σλάβος» στο Μεσαίωνα δεν ταυτίζονται.
• Χαρακτηριστικό παράδειγμα παραποίησης του όρου «Μακεδόνας» στο Μεσαίωνα είναι το χωρίο στις σελίδες 163-164 στο εγχειρίδιο Boškoski, PRVA GIMNAZISKO, 2016 που αναφέρεται στην πολιορκία της Θεσσαλονίκης από τους Αβαροσλάβους. ( Vo 586 godina, zaedno so Avarite, slovenite povtorno go opsednale Solun Na opsadata uspešno i se sprotistavila vizantiskata vojska i tamu „sobranite Makedonci, Tesalijci i Ahaici“. I pokraj raznovidnite opsadni napravi koi gi donesle pred gradot, spored solunskiot arhiepiskop Jovan, poradi „hrabrosta na Makedoncite“ vo Solun, opsadata bila odbienaš […] ) 
• Από τον 8^ο-9^ο αιώνα μ.Χ. υπάρχει το Θέμα Μακεδονίας με πρωτεύουσα την Αδριανούπολη. Εξ ου και η ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΔΥΝΑΣΤΕΙA με τον αυτοκράτορα Βασίλειο Α΄ Μακεδόνα, ο οποίος δεν έχει καμία σχέση με τους Αρχαίους Μακεδόνες.

[Θρακών καί Μακεδόνων καί των λοιπών δυτικών θεμάτων – CONSTANTINE PORPHYROGENITUS, “DE ADMINISTRANDO IMPERIO”]. Είναι αισθητή η απουσία βυζαντινών πηγών.

• Milan Boškoski - Jordan Ilioski- Nebi Derviši, ISTORIJA ZA VII ODDELENIE, Skopje 2018, σ. 32. (Στο εξής Boškoski, VII ODD, 2018) Είναι απαράδεκτο για τη διεθνή επιστήμη και πολύ περισσότερο για την ελληνική πλευρά και δεν στηρίζεται σε καμία πηγή το σόφισμα ότι οι Σλάβοι τον 6^ο-7^ο μ.Χ αιώνα συνυπήρξαν και συγχωνεύτηκαν με τους αρχαίους Μακεδόνες και κληρονόμησαν από αυτούς το όνομα «Μακεδόνες» ως δηλωτικό για Σλάβους. Βλ. επίσης Boškoski, PRVA GIMNAZISKO, 2016, σ. 164. (Po naseluvanjeto, Slovenite vo Makedonija gi zateknale antičkite Makedonci. Vo početokot odnosite bile loši, no postepeno se podobruvale. Makedoncite bile hristjani i so povisoka kultura. Slovenite za novata tatkovina go prifatile imeto Makedonci i počnale da se narekuvaat Makedonci, a starosedelcite Makedonci go prifatile slovenskiot jazik, a podocna i slovenskoto pismo. So megusebno mešanje postepeno se formiral makedonkiot narod)
• Δεν υπήρξε ποτέ ο όρος «Μακεδόνες Σλάβοι» στο μεσαίωνα (Boškoski, VII ODD, 2018, σ. 35) αλλά «Σκλαβηνίες στη Μακεδονία»
• Δεν υπάρχει καμία πηγή για ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΣΛΑΒΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ/ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ επί Σαμουήλ (βλ. Boškoski, VII ODD, 2018, σσ. 42-44 και Boškoski, PRVA GIMNAZISKO, 2016, σσ. 173-183). Μετά τη διάλυση του κράτους του Σαμουήλ ιδρύονται τα Θέματα Παρίστριον και Βουλγαρία, στο οποίο ανήκε η σημερινή Βόρεια Μακεδονία. Η Αρχιεπισκοπή Αχρίδας που ιδρύθηκε από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Βασίλειο Β΄ Βουλγαροκτόνο δεν ανάγει την καταγωγή της στον Απόστολο Παύλο, ούτε ο Κλήμης της Αχρίδας έκανε ποτέ λόγο για Μακεδονική Εκκλησία, όπως εσφαλμένα αναφέρεται στο Boškoski, VII ODD, 2018, σ. 48. Θεωρήθηκε συνέχεια της επισκοπής Πρώτης Ιουστινιανής (Justiniana Prima) που εντοπίζεται περίπου στο σημερινό Λέσκοβατς της Σερβίας. Η επίσημη ονομασία ήταν «Πρώτης Ιουστινιανής και Πάσης Βουλγαρίας».
• Η σημασία της Αρχιεπισκοπής Αχρίδας για τη διατήρηση του σλαβισμού συνίστατο στη διατήρηση του σλαβισμού και όχι κάποιας μακεδονικής ταυτότητας, όρος που δεν υπήρχε. Επομένως, όλα τα σχετικά με μακεδονική ταυτότητα, μακεδονικό κλήρο και μακεδονικούς θεσμούς είναι προβληματικά. Βλ. Blaže Ristovski-Šukri Rahimi-Simo Mladenovski-Todor Čepreganov-Stojan Kiselinovski, ISTORIJA ZA VTORA GODINA. GIMNAZISKO OBRAZOVANIE, Skopje, 2017, σσ. 76-77. (στο εξής, Ristovski, VTORA GIMNAZISKO, 2017). Η Αρχιεπισκοπή Αχρίδας ήταν ένα πρότυπο ελληνοσλαβικής συμβίωσης.
• Σελ. 48 Ristovski, VTORA GIMNAZISKO, 2017. Δεν απαντάται επίσημα ο όρος «Μακεδόνες» για τον πληθυσμό. Στη συγκεκριμένη σελίδα παρερμηνεύεται πλήρως η φράση του Αρχιεπισκόπου Αχρίδας Θεοφύλακτου «εν τη της εχούσι ημάς Μακεδονίας στενοχωρία» [vo tesnite predeli na nasata Makedonija]. Ο καταγόμενος από την κεντρική Ελλάδα Θεοφύλακτος Αχρίδος υπήρξε μαθητής του Μιχαήλ Ψελλού και ως εκ τούτου ανήκε στον κύκλο των Βυζαντινών λογίων της εποχής που σπούδασαν ρητορική και διέθεταν φιλοσοφική και αρχαιοπρεπή παιδεία. Στη συγκεκριμένη χιουμοριστική επιστολή προς τον Γρηγόριο Καματηρό, που περιέχει συνεχείς αρχαιοπρεπείς αναφορές λόγω της κλασικής του παιδείας (Πρίαμος, Πολύφημος, Φιλόλαος, Αρχύτας, Αίλιος Αδριανός, Ηρώδης ο Αττικός κ. ά) αναφέρεται στα κατορθώματα κάποιου Θεόδωρου Χρυσέλιου (στρατιωτική τέχνη, μουσική) , τον οποίο εάν επρόκειτο να θαυμάσει κανείς ως αρματηλάτη θα έπρεπε αυτό να συμβεί στην περιοχή της Λάρισας, στην πεδιάδα της Θεσσαλίας και όχι στην στενάχωρη Μακεδονία. «Εί τοίνυν μέλει σοι και αρματηλάτην τούτον ιδείν δοκιμώτατον και τοίς των χρωμάτων επωνύμοις δήμοις περιμάχητον θέαμα καί πάσι φιλίπποις εύφημον λάλημα, μηκέτι τοιαύτην άγχε φύσιν εν τη της εχούσης ημάς Μακεδονίας στενοχωρία, αλλά λύσον επί την Λάρισσαν. Η γαρ Θεσσαλία τούτου οικειοτέρα και η πεδιάς η Φαρσάλιος, ων των πλάτει τας μεν επιδείξεται των επιστημών και τεχνών, τας δε προς το μαθείν συνεργώ χρήσεται» [Ainsi donc, si tu tiens a le boir cocher tout a fait expert, vedette favorite des factions qui tirent leurs noms des couleurs et sujets fameux de conversation pour les passionnes du cirque, cette Macedonie qui nous tient, mais lache-le sur Lasissa. Car c’ est la Thessalie son vrai domaine et la plaine de Pharsale, dont l’ etendue lui permettra de faire montre de certaines de ses connaissances et de ses techniques et l’ aidera a en acquerir d’ autres. Βλ. P. Gautier, Théophylacte d’Achride Lettres Vol. XVI/2, Thessaloniki 1986, αρ. 127, σ. 570-577]. Είναι φανερό ότι οι Βυζαντινοί που είχαν κλασική παιδεία όταν αναφέρονταν στη Μακεδονία εννοούσαν την αρχαία ιστορική Μακεδονία που συνόρευε με τη Θεσσαλία. Ο Θεοφύλακτος είναι αρχιεπίσκοπος Αχρίδας που ανήκε στο διοικητικό Θέμα Βουλγαρίας. Στις επιστολές του αναφέρει ότι νιώθει ξένος ανάμεσα σε Βουλγάρους, δηλαδή Σλάβους που ανήκουν στο Θέμα Βουλγαρία. Σκόπιμα αποσιωπούνται αυτές οι επιστολές που θίγουν τέτοια θέματα. Βλ. «Κάτειμι τοίνυν επί Βουλγάροις ατεχνώς Κωνσταντινουπολίτης, το ξένον Βούλγαρος» [C’ est pourquoi je descends chez les Bulgare, moi un vrai Constantinopolitain, et, chose estrange], P. Gautier, Théophylacte d’Achride Lettres Vol. XVI/2, Thessaloniki 1986, αρ. 4, σ. 141. «Το εμόν όναρ μοι λέγεις, ανδρών εμοί ποθεινότατε, εκβεβαρβαρώσθαι λέγων αυτός εν μέσοις Βουλγάροις. Σκόπει γάρ όσον εγώ του της αγροικίας κρατήρος πέπωκα, τοσούτων ετών των της σοφίας χωρίων αποδημών, και ως εμεθύσθην της αμουσίας» [Tu me racontes mon proper songe, o le plus cher d’ ente les hommes, quand tu me dis que tu es devenu un barbare au milieu des Bulgares. Eh bien, juge en quelle quantite j' ai bu a la coupe de la grossierete, moi qui vis depuis tant d’ annees loin des regions de la sagesse, et a quel point je suis enivre d’ amousia]. P. Gautier, Théophylacte d’Achride Lettres Vol. XVI/2, Thessaloniki 1986, αρ. 34, σ. 243.
• Δεν υπήρξε ποτέ κρατίδιο με την επωνυμία «Μακεδονικό» μετά τη διάλυση του κράτους του Στέφανου Δουσάν. Βεβαίως τον 14^ο αιώνα μετά την κατάργηση του θεσμού των Θεμάτων, άρα και του Θέματος της Μακεδονίας που ως διοικητικός όρος ταυτιζόταν με τη Θράκη, ο όρος Μακεδονία ταυτίζεται και πάλι με την ιστορική (αρχαία) Μακεδονία από τους βυζαντινούς συγγραφείς, οι οποίοι στρέφονται προς έναν εξαρχαϊσμό. Π.χ. οι Σέρβοι αποκαλούνται Τριβαλλοί, οι Βούλγαροι Σκύθες, οι Τούρκοι Πέρσες. [όσαι γάρ εσπέριαι πόλεις τη Λατίνων αρχή πρό μικρού δεδουλευκάσι, πάσας, εκείθεν αρξάμενος, ράστα κατρετροπούτο και μεθίστη προς εαυτόν, έως και αυτήν ή της των Μακεδόνων προκάθηται γης εχειρώσατο μεγαλόπολιν την Θεσσαλονίκην, αποδημούντος τηνικαύτα του μαρκεσίου περί την πατρίδα Λαμπαρδίαν…]
• [… έν δε τη Μακεδόνα, των άλλων υπηκουσών τω των Τριβαλλών ηγεμόνι, Βέρροια μέν και αυτή μετ’ ολίγον των υπηκόων αυτού εγεγόνει, συμμαχίας άνευ επί μακρόν αντέχειν ου δυναμένη προς βαρβαρικήν και Μανουήλ, του του βασιλέως υιού. Θεσσαλονίκη δ’ ουκ ήρεσκεν ουδενί προσρυήναι, μητέ τω Καντακουζηνώ, μήτε μην τω των Τριβαλλών ηγεμόνι… - Historia Romana, ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΑ ΡΩΜΑΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, Λόγοι]
• Παρόλο που το σερβικό κράτος κατέλαβε την περιοχή από του Βυζαντινούς, ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκε ο όρος «μακεδονικά κράτη», ακόμα και μετά τη διάλυση του κράτους του Δουσάν.  Όπως και ο Στέφανος Δουσάν, έτσι και οι ηγεμονίες που αναδείχθηκαν μετά από τη διάλυση του κράτους του φέρνουν τον τίτλο Κράλης (ηγεμόνας) Σέρβων και Ρωμανίας. Πουθενά δεν απαντάται ο όρος «Μακεδονικό βασίλειο» ή «Μακεδονική ηγεμονία». H ηγεμονία του Πρίλεπ ως «ιδιαίτερη μακεδονική ηγεμονία» δεν απαντάται σε πηγές. Πρόκειται για την ηγεμονία του Κράλη Βούκασιν και του Δεσπότη Ουγγλιέσα, μετά τη διάλυση του κράτους του Στέφανου Δουσάν. [ Πρόκειται για παρατήρηση στη σελ. 24 του εγχειριδίου Ristovski, VTORA GIMNAZISKO, 2017]
• Ο Στέφανος Δουσάν έφερε επίσημα τον τίτλο «Κράλης και αυτοκράτωρ Σερβίας και Ρωμανίας». Σε μεταγενέστερα αντίγραφα του «Κώδικα του Στέφανου Δουσάν» (Zakonik), ο Σέρβος ηγεμόνας αναγνωρίζεται ως «τσάρος Μακεδόνων». [ Πρόκειται για παρατήρησή μας για τη σελίδα 48 του Ristovski, VTORA GIMNAZISKO, 2017] Η αναφορά της Μακεδονίας στον τίτλο του Δουσάν οφείλεται όχι στον ίδιο τον Σέρβο κράλη, αλλά αποκλειστικά στους αντιγραφείς των χειρογράφων, οι οποίοι προφανώς αργότερα ήθελαν να τονίσουν τη Μακεδονία στον τίτλο του τσάρου τους. Μια ευλογοφανής εξήγηση είναι ότι το όνομα και μόνο της Μακεδονίας παραπέμπει αυτόματα στην αρχαία Μακεδονία και τον βασιλιά της Μέγα Αλέξανδρο. Η σύγκριση των κατακτήσεων του Δουσάν με αυτές του Μεγάλου Αλεξάνδρου θα εξύψωναν το κύρος του Σέρβου ηγεμόνα. Άλλωστε, η μορφή και οι εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου χρησιμοποιούνταν συχνά στη σερβική μεσαιωνική αγιολογική γραμματεία, κυρίως όταν επρόκειτο για συγκρίσεις υπεροχής, που αφορούσαν δηλαδή το μέγεθος και την ανδρεία στρατευμάτων. Επίσης, σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα και μέχρι και τον 19^ο αιώνα, ήταν πολύ διαδεδομένο στη Σερβία το Μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου. Έτσι, εξηγείται η αναφορά του Ραγουζαίου ποιητή, Ivan Gudulic, στο ποίημά του Osman στη σλαβική-σερβική καταγωγή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπως και ο θυρεός (grb) του λιονταριού ως σύμβολο γενναιότητας εναντίον των νέων Περσών, δηλαδή των Τούρκων, στη Στεμματογραφία του Ζεφάροβιτς (1741) από τη Δοϊράνη. Η Στεμματογραφία αυτή πρέπει να εξετάζεται στο αντίστοιχο ιστορικό κλίμα της εποχής με τις ήττες του οθωμανικού κράτους (17^ος-18^ος αιώνας, συνθήκη Κάρλοβιτς, συνθήκη Πασάροβιτς) και με την προσωρινή απελευθέρωση της δυτικής Σερβίας μετά του Βελιγραδίου και της Ολτένιας (Κραϊόβα) από τους Αυστριακούς. Αναζητούνταν ένας νέος γενναίος Μέγας Αλέξανδρος για να απελευθερώσει τους Χριστιανούς, από τους νέους Πέρσες, δηλαδή τους Τούρκους. Ο όρος «Μακεδόνες» χρησιμοποιούνταν πλέον ως γεωγραφικός προσδιορισμός για όλους τους Χριστιανούς κατοίκους της γεωγραφικής περιοχής της Μακεδονίας, συμπεριλαμβάνοντας και τους Σλάβους.

ΝΕΟΤΕΡΟΙ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

• Για την Οθωμανική περίοδο πρέπει να χρησιμοποιούνται και οι επίσημοι διοικητικοί όροι (εγιαλέτια, βιλαέτια, σαντζάκια κτλ). Ειδικότερα για το β΄ μισό του 19^ου αιώνα να υπάρχει χάρτης για τα βιλαέτια Θεσσαλονίκης, Μοναστηρίου και Κοσόβου με πρωτεύουσα τα Σκόπια. Να τονιστεί ότι δεν υπήρξε διοικητικό βιλαέτι Μακεδονίας, ανεξάρτητα εάν ο όρος «Μακεδονία» ως ιστορικός όρος ταυτιζόταν με τα όρια της Αρχαίας Μακεδονίας. Για τους Σέρβους η Μακεδονία ήταν μόνο τα βιλαέτια Μοναστηρίου και Θεσσαλονίκης ενώ το βιλαέτι του Κοσόβου με πρωτεύουσα τα Σκόπια ήταν τμήμα της Παλαιάς Σερβία, εξ ου και η διάκριση των Σέρβων μεταξύ Stara Srbija και Makedonija. Για τους Βούλγαρους τα Σκόπια συμπεριλαμβάνονταν στον συμβατικό όρο «Μακεδονία», όρο που η ευρωπαϊκή διπλωματία του 19^ου αιώνα χρησιμοποιούσε συμβατικά για τα τρία βιλαέτια.

• Η εξέγερση  της Νάουσας δεν μπορεί να παρουσιάζεται ως «μακεδονική» εξέγερση, αλλά ως μια εξέγερση Χριστιανών στο πλαίσιο της ελληνικής επανάστασης που είχε μια διαβαλκανική διάσταση. Πρέπει να απαλειφθούν άμεσα οι σχετικοί χάρτες.  Blaže Ristovski-Šukri Rahimi-Simo Mladenovski-Todor Čepreganov-Stojan Kiselinovski, ISTORIJA ZA VIII ODDELENIE, DEVETOGODISNO OSNOVNO OBRAZOVANIE, Skopje, 2017, σ. 95. Milan Boškoski, Nebi Derviši, Dimko Popovski, Jordan Ilioski, Natasa Kotlar, Silvana Sidorovska-Čupovski, ISTORIJA ZA VTORA GODINA NA GIMNAZISKO OBRAZOVANIE, (III izdanie), Skopje, 2018, σ. 154. Ristovski, VTORA GIMNAZISKO, σ. 140.
• Μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους η Ελλάδα παρουσιάζεται σαν να μην είχε εθνικά και ιστορικά δίκαια στη Μακεδονία. Βλ. Ristovski, VTORA GIMNAZISKO, σ. 107: Na krajot na XIX i početok na XX vek Atina vodeše aktivna nadvorešna politika za da gi obedini so Grcija grčkite etnički teritorii (Tesalija, Epir, Krit, Kikladite), no i da se proširi na negrčki etnički teritorii (Makedonija i Trakija). Za taa cel Grcija ucestvovaše i vo Balkanskite vojni (1912-1913) i uspea da anektira najgolem del od Makedonija.]
• Στο χάρτη για τα Βαλκάνια μετά το Συνέδριο του Βερολίνου πρέπει να αναφέρονται τα τρία βιλαέτια Κοσόβου, Μοναστηρίου και Θεσσαλονίκης ή γενικά η Οθωμανική αυτοκρατορία και όχι να υπάρχει χάρτης της μείζονος Μακεδονίας στη Βαλκανική ως διακριτής οντότητας που δεν εμπίπτει στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Ristovski, VTORA GIMNAZISKO, σ. 151.
• Όσα λέγονται για το Β΄ Βαλκανικό πόλεμο, στον οποίο η Ελλάδα συγκρούστηκε αιματηρά με τη Βουλγαρία (μάχες Κιλκίς, Λαχανά) και δήθεν έκανε εθνοκάθαρση του μακεδονικού πληθυσμού δεν έχουν καμία ιστορική θεμελίωση. Το Κιλκίς καταστράφηκε στη διάρκεια μάχης του ελληνικού με το βουλγαρικό στρατό. [Grcka vojska recisi bez nikakov otpor okupira novi delovi od Makedonija I sprovede politika na etnicko cistenje na makedonskoto naselenie. Togas bea napolno unisteni poveke sela I gradot Kukus, a makedonskoto naselenie bese prinudeno da bega, glavno vo Bugarija. Ristovski, VTORA GIMNAZISKO, σ. 137]. Αγνοείται πλήρως το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος του σλαβόφωνου πληθυσμού είχε φιλοβουλγαρικές τάσεις ή βουλγαρική συνείδηση. Το Κιλκίς π.χ. η πόλη όπου γεννήθηκε ο Γκότσε Ντέλτσεφ ήταν κέντρο της Βουλγαρικής Εξαρχίας. Οι Σλαβομακεδόνες δεν είχαν διαμορφωμένη διακριτή εθνική συνείδηση και πολεμούσαν στις τάξεις των βαλκανικών στρατών. Ειδικά η VMRO πολέμησε μαζί με το βουλγαρικό στρατό. Ο Γιάνε Σαντάνσκι για παράδειγμα εισήλθε με την τσέτα του στο Μελένικο και στις Σέρρες βοηθώντας το βουλγαρικό στρατό. Η ηττημένη Βουλγαρία το 1913 ήταν αυτή που ήθελε αναθεώρηση της Συνθήκης του Βουκουρεστίου και εισήγαγε τους όρους Αιγαιακή Μακεδονία (Egejska Makedonija), Μακεδονία του Πιρίν (Pirinska Makedonija) και Μακεδονία του Βαρδάρη (Vardarska Makedonija) ως τμήματα μίας διαμελισμένης ιστορικής ενότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Συνθήκη του Βουκουρεστίου δεν αναφέρεται ο όρος «Μακεδονία» διότι ήταν τα τρία βιλαέτια που διανεμήθηκαν στα βαλκανικά κράτη. Π.χ. το βιλαέτι του Κοσόβου με πρωτεύουσα τα Σκόπια διανεμήθηκε μεταξύ Μαυροβουνίου και Σερβίας.
• Στο ίδιο εγχειρίδιο (σελ. 168) στον χάρτη να απαλειφθεί η απεικόνιση των εθνοτικών-γεωγραφικών ορίων της μείζονος Μακεδονίας και να απεικονίζονται οι περιοχές όπου έλαβε χώρα η εξέγερση του Ίλιντεν στα οθωμανικά βιλαέτια. Υπάρχει και η εξέγερση της Μεταμόρφωσης (Preobrazensko Vostanie) στο βιλαέτι της Αδριανουπόλεως, η οποία αποσιωπάται.
• Στο χάρτη της σελ. 178 του ίδιου εγχειριδίου θα πρέπει να παρουσιάζεται η εθνική ολοκλήρωση των βαλκανικών κρατών μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων το 1913 και όχι ο διαμελισμός της Μακεδονίας ως διακριτής γεωγραφικής/εθνοτικής ενότητας.
• Στους χάρτες για τους Βαλκανικούς πολέμους και τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο η Μακεδονία απεικονίζεται ως μία αυθύπαρκτη ιστορική οντότητα και ενότητα που διαμελίστηκε ανάμεσα στα βαλκανικά κράτη, τα οποία διεξήγαν κατακτητικούς πολέμους. Δεν φαίνεται η επέκταση των βαλκανικών κρατών στο πλαίσιο της εθνικής τους ολοκλήρωσης.   Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο χάρτης της σελίδας 34 στο εγχειρίδιο Blaže Ristovski-Šukri Rahimi-Simo Mladenovski-Todor Čepreganov-Stojan Kiselinovski, ISTORIJA ZA TRETA GODINA, GIMNAZISKO OBRAZOVANIE, Skopje, 2018 (στο εξής Ristovski, TRETA GIMNAZISKO, 2018).
• Στους χάρτες για την περίοδο του Μεσοπολέμου δεν χρησιμοποιούνται oι επίσημοι όροι «Kraljevina SHS», «Jugoslavija» ή «Vardarska Banovina». Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο χάρτης της σελ. 98 στο Ristovski, ISTORIJA ZA TRETA – GIMNAZISKO, 2018. Βλ. επίσης Blaže Ristovski-Šukri Rahimi-Simo Mladenovski-Todor Čepreganov-Stojan Kiselinovski, ISTORIJA ZA IX ODDELIENIE, Skopje, 2018, σ. 72 (στο εξής Ristovski, IX ODD, 2018).
• Στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο απεικονίζεται εκ νέου η Μακεδονία ως ενιαία γεωγραφική ενότητα που καταλαμβάνεται από ξένες κατοχικές δυνάμεις (βουλγαρικές, ιταλικές, γερμανικές και αλβανικές) και δεν εμφανίζεται η βουλγαρική, ιταλική και γερμανική κατοχή στη Βόρεια Ελλάδα και στη Νότια Γιουγκοσλαβία. Βλ. Ristovski, TRETA GIMNAZISKO, 2018, σ. 113. Ristovski, IX ODD, 2018, σ. 87. Όπως επισημάνθηκε παραπάνω, ειδικά στους χάρτες σελ. 98 στο Ristovski, ISTORIJA ZA TRETA – GIMNAZISKO, 2018 και της σελ. 72 Ristovski, IX ODD, 2018, ο όρος «Μακεδονία» θα πρέπει να αντικατασταθεί με τον όρο «Jugoslavija» ή «Vardarska Banovina», από το έδαφος της οποίας ξεκίνησε η επίθεση εναντίον της Ελλάδας το 1941. 
• Είναι θετικό το γεγονός ότι δεν υπάρχουν χάρτες της Μεγάλης Μακεδονίας μετά το 1944 που να παρουσιάζουν ελληνικές και βουλγαρικές περιοχές ως αλύτρωτες περιοχές.
• Όσον αφορά τους Βαλκανικούς πολέμους και τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο θα πρέπει να απαλειφθούν οι οδηγίες των αναλυτικών προγραμμάτων σύμφωνα με τις οποίες η Μακεδονία παρουσιάζεται στα κείμενα και εμφανίζεται στους χάρτες ως μία διακριτή ιστορική, γεωγραφική και πολιτική ενότητα (ουσιαστικά τα τρία οθωμανικά βιλαέτια του Κοσσυφοπεδίου, του Μοναστηρίου και της Θεσσαλονίκης) η οποία καταλήφθηκε και διαμελίστηκε από τα γειτονικά βαλκανικά κράτη τα οποία διεξήγαν κατακτητικούς πολέμους (σαν να μην είχαν ιστορικά δίκαια στην περιοχή) και στο στρατό των οποίων συμμετείχαν και οι Μακεδόνες. Τίθεται το ερώτημα ποια ήταν η δυναμική αντίδραση των Μακεδόνων το 1912 έναντι της Βαλκανικής Συμμαχίας. Είχαν τότε οι Μακεδόνες συνείδηση της εθνικής του ιδιαιτερότητας, παρόλο που χρησιμοποιούσαν τον τοπικό προσδιορισμό «Μακεδόνες»; Αναφέρεται η λέξη Μακεδονία στη συνθήκη του Βουκουρεστίου; Επίσης, στο ίδιο πνεύμα παρουσιάζεται το Μακεδονικό Μέτωπο στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου με την επισήμανση ότι η Ελλάδα για δεύτερη φορά κατέλαβε τη Μακεδονία. Δεν γίνεται σαφής ο βουλγαρικός αναθεωρητισμός σε ολόκληρο το μακεδονικό χώρο μετά την ήττα της Βουλγαρίας στο Β΄ Βαλκανικό πόλεμο (εισαγωγή των όρων Egejska, Vardarska, Pirinska Makedonija από την αναθεωρητική Βουλγαρία). -  Στους χάρτες για τους Βαλκανικούς πολέμους και τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο η Μακεδονία απεικονίζεται ως μία αυθύπαρκτη ιστορική οντότητα και ενότητα που διαμελίστηκε ανάμεσα στα βαλκανικά κράτη, τα οποία διεξήγαν κατακτητικούς πολέμους. Να φαίνεται η διεύρυνση των βαλκανικών κρατών στο πλαίσιο της εθνικής τους ολοκλήρωσης και όχι η Μακεδονία ως ιστορική και εθνική ενότητα, διαμελισμένη μεταξύ των βαλκανικών κρατών σαν να πρόκειται για το διαμελισμό της Πολωνίας, η οποία είχε κρατική οντότητα και ήταν η μεγαλύτερη δύναμη της Ανατολικής Ευρώπης πριν από την άνοδο της Μόσχας.
• Σχετικά με το ζήτημα μίας προϋπάρχουσας «μακεδονικής» μειονότητας με τους όρους που αντιλαμβάνεται η άλλη πλευρά πρέπει να επισημανθούν τα εξής: Η Ελλάδα ενσωμάτωσε Νέες Χώρες με αλλόγλωσσους πληθυσμούς και ο γηγενής σλαβικός πληθυσμός τον 19ο-20ο αιώνα χρησιμοποιούσε τον όρο «Μακεδόνες» ως τοπική ταυτότητα και όχι ως διακριτή (μη βουλγαρική, μη σερβική, μη ελληνική) εθνική ταυτότητα. Η Κοινωνία των Εθνών ούτε έδωσε ορισμό για τις μειονότητες, ούτε ανέπτυξε ένα επιτυχές σύστημα προστασίας των μειονοτήτων όπου αυτές υπήρχαν. Οι μειονότητες τότε θεωρούνταν τμήματα ενός διασπασμένου έθνους και από την άποψη αυτή ενδιαφέρον για τους σλαβικούς πληθυσμούς της ελληνικής Μακεδονίας επιδείκνυε η Βουλγαρία, θεωρώντας όλους τους σλαβόφωνους ως Βούλγαρους, μη λαμβάνοντας υπόψη τα υποκειμενικά κριτήρια. Η συνθήκη των Σεβρών όσον αφορά την Ελλάδα δεν έκανε λόγο για εθνικές μειονότητες αλλά μόνο για φυλετικές, γλωσσικές και θρησκευτικές (βλ. αρθ. 86). «Η Ελλάς αποδέχεται, δεχομένη και την εν ιδιαιτέρα Συνθήκη καταχώρισίν των, τας αποφάσεις εκείνας, αίτινες θα κριθώσιν αναγκαίαι, ιδίως ως προς την Αδριανούπολιν, προς προστασίαν εν Ελλάδι των συμφερόντων των κατοίκων οίτινες διαφέρουσι της πλειονότητος του πληθυσμού ως προς την φυλήν, την γλώσσαν και την θρησκείαν».  Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών με τη Βουλγαρία (Συνθήκη του Νεϊγύ) η Βουλγαρία επέμενε στην αναγνώριση βουλγαρικής μειονότητας στην Ελλάδα. Στις 6 Αυγούστου 1924 το ελληνικό Κοινοβούλιο επικύρωσε τις διατάξεις της Συνθήκης των Σεβρών σχετικά με την προστασία των μειονοτήτων. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1924 ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών Ν. Πολίτης και ο Βούλγαρος συνάδελφός του Chr. Kalvov υπέγραψαν στη Γενεύη, υπό την αιγίδα του Γ.Γ. της Κοινωνίας των Εθνών Eric Drumond, ένα Πρωτόκολλο για την ικανοποίηση των αιτημάτων της βουλγαρικής μειονότητας στην Ελλάδα και της ελληνικής στη Βουλγαρία, δεδομένου ότι η μετανάστευση ακόμα συνεχιζόταν, ενώ η VMRO προκαλούσε μεθοριακά επεισόδια (π.χ. υπόθεση Τερλίς του Ιουλίου 1924) και καταδίωκε Έλληνες της Βουλγαρίας (ανθελληνικοί διωγμοί του καλοκαιριού του 1924). Το Πρωτόκολλο προέβλεπε κυρίως το συμβουλευτικό ρόλο των δύο εκπροσώπων της Κοινωνίας των Εθνών (Corfe και  De Roover) στη Μικτή Ελληνο-Βουλγαρική Επιτροπή όσον αφορά στη λήψη των μέτρων της ελληνικής και της βουλγαρικής κυβέρνησης. Η Βουλγαρία διείδε τη σημασία του Πρωτοκόλλου κυρίως στο γεγονός ότι για πρώτη φορά σε επίσημο διπλωματικό έγγραφο μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο γινόταν αναφορά στην ύπαρξη Βουλγάρων στον ευρύτερο μακεδονικό χώρο. «MM. Corfe et de Roover fonctionnneront comme un organ consultative pour les questions des minorites bulgares en Grece. Ils auront le droit de donner des avis au governement hellenique sur la rapide mise en pratique des dispositions du traite (de Sevres) relative a la protection de minorites.» Δύο παράγοντες ωστόσο κατέστησαν την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου αδύνατη. Πρώτον, η στάση της Γιουγκοσλαβίας. Το Βελιγράδι αντέδρασε στον χαρακτηρισμό των Σλαβοφώνων της ελληνικής Μακεδονίας ως Βουλγάρων, διότι αυτό υπέσκαπτε την πολιτική του εκσερβισμού στο σερβικό τμήμα της Μακεδονίας, όπου δεν αναγνωριζόταν η ύπαρξη Βουλγάρων, απαίτησε το χαρακτηρισμό των Σλαβοφώνων της ελληνικής Μακεδονίας ως Σέρβων και κατήγγειλε την ελληνοσερβική Συνθήκη Συμμαχίας του 1913. Η Ελλάδα ήταν αποδέκτης των παρενεργειών της σερβοβουλγαρικής διαμάχης για το Μακεδονικό. Η στάση του Βελιγραδίου εξανάγκασε την ελληνική κυβέρνηση να μην επικυρώσει το Πρωτόκολλο. Δεύτερον, η ολοκλήρωση της διαδικασίας μεταναστεύσεως. Στις 31 Δεκεμβρίου 1924 έληξε η προθεσμία υποβολής Δηλώσεων των Σλαβοφώνων που επρόκειτο να μεταναστεύσουν στη Βουλγαρία και είχαν διαμορφωμένη βουλγαρική εθνική συνείδηση. Οι εναπομείναντες Σλαβόφωνοι αποτελούσαν για την Ελλάδα μια γλωσσική ομάδα (minorite de langue slave) και όχι εθνική μειονότητα με τη σημασία που έχει ο όρος στο Διεθνές Δίκαιο. [Για να αρθούν οι διπλωματικές επιπτώσεις από τη μη επικύρωση του Πρωτοκόλλου, αλλά και για να φανεί η Ελλάδα συνεπής στις δεσμεύσεις της που απέρρεαν από τις μειονοτικές διατάξεις της Συνθήκης των Σεβρών, δεδομένου ότι εκκρεμούσε και η λήψη προσφυγικού δανείου, η ελληνική κυβέρνηση δήλωσε στις 29 Μαΐου 1925 στην Κοινωνία των Εθνών ότι θα σεβασθεί τα αιτήματα των Σλαβοφώνων στον εκπαιδευτικό και θρησκευτικό τομέα. «… Le Gouvernement hellenique examinera avec bienveillance toute demande qui lui serait par cette minorite pour l’ ouverture et le fonctionnement d’ une ecole ou l’ enseignement serait donne dans sa proper langue, conformemant aux lois et reglements du pays sur les ecoles privees ou l’ instruction primaire. Il lui ferae n outre profiter de toute autre mesure qui serait prise ulterieusement en faveur des ecoles des minorites, notamment pour le recrutement du personnel enseignant. Les ressortissants grecs appurtenant a la minorite de langue slave etant orthodoxes ne peuvnet certes pretender constituer une minorite de religion dans un pays don’t la religion predominante est leur proper croyance. Neanmois et bien que depuis l’ apparition du christianisme jusqu’ il y a quelques dizaines d’ annees l’ office divin dans leurs eglises etait celbre en langue greque , le Gouvernement hellenique serait toujours dispose a examiner avec bienveillance toute demande provenant de ses ressortissants en question, et visant l’ employ, dans une eglise, de leur proper langue a la place du grec». Στα πλαίσια των εκπαιδευτικών μέτρων που η Ελλάδα επροτίθετο να λάβει συγκαταλεγόταν και η σύνταξη του Αλφαβηταρίου του τοπικού σλαβικού ιδιώματος με λατινικούς χαρακτήρες. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα θα προωθούσε και τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στους Σλαβόφωνους, πράγμα που η Κοινωνία των Εθνών αποδέχθηκε. «Il est bien que l’ enseignement cree au profit des populations grecques de langue slave comportera aussi un enseignement de la langue grecque». Πουθενά στα σχετικά διπλωματικά έγγραφα δεν υπάρχει ο όρος «μακεδονική εθνική μειονότητα» ή απλά «μακεδονική μειονότητα»]. Στο πλαίσιο της διαβαλκανικής συνεργασίας τη δεκαετία του 1930 για να αποτρέψει την ανάμιξη της Γιουγκοσλαβίας/Σερβίας και Βουλγαρίας στα ελληνικά πράγματα ο Βενιζέλος ήταν διατεθειμένος, εφόσον το επιθυμούσε ένας ικανός αριθμός ντόπιων Σλαβοφώνων, να ανοίξει σχολεία στα οποία θα διδασκόταν η τοπική σλαβική διάλεκτος, η οποία, όμως, έπρεπε να κωδικοποιηθεί και να γίνει γραπτή. Χαρακτηριστικά τόνιζε ο Βενιζέλος στον υπουργό Εξωτερικών της Γιουγκοσλαβίας, Μαρίνκοβιτς: «Εγώ, έλεγα, θα ήμην διατεθειμένος, αν κατά τον εσωτερικόν νόμον ο απαιτούμενος αριθμός μας ζητήση το άνοιγμα σχολείων από αυτούς τους Σλαβοφώνους, ν’ ανοίξω με μόνην την διαφοράν, ότι θα τα ήνοιγα ως μακεδονο-σλαβικά, και δεν θα επέτρεπα καμμίαν επαφήν με κυβερνήσεις άλλων κρατών» .  Κατά τον Έλληνα διπλωμάτη, Αγνίδη, στενό συνεργάτη του Βενιζέλου οι Σλαβόφωνοι διακρίνονταν σε τρεις κατηγορίες: α) σε άτομα με ελληνική συνείδηση, β) σε άτομα με ρευστή συνείδηση και γ) σε άτομα με φιλοβουλγαρισμό: «Πιστεύει [ενν. ο Βενιζέλος] ότι πρέπει να σεβόμαστε τις συνθήκες, αλλά όχι και να δημιουργούμε τεχνητά εμπόδια για την ομαλή ενσωμάτωση των μειονοτήτων στο κράτος του οποίου είναι μέλη. Στους Σλαβόφωνους π.χ. που δεν είναι πάνω από 85.000-90.000 σήμερα, υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό γραικομάνων, που αν και μιλούν σλαβικές διαλέκτους, αισθάνονται Έλληνες. Γιατί να ανεχτούν αυτοί τεχνητά μέτρα με σκοπό την καλλιέργεια βουλγαρικής ή σερβικής συνείδησης; Αυτοί κάνουν ό, τι μπορούν για να μάθουν ελληνικά και στέλνουν τα παιδιά τους σε ελληνικά σχολεία. Υπάρχουν άλλοι που δεν έχουν απολύτως καμία συνείδηση. Αυτοί θα γίνονταν οτιδήποτε αρκεί να τους εξασφαλίσεις την ησυχία τους. Γιατί να τους στρέψουμε σε άλλη κατεύθυνση; Υπάρχουν φυσικά και οι Σλαβόφωνοι που θα προτιμούσαν να μάθουν τα παιδιά τους βουλγαρικά. Αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά τίποτα. Όσοι ένιωθαν Βούλγαροι πήγαν ήδη στη Βουλγαρία. Όσοι έμειναν πιστεύουμε ότι έχουν θετικά συναισθήματα έναντι της Ελλάδας. Ο Βενιζέλος είναι έτοιμος να δώσει σ’ αυτήν την τρίτη κατηγορία σχολεία που να διδάσκουν τη διάλεκτό τους. Μέχρι στιγμής όμως κανείς δεν ζήτησε τέτοιο σχολείο. Αν ζητήσουν αυθόρμητα θα το έχουν, αλλά δεν θα τους το επιβάλλουμε κιόλας!» . Μετά το 1934 με την απόφαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς η τοπική ταυτότητα «Μακεδών»  μετατρεπόταν σε εθνική ταυτότητα (ούτε Έλληνες, ούτε Βούλγαροι, ούτε Σέρβοι). Έτσι εξηγείται ότι η ΚΛ και η VMRO (Obedineta) Ενώ μέχρι το 1934 με τον όρο «μακεδονικός λαός» εννοούνται όλες οι εθνότητες στη Μακεδονία (Αλβανοί, Βούλγαροι, Τούρκοι, Εβραίοι, Τσιγγάνοι, Βλάχοι, Έλληνες κτλ), μετά το 1934 γίνεται λόγο για μακεδονικό έθνος με αναφορά μόνο σε Σλάβους και γίνεται διάκριση μεταξύ των όρων «μακεδονικό έθνος» και «μακεδονικός λαός». Μετά το 1934 η VMRO (Obedineta) διαλύθηκε και απορροφήθηκε από τα Κομμουνιστικά Κόμματα που προπαγανδίζουν τον μακεδονισμό με τους νέους όρους. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Μιχάλη Κεραμιτζή που μετέπειτα έδρασε στο ΝΟΦ:  «Μονάχα οι έλληνες κομμουνιστές μιλούσαν πάντα για μακεδόνες και για Μακεδονία, αυτοί υπεράσπιζαν αυτή τη θέση και στα δικαστήρια καταδικάζονταν. Εγώ μέσα στο ΚΚΕ και από το ΚΚΕ, από τους έλληνες κομμουνιστές και όχι από τους μακεδόνες άρχισα να μαθαίνω ότι είμαι μακεδόνας. Αυτή είναι η αλήθεια» . Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στην Ελλάδα η αίσθηση του σλαβικού και κομμουνιστικού κινδύνου υπό κάθε έννοια, ιδιαίτερα την περίοδο του Μεταξά, έφθασε μέχρι το σημείο να απαγορεύεται η δημόσια χρήση των σλαβικών ιδιωμάτων. Σε υπόμνημά του προς τον Μεταξά (5.1.1939) ο Σωτήριος Γκοτζαμάνης καταδίκασε ως αναποτελεσματικές τις αψυχολόγητες τακτικές κρατικών παραγόντων, για παράδειγμα να λοιδωρούνται και να σέρνονται στο αστυνομικό τμήμα γέροντες άνθρωποι, επειδή δεν γνωρίζουν την ελληνική. Πρότεινε μια σειρά μέτρων, όπως αποτελεσματικό εκπαιδευτικό σύστημα με  ίδρυση νηπιαγωγείων σε κάθε δημοτικό σχολείο, οι δίγλωσσοι να υπηρετούν τη στρατιωτικής του θητεία στην Παλαιά Ελλάδα, πρόσληψη δίγλωσσων ως δημοσίων υπαλλήλων στη Νότιο Ελλάδα και Παλαιοελλαδιτών στις νέες χώρες κλπ. Ο Μεταξάς απάντησε (19.1.1939) ότι πολλά από τα μέτρα που προτείνονται λαμβάνονται, άλλα πρόκειται να ληφθούν και άλλα είναι υπό μελέτη .
• Αποσιωπάται πλήρως το γεγονός ότι υπήρξαν και βουλγαρίζοντες σλαβόφωνοι που αυτοαποκαλούνταν Μακεδόνες (Βούλγαροι) και συνεργάστηκαν με τις βουλγαρικές αρχές κατοχής κατά του ελληνικού πληθυσμού (περίπτωση Οχράνας) και ότι η δημιουργία του ΣΝΟΦ έγινε μετά από την επίσκεψη του Τέμπο στην Ελλάδα σε μια προσπάθεια του ΚΚΓ και του νεοϊδρυθέντος ΚΚΜ να καταπολεμηθεί ο φιλοβουλγαρισμός και να διαμορφωθεί μια καθαρή σλαβομακεδονική συνείδηση (ούτε έλληνες, ούτε Βούλγαροι, ούτε Σέρβοι). Δεν φαίνεται καθόλου η εμπλοκή γιουγκοσλαβικών παραγόντων στην ελληνική Μακεδονία το 1943-44, διάλυση του ΣΝΟΦ από τον ίδιο τον ΕΛΑΣ, η απόσχιση των ταγμάτων Αριδαίας-Έδεσσας και Φλώρινας-Καστοριάς το 1944 από τον ΕΛΑΣ, η γιουγκοσλαβική εμπλοκή στον Ελληνικό Εμφύλιο και η επίδραση των σχεδίων Βελιγραδίου-Σκοπίων για την ίδρυση μίας Ενιαίας Μακεδονίας είτε ως ανεξάρτητου κράτους σε μια Βαλκανική Ομοσπονδία (Τσέντο, Γκλιγκόρωφ, Μπρασνάρωφ), είτε εντός της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας (Κολισέφσκι).

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

• Υπάρχουν επίσης πολλές ιστορικές ανακρίβειες. Π.χ. Στο Vlado Velkovski- Halid Seidi- Arijan Aljademi- Dimka Risteska- Gjorgji Pavlovski, ISTORIJA ZA IX ODDELENIE (V izdanie), Skopje 2016, σ. 39 αναφέρεται ότι η Ελλάδα στο Μεσοπόλεμο ασκούσε αναθεωρητική πολιτική όσον αφορά τη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη. Προφανώς η Ελλάδα συγχέεται με τη Βουλγαρία. Πρέπει άμεσα να απαλειφθεί.

• Στο ίδιο εγχειρίδιο στη σ. 92 αναφέρεται ότι οι Αλβανοί Τσάμηδες συμμετείχαν στον ελληνικό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα συνεργαζόμενοι με τους έλληνες παρτιζάνους, ενώ ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Πρέπει άμεσα να απαλειφθεί. Οι Τσάμηδες συνεργάστηκαν με τις κατοχικές δυνάμεις και γι’ αυτό εξεδιώχθησαν από την Ελλάδα το 1944.
• Η κεντρική ιδέα που διακατέχει όλα τα εγχειρίδια είναι ότι υπήρχε μία ιστορική συνέχεια του μακεδονικού λαού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και ότι η Μακεδονία ήταν μία ιστορική και γεωγραφική ενότητα που δεν συνδέεται με την Ελλάδα και τον Ελληνισμό. Ακριβώς αυτή η διάκριση των ταυτοτήτων με τις αντίστοιχες πολιτιστικές διαστάσεις είναι και έργο της ΜΔΕΕ (έργο δύσκολο που απαιτεί βαθιά ιστορική γνώση των πηγών), εκτός από την απάλειψη αλυτρωτικών χαρτών, συμβόλων και αναφορών.