Σύνοδος Κορυφής: Τελικά, κερδίσαμε ή χάσαμε; Τι απαντά διπλωματική πηγή

Μια «υποσχετική» για επανεξέταση της κατάστασης στην ανατολική Μεσόγειο έως το Δεκέμβριο, με ανοιχτό το ενδεχόμενο ενεργοποίησης της εργαλειοθήκης της ΕΕ, στην οποία συμπεριλαμβάνονται και κυρώσεις. Κάπως έτσι θα μπορούσε να συνοψίσει κανείς το αποτέλεσμα της έκτακτης Συνόδου Κορυφής για την Τουρκία που ολοκληρώθηκε την Παρασκευή στις Βρυξέλλες.  

Οι αποφάσεις κινήθηκαν πολύ μακριά από τις προσδοκίες που επικρατούσαν στην Ελλάδα για επιβολή τομεακών κυρώσεων με σκοπό να πλήξουν την τουρκική οικονομία, αλλά και από έναν… μηχανισμό ενεργοποίησης των μέτρων αυτών. Πολύ μακριά επίσης και τις απαιτήσεις της Λευκωσίας για τη διεύρυνση της λίστας των κυρώσεων με ονόματα προσώπων από την εταιρία γεωτρήσεων. 

Ωστόσο, τόσο ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, όσο και ο Κύπριος Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης δηλώνουν ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα.

«Είμαστε απολύτως ικανοποιημένοι από τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής. Η ΕΕ έστειλε ένα σαφέστατο μήνυμα ενότητας, αλληλεγγύης και αποφασιστικότητας», είπε ο Κ. Μητσοτάκης. «Ξεκαθάρισε ότι η αποφυγή κάθε μονομερούς ενέργειας αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για βελτίωση σχέσεων ΕΕ Τουρκίας. Όλοι αυτό επιθυμούμε», πρόσθεσε. 

Στο ίδιο πνεύμα και ο Νίκος Αναστασιάδης εξέφρασε την ικανοποίησή του για το κείμενο των συμπερασμάτων. «Είχαμε εκτεταμένη συζήτηση για τους τρόπους δημιουργίας κλίματος για μια εταιρική σχέση ΕΕ- Τουρκίας που θα βασίζεται σε αρχές και αξίες της ΕΕ και στο διεθνές Δίκαιο. Υπήρξε ομόφωνη η θέση των ηγετών ότι αποτελεί προαπαιτούμενο ο τερματισμός εκνόμων ενεργειών Τουρκίας σε βάρος Κύπρου και Ελλάδας. Από εκεί και πέρα, υπήρξαν διαφωνίες στη μεθοδολογία: άμεση επιβολή κυρώσεων ή να δώσουμε περιθώριο στη διπλωματία», εξήγησε. 

Είναι πραγματικά θετικό το αποτέλεσμα της Συνόδου Κορυφής; Δικαίως επιχαίρονται οι δύο ηγέτες; 

Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά δε θα μπορούσε να δοθεί με ένα απλό ναι ή ένα όχι. Γιατί στη διπλωματία δεν υπάρχει άσπρο μαύρο. Για ακόμη μία φορά, η μέθοδος της «στρατηγικής υπομονής» επικράτησε, όπως συνήθως συμβαίνει στην ΕΕ.  

Όχι, λοιπόν, δεν επρόκειτο να επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία. Καταρχάς γιατί, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, οι κυρώσεις είναι καλύτερες όταν υπάρχουν και δεν επιβάλλονται, όταν δηλαδή υπάρχει ο φόβος τους και όχι η επιβολή τους που διακόπτει τις σχέσεις και χαλάει εντελώς το συναινετικό κλίμα. 

Επιπλέον, η Τουρκία δεν είναι Λευκορωσία. Τα ζητήματα που έχει η ΕΕ να λύσει μαζί της είναι περίπλοκα –το λένε σε κάθε τόνο οι Πρόεδροι των ευρωπαϊκών θεσμών. Η Λευκορωσία είναι απλώς μια τρίτη χώρα, η Τουρκία έχει ως άσσους στο μανίκι της: μεταναστευτικό, Συρία, Λιβύη, ενεργειακό, επαφές με τη Μέση Ανατολή και τώρα Ναγκόρνο Καραμπάχ! 

Αλλά και οι πρωτεύουσες το έχουν πει επανειλημμένως, ειδικά το Βερολίνο, με την Καγκελάριο Μέρκελ να κολακεύει απροκάλυπτα την Άγκυρα προχθές στο γερμανικό κοινοβούλιο. Μεταξύ της Τουρκίας και πολλών χωρών υπάρχουν συμφωνίες, συμφέροντα, παραδοσιακές καλές σχέσεις, όπως και κακές σχέσεις, διμερείς αντιπαραθέσεις και κόντρες. Πολύ δύσκολο να συντεθούν οι κοινές προθέσεις, εξού και η δύσκολη διαπραγμάτευση για το κείμενο στη Σύνοδο Κορυφής που μόλις ολοκληρώθηκε. 

Επίσης, προς το συμφέρον της Ελλάδας αλλά και της Κύπρου που «κρατούν» τα σύνορα της Ευρώπης είναι να υπάρχει μια καλή γειτονία με την Τουρκία. «Ποιος δε θα ήθελε να μην υπάρχουν εντάσεις; Καταλαβαίνουμε πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση. Αλλά από εκεί και πέρα, τα συμφέροντα είναι πολλά και κοινά», μας είπε η διπλωματική πηγή. 

Οι διπλωμάτες των Βρυξελλών αποκωδικοποιούν το θετικό μήνυμα των συμπερασμάτων της Συνόδου στα εξής σημεία: στο ότι υπάρχει αιρεσιμότητα στις επιλογές –αν δηλαδή η Τουρκία συνεχίσει τις προκλητικές ενέργειες, η σχέση της με την ΕΕ δε θα βελτιωθεί. «Η αναφορά σε συγκεκριμένα άρθρα των Συνθηκών είναι η πιο κοντινή εκδοχή στις κυρώσεις που θα μπορούσε να φτάσει το συμβούλιο των ηγετών», μας λένε. Κι επίσης, το γεγονός ότι αναφέρονται «όλα τα εργαλεία» στη διάθεση της ΕΕ, είναι ένα μήνυμα στην Τουρκία και ένα κλείσιμο ματιού σε Ελλάδα και Τουρκία. Τέλος, το ότι υπάρχει ένας χρονικός ορίζοντας για όλα αυτά είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό.  

Ακόμη και το «καρότο» είναι σχετικό. Γιατί οι ηγέτες ανέφεραν την τελωνειακή ένωση και υπονόησαν την απελευθέρωση της βίζας, υπό τον όρο ότι θα συνεχιστούν οι εποικοδομητικές προσπάθειες.  

Τέλος, το Συμβούλιο επέμεινε σε μια πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο και κάλεσε τον Ύπατο Εκπρόσωπο να ξεκινήσει συνομιλίες σχετικά με την οργάνωσή του. «Τεχνικά ζητήματα όπως η συμμετοχή, το πεδίο εφαρμογής και το χρονοδιάγραμμα θα πρέπει να συμφωνηθούν με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη». Αυτό, όπως είπε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είναι μια υπενθύμιση ότι η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να καθίσει στο τραπέζι εκπροσωπούμενη μόνο σε ανώτερο επίπεδο, όπως στα Ευρωπαϊκά Συμβούλια.  

Χάσαμε τελικά ή κερδίσαμε; Στην απάντηση αυτή, ο διπλωμάτης χαμογέλασε: η διπλωματία είναι μια συνεχής μάχη, έστω και των σαλονιών.