Κομισιόν: Καταπέλτης η έκθεση για την Τουρκία - «Απομακρύνεται από τις ευρωπαϊκές αξίες»

Έκθεση-καταπέλτη σε βάρος της Τουρκίας δημοσίευσε η Κομισιόν. Στο πλαίσιο της ετήσιας αξιολόγησης των υπό ένταξη κρατών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε σήμερα μια αναλυτική επισκόπηση των κεφαλαίων ένταξης της χώρας.

Στην έκθεση αναφέρεται ότι η Τουρκία απομακρύνεται από τις ευρωπαϊκές αξίες και Αρχές και αναφέρεται ότι υπάρχουν σοβαρά εμπόδια στη λειτουργία της Δημοκρατίας, του κράτους Δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Ιδιαίτερα επικριτικό είναι το κεφάλαιο της εξωτερικής πολιτικής, όπου η Κομισιόν υιοθετεί πλήρως τη θέση της Ελλάδας και της Κύπρου, ενώ αναφέρονται όλες οι λεπτομέρειες των γεγονότων του καλοκαιριού, μετά την υπογραφή του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου.

Θετικά λόγια επεφύλαξε η Κομισιόν για τον τομέα της μετανάστευσης, αναφερόμενη στις  «εξαιρετικές προσπάθειες» της Τουρκίας για τη φροντίδα σχεδόν τεσσάρων εκατομμυρίων προσφύγων από τη Συρία και άλλες χώρες που βρίσκονται στην επικράτειά της. Ωστόσο, η έκθεση επικρίνει την τουρκική κυβέρνηση για την «ενεργό ενθάρρυνση» που παρείχε σε πρόσφυγες και μετανάστες που αποπειράθηκαν να εισέλθουν μαζικά σε ευρωπαϊκό έδαφος μέσω του χερσαίου συνόρου με την Ελλάδα τον περασμένο Μάρτιο.

Πιο αναλυτικά, η έκθεση της Κομισιόν που παρουσίασε ο Επίτροπος Όλιβερ Βαρέλι αναφέρει:

Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας συγκρούστηκε όλο και περισσότερο με τις προτεραιότητες της ΕΕ στο πλαίσιο της Κοινής Εξωτερικής και Πολιτική ασφαλείας. Οι εντάσεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αυξήθηκαν περαιτέρω κατά τη διάρκεια σύνταξης της έκθεσης, ως αποτέλεσμα των παράνομων ενεργειών και προκλητικών δηλώσεων της Τουρκίας που αμφισβητούν το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας για εκμετάλλευση πόρων υδρογονανθράκων στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου. Η Τουρκία ανέπτυξε δύο γεωτρήσεις και δύο σεισμικά σκάφη στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κυπριακής Δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών που έχουν λάβει άδεια από την Κυπριακή Κυβέρνηση σε ευρωπαϊκές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και στην κυπριακά χωρικά ύδατα. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις συνόδευσαν τα πλοία για τις γεωτρήσεις και τις σεισμικές έρευνες κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων τους, θέτοντας σοβαρή απειλή για την ασφάλεια της περιοχής. Η Τουρκία αμφισβήτησε επίσης το καθεστώς της περιφραγμένης πόλης των Βαρωσίων (Αμμόχωστος).

Η ΕΕ έχει τονίσει επανειλημμένα την ανάγκη σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών μελών της ΕΕ, που περιλαμβάνουν τη σύναψη διμερών συμφωνιών και την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών τους πόρων σύμφωνα με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της Θάλασσας. Η Τουρκία πρέπει να δεσμευτεί κατηγορηματικά για σχέσεις καλής γειτονίας, διεθνείς συμφωνίες και την ειρηνική επίλυση των διαφορών σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, προσφεύγοντας, εάν είναι απαραίτητο, στο Διεθνές Δικαστήριο.

Υπό το φως των μη εξουσιοδοτημένων δραστηριοτήτων γεώτρησης της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, τον Ιούλιο του 2019 το Συμβούλιο αποφάσισε έναν αριθμό μέτρων, συμπεριλαμβανομένου του ότι δεν πρέπει να πραγματοποιηθεί προς το παρόν το Συμβούλιο Σύνδεσης ΕΕ-Τουρκίας, ούτε περαιτέρω συναντήσεις των διαλόγων υψηλού επιπέδου ΕΕ-Τουρκίας. Η ΕΕ υιοθέτησε περαιτέρω ένα πλαίσιο για στοχεύει μέτρα κατά της Τουρκίας τον Νοέμβριο του 2019 και αποφάσισε τον Φεβρουάριο του 2020 να προσθέσει δύο άτομα στον κατάλογο των ονομασιών βάσει αυτού του πλαισίου κυρώσεων.

Την 1η Οκτωβρίου 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε ότι, δεδομένων των εποικοδομητικών προσπαθειών για να σταματήσουν οι παράνομες δραστηριότητες προς την Ελλάδα και την Τουρκία, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να ξεκινήσει θετική πολιτική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας με ιδιαίτερη έμφαση στον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης και του εμπορίου, τις επαφές μεταξύ ανθρώπων, το διάλογο υψηλού επιπέδου, τη συνεχή συνεργασία για τα θέματα μετανάστευσης, σύμφωνα με τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τόνισε επίσης ότι σε περίπτωση ανανεωμένων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που διαθέτει, συμπεριλαμβανομένων και των άρθρων 29 ΣΕΕ και το άρθρο 215 ΣΛΕΕ, προκειμένου να υπερασπιστούν τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της.

Η Τουρκία δεν έχει ακόμη εκπληρώσει την υποχρέωσή της να διασφαλίσει την πλήρη και χωρίς διακρίσεις εφαρμογή του πρόσθετου πρωτοκόλλου στη συμφωνία σύνδεσης ΕΕ-Τουρκίας και δεν έχει εξαλείψει όλα τα εμπόδια για την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, συμπεριλαμβανομένων των περιορισμών στις απευθείας συγκοινωνιακές συνδέσεις με την Κύπρο. Δεν έγινε καμία πρόοδος στην εξομάλυνση των διμερών σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία. 

Η υπογραφή διμερούς μνημονίου συμφωνίας για την οριοθέτηση της θαλάσσιας δικαιοδοσίας για τις περιοχές μεταξύ της Τουρκίας και της κυβέρνησης της Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης τον Νοέμβριο του 2019 αύξησε τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς αγνόησε τα κυριαρχικά δικαιώματα των νησιών της Ελλάδας στην περιοχή. Υπήρξε μια απότομη αύξηση των προκλητικών ενεργειών από την Τουρκία προς την Ελλάδα, ειδικά με τουρκικές υπερπτήσεις σε ελληνικές κατοικημένες περιοχές.

Από την άποψη αυτή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τον Δεκέμβριο του 2019, επιβεβαίωσε κατηγορηματικά την αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο σχετικά με δράσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο Πέλαγος. Τόνισε ότι το Μνημόνιο παραβιάζει με τα κυρίαρχα δικαιώματα τρίτων κρατών, δε συμμορφώνεται με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να έχει νομικές συνέπειες για τρίτα κράτη.

Τον Μάιο του 2020, οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ επιβεβαίωσαν εκ νέου τη θέση της ΕΕ σχετικά με τις συνεχιζόμενες παράνομες δραστηριότητες της Τουρκίας στην Ανατολή Μεσόγειο, καθώς και για την προκλητική και επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας σε σχέση με την Κύπρο και η Ελλάδα, υπογραμμίζοντας ότι η αποχή από μονομερείς δράσεις είναι ένα βασικό στοιχείο για να επιτραπεί ο διάλογος μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας για να προχωρήσουν και ότι οι παράνομες ενέργειες της Τουρκίας έχουν σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο σε όλο το φάσμα των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας. Τον Οκτώβριο του 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Τουρκία να αποδεχτεί την πρόσκληση της Κύπρου για έναρξη διαλόγου με στόχο την επίλυση όλων των διαφορών μεταξύ της Τουρκίας και της Κύπρου.

Η ΕΕ καταδίκασε τη μονομερή στρατιωτική δράση της Τουρκίας στη βορειοανατολική Συρία και παρότρυνε την Τουρκία να σταματήσει την στρατιωτική δράση, να αποσύρει τις δυνάμεις της και να σεβαστεί το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Η συντριπτική πλειονότητα των κρατών-μελών αποφάσισαν να σταματήσουν την άδεια εξαγωγής όπλων στην Τουρκία.

Ύστερα από αεροπορικές επιθέσεις εναντίον τουρκικών στρατευμάτων στην επαρχία του Idlib στα τέλη Φεβρουαρίου 2020, η Τουρκία ξεκίνησε στρατιωτική επιχείρηση με το όνομα «Spring Shield» στην περιοχή. Η Τουρκία και η Ρωσία συμφώνησαν για κατάπαυση του πυρός τον Μάρτιο του 2020 και σταθεροποιήθηκε η πρώτη  γραμμή στη βορειοδυτική Συρία, δημιούργησε έναν νέο διάδρομο κατά μήκος του αυτοκινητόδρομου Μ4 και δημιούργησε ένα πλαίσιο κοινών ρωσικών-τουρκικών στρατιωτικών περιπολιών. Η Τουρκία διατήρησε τις στρατιωτικές θέσεις παρατήρησης στο έδαφος, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βρίσκονται σε εδάφη που ελέγχονται τώρα από το συριακό καθεστώς, και έφερε περαιτέρω ενισχύσεις στην περιοχή. Η Τουρκία αύξησε σημαντικά τον στρατό της για τη συμμετοχή στη σύγκρουση στη Λιβύη, συμβάλλοντας στην αναστροφή της επί τόπου κατάστασης.

Αντίθετα, στον τομέα της πολιτικής μετανάστευσης και ασύλου, η Τουρκία σημείωσε κάποια πρόοδο. Καθ 'όλη τη διάρκεια του 2019, η Τουρκία δεσμεύτηκε για την εφαρμογή της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας του Μαρτίου 2016 και έπαιξε βασικό ρόλο στη διασφάλιση της αποτελεσματικής διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών κατά μήκος της Ανατολικής Μεσογείου.

Η Τουρκία συνέχισε τις εξαιρετικές προσπάθειές της για παροχή άνευ προηγουμένου ανθρωπιστικής βοήθειας και υποστήριξης σε περισσότερους από 3,6 εκατομμύρια εγγεγραμμένους πρόσφυγες από τη Συρία και περίπου 370.000 εγγεγραμμένους πρόσφυγες από άλλες χώρες, φιλοξενώντας έτσι τη μεγαλύτερη προσφυγική κοινότητα στον κόσμο. Ωστόσο, το Μάρτιο του 2020, η Τουρκία ενθάρρυνε ενεργά τους μετανάστες και τους πρόσφυγες να ακολουθήσουν τη χερσαία διαδρομή προς την Ευρώπη μέσω της Ελλάδας. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία ενός άτυπου στρατοπέδου σε ένα από τα ελληνοτουρκικά σύνορα σημεία διέλευσης στο Pazarkule, φιλοξενώντας περίπου 60.000 μετανάστες και πρόσφυγες σε άθλιες συνθήκες.

Τον Μάρτιο, οι τουρκικές αρχές οργάνωσαν μεταφορές για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες μακριά από τη παραμεθόρια περιοχή και έκλεισε τα σύνορα με την Ελλάδα και τη Βουλγαρία εκτός από την εμπορική κυκλοφορία λόγω του ξεσπάσματος της πανδημίας COVID-19. Ωστόσο, ο Τούρκος Υπουργός Εσωτερικών ανέφερε ότι αυτή η κίνηση δεν σήμαινε αλλαγή στην πολιτική της Τουρκίας να επιτρέψει την έξοδο παράνομων μεταναστών στα σύνορά της και η κυβέρνηση δεν είχε καμία πρόθεση να αποτρέψει οποιονδήποτε επιθυμεί να φύγει από την Τουρκία. Ενώ η ΕΕ αναγνώρισε το αυξημένο μεταναστευτικό βάρος και τους κινδύνους που αντιμετώπιζε η Τουρκία στο έδαφός της και τις σημαντικές προσπάθειες που έκανε για να φιλοξενήσει πρόσφυγες, απέρριψε έντονα τη χρήση από την Τουρκία της μεταναστευτικής πίεσης για πολιτικούς σκοπούς.

Συνολικά, ο αριθμός των παράνομων συνόρων μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας παρέμειναν σημαντικά χαμηλότερες από ό, τι πριν από την υιοθέτηση της κοινής δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας. Η παρατεταμένη παρουσία προσφύγων στη χώρα απαιτεί αποτελεσματικά μέτρα ένταξης για την αποφυγή κοινωνικών εντάσεων. Οι αρχές πρέπει να αυξήσουν την πρόσβαση στη δημόσια υγεία για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες στη χώρα. Μια ολοκληρωμένη τροποποίηση του νόμου για τους αλλοδαπούς και τη διεθνή προστασία εγκρίθηκε το 2019.

Η Τουρκία εξακολουθεί να μην εφαρμόζει τη συμφωνία επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας για όλα τα κράτη μέλη, ούτε οι διατάξεις που αφορούν τους υπηκόους τρίτων χωρών. Παρά την ανακοίνωση για επιτάχυνση των εργασιών για την ελευθέρωση των θεωρήσεων, δεν αποκαταστάθηκαν εκκρεμή σημεία αναφοράς για την απελευθέρωση των θεωρήσεων και δεν έγιναν οι τροποποιήσεις του νόμου κατά της τρομοκρατίας και της προστασίας δεδομένων, που εξακολουθούν να εκκρεμούν.

Συνοψίζοντας, η έκθεση αναφέρει όσον αφορά την ικανότητά της ως υποψήφιο κράτος, η Τουρκία συνέχισε να ευθυγραμμίζεται με το κεκτημένο της ΕΕ, αν και με πολύ περιορισμένο ρυθμό και με κατακερματισμένο τρόπο. Εξακολουθούν να υπάρχουν περιπτώσεις οπισθοδρόμησης σχετικά με ορισμένες βασικές πτυχές στους τομείς του ανταγωνισμού λόγω αύξησης των κρατικών ενισχύσεων και έλλειψης διαφάνειας, κοινωνία της πληροφορίας και μέσα ενημέρωσης, οικονομική και νομισματική πολιτική, τελωνειακή ένωση, εξωτερικές σχέσεις και εξωτερική, πολιτική ασφάλειας και άμυνας.

Η Τουρκία είναι προχωρημένη στους τομείς του εταιρικού δικαίου, των διευρωπαϊκών δικτύων και της επιστήμης και της έρευνας, και έχει επίσης επιτύχει ένα καλό επίπεδο προετοιμασίας σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της ελεύθερης κυκλοφορίας των αγαθών, του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως επίσης σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και επιχειρηματική και βιομηχανική πολιτική. Η Τουρκία είναι μέτρια προετοιμασμένη για τις δημόσιες συμβάσεις καθώς σημαντικά κενά παραμένουν στην ευθυγράμμισή τους. Η Τουρκία είναι επίσης μέτρια προετοιμασμένη σε τομείς όπως η ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων, η πολιτική μεταφορών, η ενέργεια, η φορολογία, η οικονομική και νομισματική ένωση, τα στατιστικά στοιχεία, όπου απαιτούνται περαιτέρω σημαντικές προσπάθειες.

Συνολικά, στους περισσότερους τομείς πρέπει ακόμη να γίνουν πιο φιλόδοξες και καλύτερα συντονισμένες πολιτικές ώστε να καθιερωθούν και να εφαρμοστούν. Σε όλους τους τομείς, πρέπει να δοθεί περισσότερη προσοχή στην επιβολή της νομοθεσίας ενώ πολλοί τομείς απαιτούν περαιτέρω σημαντική πρόοδο για την επίτευξη νομοθετικής ευθυγράμμισης με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, την ενίσχυση της ανεξαρτησίας των ρυθμιστικών αρχών και την οικοδόμηση των διοικητικών υπηρεσιών. 

Για το εσωτερικό της Τουρκίας 

Παρά την άρση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης τον Ιούλιο του 2018, οι αρνητικές επιπτώσεις της διετούς διάρκειάς της συνέχισε να επηρεάζει σημαντικά τη δημοκρατία και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Μερικές νομικές διατάξεις που παρέχουν έκτακτες παραπάνω εξουσίες στις κυβερνητικές αρχές διατηρούνται, ενώ κάποια ενσωματώθηκαν στους νόμους. Βασικές συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης και των οργάνων του δεν έχουν ακόμη απαντηθεί. Ισχυρισμοί για αδικήματα πρέπει να αντιμετωπίζονται μέσω διαφανών διαδικασιών και σε προσωποποιημένη βάση. Η ατομική ποινική ευθύνη μπορεί να ευσταθεί μόνο με πλήρη σεβασμό για το διαχωρισμό των εξουσιών, την πλήρη ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος και με βάση το δικαίωμα κάθε ατόμου σε δίκαιη δίκη και σωστή διαδικασία. 

Ο συνταγματικός σχεδιασμός συνέχισε να συγκεντρώνει τις εξουσίες στο επίπεδο της Προεδρίας χωρίς διασφάλιση ενός ορθού και αποτελεσματικού διαχωρισμού αρμοδιοτήτων μεταξύ της εκτελεστικής, της νομοθετικής και της δικαστικής εξουσίας. Ελλείψει αποτελεσματικού μηχανισμού ελέγχου και εξισορρόπησης, η δημοκρατική  λογοδοσία του εκτελεστικού κλάδου παραμένει περιορισμένη στις εκλογές. Υπό αυτές τις συνθήκες, η σοβαρή οπισθοδρόμηση του σεβασμού των δημοκρατικών προτύπων, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών αρχών συνεχίστηκε. Η πολιτική πόλωση συνέχισε να αποτρέπει τον εποικοδομητικό κοινοβουλευτικό διάλογο. Η κοινοβουλευτική εποπτεία της εκτελεστικής εξουσίας παρέμεινε αδύναμη. Σύμφωνα με το προεδρικό σύστημα, πολλές  ρυθμιστικές αρχές και η Κεντρική Τράπεζα συνδέονταν άμεσα με την Προεδρία, υπονομεύοντας την ανεξαρτησία τους.

Ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης κέρδισε την επανάληψη των μητροπολιτικών δημοτικών εκλογών στην Κωνσταντινούπολη στις 23 Ιουνίου 2019. Ενώ οι εκλογές είχαν οργανωθεί επαγγελματικά, χαρακτηρίστηκαν από περιορισμένη πολυφωνία για δημοκρατικά μέσα ενημέρωσης και συνθήκες που αντικειμενικά δεν ήταν δίκαιες για όλα τα πολιτικά κόμματα και υποψηφίους από κάθε άποψη. Η Τουρκία πρέπει να λάβει μέτρα για τη βελτίωση του ευρύτερου περιβάλλοντος για τις εκλογές, διασφαλίζοντας ίσους όρους ανταγωνισμού για όλους τους υποψηφίους και προστατεύοντας την ακεραιότητα της εκλογικής επεξεργασίας και διαδικασίας. Η εφαρμογή των συστάσεων της Επιτροπής της Βενετίας είναι ζωτικής σημασίας από αυτή την άποψη.

Η κατάσταση στα νοτιοανατολικά εξακολούθησε να είναι πολύ ανησυχητική, παρά τo βελτιωμένο περιβάλλον ασφάλειας. Η αντικατάσταση 47 δημοκρατικά εκλεγμένων δημοτικών δημάρχων του HDP από κεντρικά διορισμένους διαχειριστές στα νοτιοανατολικά έθεσε τα αποτελέσματα της δημοκρατικής διαδικασίας της 31ης Μαρτίου 2019 υπό αμφισβήτηση. Οι συλλήψεις και απολύσεις εκλεγμένων δημάρχων και εκπροσώπων του κόμματος συνεχίστηκαν και έπληξαν σοβαρά την τοπική δημοκρατία. Η κυβέρνηση συνέχισε τις επιχειρήσεις ασφαλείας για τις επαναλαμβανόμενες βίαιες ενέργειες του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), το οποίο παραμένει στον κατάλογο των ατόμων, ομάδων και οντοτήτων της ΕΕ που εμπλέκονται σε τρομοκρατικές ενέργειες.