Θα μπορούν τελικά οι Έλληνες του εξωτερικού να ψηφίσουν;

Όπως όλα δείχνουν, μετά την ενεργοποίηση από το υπουργείο Εσωτερικών της σχετικής ειδικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων, οι Έλληνες του εξωτερικού είναι πολύ πιθανό να μπορούν να ψηφίζουν στις εκλογές. 

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, η επιτροπή, που συνεδρίασε για πρώτη φορά στις 24 Οκτωβρίου, θα κληθεί ουσιαστικά να πάρει θέση πάνω σε τρία ζητήματα: Ποιοι θα ψηφίζουν, ποιους θα ψηφίζουν και με ποιο τρόπο θα ψηφίζουν.

Το πιο δύσκολο ζήτημα 

Το πρώτο ζήτημα, που είναι και το δυσκολότερο, θα εξεταστεί στην επόμενη συνεδρίαση. Στέλεχος του υπουργείου Εσωτερικών που συμμετέχει στην επιτροπή ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι η ψήφος των ομογενών στην πραγματικότητα αποτελεί ένα «ανοιχτό συνταγματικό ερώτημα» που καλείται να απαντήσει η επιτροπή για το αν είναι επιτρεπτό ή όχι να τεθούν κάποια κριτήρια για το ποιοι θα έχουν δικαίωμα ψήφου (για παράδειγμα, όσοι δεν απουσιάζουν από τη χώρα πάνω από 10 χρόνια) ή αν θα πρέπει να δοθεί αυτό το δικαίωμα σε όλους. 

Το στέλεχος του ΥΠΕΣ σημείωσε ότι «ενώ πολιτικά όλοι συμφωνούμε ότι αυτός που έφυγε πριν από 50 χρόνια δεν είναι το ίδιο με αυτόν που έφυγε τα τελευταία χρόνια λόγω της κρίσης, υπάρχει ανοιχτό αυτό το συνταγματικό ερώτημα», εκτιμώντας ότι το πιθανότερο είναι να μην υπάρξει περιορισμός για το χρόνο μετοίκησης στο εξωτερικό και να αποφασιστεί πως ό,τι ισχύσει να ισχύσει για όλους όσοι έχουν την ελληνική ιθαγένεια».

Ποιους θα ψηφίζουν

Το δεύτερο ζήτημα που θα απασχολήσει την επιτροπή είναι ποιους θα ψηφίζουν οι απόδημοι. Θα καλούνται να «σταυρώσουν» τους βουλευτές της εκλογικής περιφέρειας που ανήκει ο δήμος, όπου είναι εγγεγραμμένοι, όπως συμβαίνει με τους ετεροδημότες, θα ψηφίζουν τους υποψηφίους των κομμάτων στο Επικρατείας ή θα θεσπιστούν κάποιες έδρες (π.χ. 5 έως 10) που θα καταλαμβάνουν οι βουλευτές που θα εκλέγονται από τον απόδημο Ελληνισμό; Στην τελευταία περίπτωση είναι αναγκαίο να εγγραφούν σε ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού και να δημιουργηθούν νέες εκλογικές περιφέρειες (π.χ. εκλογική περιφέρεια Κεντρικής Ευρώπης, Βόρειας Αμερικής, Αυστραλίας κ.λπ.) και κάθε περιφέρεια να αναδεικνύει έναν ορισμένο αριθμό βουλευτών, που θα ψηφίζουν οι Έλληνες της περιοχής αυτής.

Πού θα ψηφίζουν

Για το τρίτο ζήτημα, που είναι και το απλούστερο, τα μέλη της επιτροπής θα κληθούν να καταλήξουν εάν οι Έλληνες του εξωτερικού θα ψηφίζουν στα κατά τόπους προξενεία ή μέσω επιστολικής ψήφου.

Όπως ανέφερε ο υπουργός Εσωτερικών, Αλέξης Χαρίτσης, στην εισαγωγική του τοποθέτηση κατά την πρώτη συνεδρίαση, η νομοθεσία ορίζει ότι η επιτροπή πρέπει να παραδώσει το πόρισμά της το αργότερο μέσα σε πέντε μήνες, αλλά επειδή η επόμενη χρονιά είναι εκλογική, στόχος του υπουργείου είναι να καταλήξει στα συμπεράσματά της τον Ιανουάριο του 2019, ώστε να ακολουθήσει διακομματικός διάλογος και να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση εντός της τρέχουσας κοινοβουλευτικής περιόδου.

Τι επικρατεί διεθνώς

Οι 89 από τις 124 χώρες που συμπεριλαμβάνονται από το Freedom House στις αντιπροσωπευτικές Δημοκρατίες και τα 26 από τα 28 κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχουν με κάποιο τρόπο τη δυνατότητα εξάσκησης του δικαιώματος ψήφου στους πολίτες του εξωτερικού.

Στην Ελλάδα, παρόλο που το Σύνταγμα εξασφαλίζει το δικαίωμα ψήφου σε όλους τους Έλληνες άνω των 17 ετών, με καθαρό ποινικό μητρώο, που είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους και αναφέρει (άρθρο 108) ότι «το κράτος μεριμνά για τη ζωή του απόδημου Ελληνισμού και τη διατήρηση των δεσμών του με τη μητέρα πατρίδα», οι απόδημοι δεν μπορούν να εξασκήσουν το εκλογικό δικαίωμα, διότι απουσιάζει το απαιτούμενο νομοθετικό πλαίσιο.

Από τη Μεταπολίτευση έως σήμερα ο εκλογικός νόμος έχει αλλάξει επτά φορές (1974, 1985, 1989, 1990, 2004, 2008 και 2016), αλλά, ενώ πάντοτε υπήρχε σχετική συζήτηση και σε τρεις περιπτώσεις κατατέθηκαν και τροπολογίες, τελικά ποτέ δεν ευοδώθηκε κάτι τέτοιο.

Σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της ψήφου των αποδήμων έγινε με την Ζ΄ αναθεωρητική Βουλή το 2001, κατά την οποία προστέθηκε η παράγραφος 4 στο άρθρο 51 του Συντάγματος που ορίζει την ψήφιση σχετικού νόμου με την πλειοψηφία των δύο τρίτων των βουλευτών (από τουλάχιστον 200).

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Εκτός των άλλων, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο στο πλαίσιο της υπόθεσης Σιταρόπουλου, έκρινε ότι θα πρέπει να θεσπιστούν κριτήρια που θα καθορίζουν κατά πόσο έχουν ισχυρούς δεσμούς οι κάτοικοι του εξωτερικού ώστε να μπορούν να συμμετάσχουν στις εκλογές της πατρίδας τους. Στην απόφασή του το δικαστήριο πρότεινε εμμέσως τρία κριτήρια: Τη δυνατότητα των αποδήμων α) να συμμετάσχουν στον δημόσιο διάλογο, β) να επηρεάσουν τις θέσεις των πολιτικών κομμάτων και την επιλογή υποψηφίων και γ) να επηρεαστούν από τους νόμους που έχει θεσπίσει το Kοινοβούλιο της χώρας προέλευσης.

Ικανοποίηση Τέρενς Κουίκ

Την προσωπική του ικανοποίηση που το νομοσχέδιο για τη συγκρότηση της επιτροπής, το οποίο θα δώσει την ψήφο στους Έλληνες κατοίκους εξωτερικού, φέρει και τη δική του υπογραφή, εκφράζει με δήλωσή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για τον Απόδημο Ελληνισμό, Τέρενς Κουίκ.

Αναφερόμενος στο χρονοδιάγραμμα κατάθεσης του τελικού νομοθετικού κειμένου, ο κ. Κουίκ δήλωσε τη βεβαιότητα ότι θα έρθει μέσα στις προβλεπόμενες προθεσμίες και πιθανότατα πριν από το τέλος του χρόνου και σημείωσε: «Εάν δεν υπάρξουν στη Βουλή και κυρίως στην Ολομέλεια, κωλυσιεργίες και ανεδαφικές αιτιάσεις εκ μέρους της αντιπολίτευσης, εάν δεν θελήσουν να τορπιλίσουν το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας για μικροκομματικούς λόγους, τότε θα μπορούν οι Έλληνες κάτοικοι εξωτερικού να ψηφίσουν από τον τόπο της κατοικίας τους στις επόμενες εκλογές, τον Σεπτέμβριο του 2019».