Πώς το ΚΚΕ αποκατέστησε τον Αρη Βελουχιώτη

Τον Νοέμβριο του 2011 του 2011, η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη για το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ αποφάσιζε την πολιτική, αλλά όχι την κομματική αποκατάσταση του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ, Αρη Βελουχιώτη. Η απόφαση εκείνη, που συνέπεσε με την πλήρη (πολιτική και κομματική) αποκατάσταση του ιστορικού ηγέτη του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη, είχε ξεκινήσει έναν μεγάλο κύκλο ιστορικών και πολιτικών συζητήσεων. Επτά χρόνια αργότερα, το ίδιο κομματικό όργανο αποφασίζει να αποδώσει ξανά τον τίτλο του κομματικού μέλους στον Αρη, 73 χρόνια μετά τον θάνατο και την αποκήρυξή του, δίνοντας το έναυσμα για έναν νέο γύρο αντιπαράθεσης. Η απόφαση του 2011 ήταν ξεκάθαρη: «Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη αποφασίζει την επίσημη πολιτική αποκατάσταση του Αρη Βελουχιώτη. Θεωρεί ότι είχε δίκιο ως προς την εκτίμηση που έκανε για τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Παράλληλα η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη σημειώνει ότι η διαφωνία του Αρη με τη Συμφωνία της Βάρκιζας δεν δικαιώνει τη στάση του απέναντι στη συλλογική θέση του Κόμματος και την παραβίαση από αυτόν της κομματικής πειθαρχίας, καθώς και την αξιοποίηση από τον Αρη της φήμης και του σεβασμού που είχε κατακτήσει την προηγούμενη περίοδο ως καπετάνιος του ΕΛΑΣ και στέλεχος του ΚΚΕ. Η στάση του αυτή, που αποτέλεσε ρήξη με τη θεμελιώδη αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, δεν καθιστά δυνατή τη μετά θάνατο αποκατάσταση και της κομματικής του ιδιότητας» αναφερόταν χαρακτηριστικά.

ΑΛΛΗ ΟΠΤΙΚΗ

Τι μεσολάβησε μέσα σε επτά χρόνια και οδήγησε τον Περισσό στην αναθεώρηση της παραπάνω απόφασης; Σύμφωνα με όσα αναφέρουν στο «Εθνος της Κυριακής» κορυφαία κομματικά στελέχη, όλο αυτό το διάστημα συνεχίστηκε η ιστορική μελέτη, η οποία έδωσε νέα οπτική για την εποχή. Η αποκατάσταση του αρχείου του κόμματος ολοκληρώθηκε 20 σχεδόν χρόνια μετά την καταστροφική πλημμύρα του Ποδονίφτη, προσφέροντας νέα στοιχεία για τα γεγονότα εκείνης της εποχής. Παράλληλα, το αρχείο εμπλουτίστηκε από πληθώρα νέων ντοκουμέντων αυτής της περιόδου, ενώ αποκτήθηκε και πρόσβαση σε αρχειακό υλικό που αφορούσε τις σχέσεις του ΚΚΕ με το ΚΚΣΕ και τα ΚΚ των γειτονικών βαλκανικών κρατών.

Το συμπέρασμα από τη μελέτη όλων αυτών των ντοκουμέντων ήταν ότι ο Βελουχιώτης έπεσε θύμα μιας προβληματικής δομής και λειτουργίας του ΚΚΕ εκείνη την εποχή. Αν και οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η απόφαση της αποκατάστασης δεν δίνει περισσότερες λεπτομέρειες ως προς το ποια ήταν αυτά τα προβλήματα στη λειτουργία του κόμματος, μια σειρά από ιστορικές μελέτες συμφωνούν ότι η πολιτική και κοινωνική κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με την πολιτική των «πλατιών συμμαχιών» που οδήγησαν στη δημιουργία του ΕΑΜ -παρότι βρίσκονταν υπό την καθοδήγηση του ΚΚΕ- δυσκόλεψε την αυτοτελή λειτουργία του, που με τη σειρά της οδήγησε τον Βελουχιώτη στο να μη συμμορφωθεί με τις συλλογικές αποφάσεις. Επί της ουσίας, αυτά τα δεδομένα συνηγόρησαν υπέρ του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ, που δεν αποκήρυξε τον δρόμο του ένοπλου αγώνα για την αντιμετώπιση του status quo που δημιούργησε η ήττα του ΕΑΜ στα Δεκεμβριανά. Παράλληλα με τα παραπάνω, την εποχή εκείνη, σύμφωνα με την ανάλυση του ΚΚΕ, το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα βρέθηκε σε σύγχυση εξαιτίας της ίδιας της φύσης του παγκόσμιου πολέμου και της συμμετοχής της ΕΣΣΔ σε αυτόν, ενώ η αυτοδιάλυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, σε συνάρτηση με την έλλειψη «καθαρής» επαναστατικής γραμμής, δημιούργησαν σημάδια δυσλειτουργίας σχεδόν σε όλα τα κομμουνιστικά κόμματα της Ευρώπης.

ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ

Με την ανακοίνωση της απόφασης αποκατάστασης του Βελουχιώτη, ξεκίνησε ένας νέος κύκλος συζητήσεων σχετικά με αυτή. Ορισμένοι υποστήριξαν ότι «η Ιστορία δεν γράφεται με κομματικές αποφάσεις», παραβλέποντας -κατά τον Περισσό- τη συμμετοχή στην Πανελλαδική Συνδιάσκεψη δεκάδων επιστημόνων και ιστορικών που ουδεμία σχέση έχουν με το ΚΚΕ, όπως επίσης και την επιστημονική τεκμηρίωση που δίνουν στο όργανο τα νέα στοιχεία που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας. Δεν είναι πάντως λίγοι αυτοί που αναρωτιούνται για ποιον λόγο είναι τόσο σημαντικές οι κομματικές αποκαταστάσεις για τα νεκρά εδώ και δεκαετίες μέλη του ΚΚΕ και γιατί οι αποφάσεις αυτές ανοίγουν τόσο μεγάλο κύκλο συζητήσεων. Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στα χρόνια του Μεσοπολέμου και της περιόδου 1941-1974. Χιλιάδες φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, βασανίστηκαν ή εκτελέστηκαν, ακριβώς για αυτή τους την ιδιότητα, του μέλους του ΚΚΕ. Εκατοντάδες προτίμησαν να υπομείνουν βασανιστήρια ή να οδηγηθούν στο εκτελεστικό απόσπασμα, παρά να υπογράψουν τις γνωστές «δηλώσεις μετανοίας». Ολα αυτά τα χρόνια που πέρασε το ΚΚΕ στην παρανομία, στο βουνό και στην πολιτική προσφυγιά, ο τίτλος του κομματικού μέλους ήταν τίτλος τιμής για τους κομμουνιστές. Επομένως, η διαγραφή τους από το κόμμα θεωρού-

νταν «ατιμωτική» και μόνο η κομματική τους αποκατάσταση θα ήταν ικανή να σβήσει τη «ρετσινιά».

Ο Αρης Βελουχιώτης ήταν ο πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ και η πλέον αναγνωρίσιμη φιγούρα της Εθνικής Αντίστασης. Μετά την απελευθέρωση και τα Δεκεμβριανά του 1944, αντιτάχθηκε στη Συμφωνία της Βάρκιζας και τη χαρακτήρισε λαθεμένη. Στο διάστημα Φεβρουάριος - Απρίλιος 1945 ανέλαβε με δική του ευθύνη πρωτοβουλίες για τη συγκρότηση νέου αντάρτικου στρατού, παρά την αντίθετη απόφαση του ΚΚΕ. Η 11η Ολομέλεια της ΚΕ (Απρίλιος 1945) διέγραψε τον Αρη και τον αποκήρυξε, δίχως να δώσει την απόφαση στη δημοσιότητα. Στις 16 Ιουνίου 1945, την ημέρα που ο Αρης αυτοκτόνησε περικυκλωμένος από τον στρατό, στον «Ριζοσπάστη» δημοσιεύτηκε η ανακοίνωση του ΠΓ που κατήγγειλε τον Βελουχιώτη, κάνοντας αναφορά και στην απόφαση της 11ης Ολομέλειας.

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΚΑΙΩΣΗ

Τρεις μέρες μετά την αυτοκτονία του, στις 19 Ιουνίου 1945, ο «Ριζοσπάστης» σε άρθρο με τίτλο «ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ» έγραψε για τον Αρη: «Ο τόσο τραγικός θάνατος του Αρη Βελουχιώτη προκαλεί θλίψη ανάμεσα στους πραγματικούς πατριώτες, αγωνιστές της εθνικής ιδέας. Γιατί ανεξάρτητα από τη θέση που πήρε μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, θέση που αντικειμενικά εξυπηρετούσε την αντίδραση, δεν μπορεί και δεν επιτρέπεται να ξεχνάει κανείς ότι ο Αρης Βελουχιώτης ήταν ένας από τους πρωτοπόρους του αγώνα της Αντίστασης και από τους πρωταθλητές στην οργάνωση του αντάρτικου κινήματος...». Επίσης, από την αρχή της δεκαετίας του ‘60 υπήρξαν πράξεις πολιτικής αποκατάστασης του Αρη, που ουσιαστικά απέρριπταν τις κατηγορίες σε βάρος του. Μάλιστα, τον Μάρτιο του 1962 δημοσιεύτηκε στο κομματικό περιοδικό «Νέος Κόσμος» άρθρο μέλους τού τότε ΠΓ, στο οποίο γινόταν λόγος για αποκατάσταση σειράς στελεχών του ΚΚΕ, ανάμεσά τους και του Αρη. Το άρθρο ανέφερε: «Η ΚΕ ακύρωσε αποφάσεις της παλιάς καθοδήγησης για διαγραφή ή καθαίρεση μελών της ΚΕ, που αποδείχτηκαν αβάσιμες και αδικαιολόγητες. Ταυτόχρονα αποκατέστησε τη μνήμη των συντρόφων [...] Αρη Βελουχιώτη [...] κ.ά.». Πάντως, μέχρι το 2011 η σχετική απόφαση δεν έχει βρεθεί στο Αρχείο του ΚΚΕ. Τα δύσκολα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, του εμφυλίου και της ήττας που ακολούθησε οδήγησαν στην άδικη κρίση αρκετών κορυφαίων στελεχών του ΚΚΕ από το κόμμα τους. Τα χρόνια που ακολούθησαν, το ΚΚΕ προσπάθησε με μια σειρά από αποφάσεις να αποκαταστήσει τα μέλη του αυτά από τις άδικες κατηγορίες που τους είχαν αποδοθεί. Μαζί με τον Αρη Βελουχιώτη, αποκαταστάθηκαν και δυο ακόμη μέλη του κόμματος και αξιωματικοί του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος, ο Γιώργος Γεωργιάδης και ο Γιώργος Γιαννούλης. Σύμφωνα με πληροφορίες, στην εισήγηση για την κομματική τους αποκατάσταση γίνεται ουσιαστικά λόγος για άδικες κατηγορίες σε βάρος τους μετά από ήττες του ΔΣΕ. Εκτός των τριών προσφάτως αποκατεστημένων, το ΚΚΕ έχει προχωρήσει στη μετά θάνατον απόδοση του κομματικού τίτλου και σε άλλες περιπτώσεις – μεταξύ άλλων εκείνες του ιστορικού ηγέτη του κόμματος (1932-1956) Νίκου Ζαχαριάδη και του Νίκου Βαβούδη. Αρκετά χρόνια νωρίτερα, η 9η Ολομέλεια του 1958, αφού επανεξέτασε τις υποθέσεις των συντρόφων Γιώργη Σιάντου, Νίκου Πλουμπίδη (Μπάρμπα) και Κώστα Γυφτοδήμου (Καραγιώργη), διαπίστωνε ότι δεν υπήρχε κανένα στοιχείο που να στηρίζει την κατηγορία του προβοκάτορα και χαφιέ, που απέδωσε στους παραπάνω συντρόφους η προηγούμενη καθοδήγηση με επικεφαλής τον Ν. Ζαχαριάδη. Με βάση την παραπάνω διαπίστωση, η Ολομέλεια της ΚΕ χαρακτήριζε την κατηγορία εκείνη ως αστήριχτη και συκοφαντική, προϊόν του ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος, αποφασίζοντας την αποκατάσταση της μνήμης τους.