Γιάννης Μαυρής: Πρόωρο να μιλήσουμε για παγίωση του δικομματισμού

«Οι εκλογές του 2019 έκλεισαν τη δεκαετία του μνημονίου, με την επιστροφή μιας συντηρητικής παράταξης στη διακυβέρνηση της χώρας μετά από μια δεκαετία κρίσης και την αποτυχία της συνταγής που δοκίμασε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ», λέει ο Γιάννης Μαυρής στην έναρξη της συνομιλίας μας για τη σημασία της εκλογικής διαδικασίας του 2019. 

Ο Γιάννης Μαυρής, πολιτικός επιστήμονας και διευθύνων σύμβουλος της εταιρίας Public Issue,  χαρτογραφεί, μιλώντας στο ethnos.gr, το τοπίο των πολιτικών συσχετισμών σήμερα, τις ανακατατάξεις που συντελούνται, καθώς και τις δυναμικές που αποτυπώνονται στο πεδίο των δημοσκοπήσεων. 

Η επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 καθόρισε το αποτέλεσμα το 2019

«Η προσχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ στη μνημονιακή πολιτική, μετά το δημοψήφισμα του 2015», εκτιμά ο Γιάννης Μαυρής, «αποτελεί ένα στοιχείο που καθόρισε το αποτέλεσμα των εκλογών του 2019». «Η μεταστροφή του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 έχει ενισχύσει αυτό που ονομάζουμε σύγκλιση των κομμάτων στην κορυφή ή αλλιώς το φαινόμενο των κομμάτων-καρτέλ. Στην ουσία, αυτά τα κόμματα διαρρηγνύουν τη σχέση τους με την κοινωνία και δεν είναι πλέον αντιπροσωπευτικοί κοινωνικοί μηχανισμοί. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ενισχύονται, απλά ενισχύονται ως κρατικοί μηχανισμοί. Αυτό το στοιχείο αφήνει ένα κενό εκπροσώπησης, το οποίο στην ουσία τροφοδοτεί την αποχή. Τα κοινωνικά στρώματα που απελπίζονται από την πολιτική –κι αυτό αφορά κυρίως την Αριστερά– τροφοδοτούν το ρεύμα της αποχής», επισημαίνει. 

Ταυτόχρονα, τα αποτελέσματα των εκλογών του 2019 σηματοδότησαν και μια απορρόφηση της πολιτικής ρευστότητας που είχε καταγραφεί στο φάσμα της Δεξιάς, η οποία είχε διασπαστεί από το μνημόνιο. Η δικαστική και πολιτική ήττα της Χρυσής Αυγής αποτελεί ακόμα έναν παράγοντα που συνέβαλε στην επανασυσπείρωση της συντηρητικής κοινωνικής βάσης κυρίως γύρω από τη Νέα Δημοκρατία, σημειώνει ο Γιάννης Μαυρής.

Υφίσταται ακόμα η μετεκλογική ευφορία

Παράλληλα, εντοπίζει δύο βασικά στοιχεία τα οποία διατρέχουν την πολιτική κατάσταση της χώρας από τις εκλογές του 2019 και μετά: Πρώτον, τη μετεκλογική ευφορία που χαρακτηρίζει τυπικά την αλλαγή του κόμματος της διακυβέρνησης και δεύτερον, την αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία είχε πιο δομικά χαρακτηριστικά.

Μιλώντας για τα δύο χρόνια που μεσολάβησαν των εκλογών, ο κ. Μαυρής αναγνωρίζει ως κεντρικό τον ρόλο της πανδημίας. «Η πανδημία αποτελεί μια τομή και επομένως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πώς θα εξελισσόταν η πολιτική κατάσταση αν δεν μεσολαβούσε αυτό το πρωτοφανές γεγονός», σημειώνει. «Επέφερε το πάγωμα της πολιτικής δραστηριότητας και στην ουσία ήταν μια μεγάλη ευκαιρία για την κυβέρνηση να προχωρήσει το πρόγραμμά της χωρίς κοινωνικές αντιδράσεις και ενστάσεις», αναφέρει. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τον ίδιο, αυτό το στοιχείο της αναστολής της πολιτικής ζωής –το οποίο πλέον αίρεται– έχει ευνοήσει συνολικά τους υπάρχοντες δικομματικούς συσχετισμούς.

Σημαντικά συρρικνωμένος ο δικομματισμός

Πόσο, κοντά, όμως είμαστε σε ένα δικομματικό μοντέλο και τι χαρακτηριστικά θα έχει αυτό; Κατά την εκτίμηση του κ. Μαυρή το δικομματικό τοπίο αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα είναι σημαντικά συρρικνωμένο, καθώς τα δύο μεγάλα κόμματα συγκεντρώνουν μικρότερα ποσοστά σε σχέση με το παρελθόν. Με αυτή την έννοια, μολονότι υπάρχει μια τάση ενίσχυσης του δικομματισμού, θεωρεί ότι είναι πρώιμο να γίνεται λόγος για παγίωσή του. «Χρειάζονται περισσότερες εκλογικές αναμετρήσεις για να πούμε αν όντως ο δικομματισμός παγιώνεται. Ένα ζήτημα που είναι ανοικτό είναι η σταθερότητα του ΣΥΡΙΖΑ. Η σταθερότητα της Νέας Δημοκρατίας είναι περισσότερο δεδομένη. Πέρασε την κρίση την περίοδο του 2012 και βεβαίως την ήττα του 2015, αλλά συγκρατήθηκε. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι νεότερο κόμμα, αν και έχει διαμορφώσει σχέση εκπροσώπησης με το εκλογικό του σώμα», αναφέρει.

Κληθείς να σχολιάσει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά δημοσκοπήσεων που δείχνουν ορισμένη δυσαρέσκεια προς επιλογές της κυβέρνησης, χωρίς όμως ενίσχυση της αξιωματικής αντιπολίτευσης ο Γιάννης Μαύρης σημειώνει ότι υπάρχουν δύο ζητήματα που πρέπει να ληφθούν υπόψη. «Οι δημοσκοπήσεις του 2019 είχαν υποεκτιμήσει το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ. Καμία προεκλογική δημοσκόπηση δεν προέβλεψε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα ξεπεράσει το 30%. Αυτό το στοιχείο της υπερεκτίμησης του πρώτου κόμματος είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται στις τηλεφωνικές δημοσκοπήσεις. Είναι πιθανόν αυτή η μεροληψία των τηλεφωνικών δημοσκοπήσεων να έχει αυξηθεί την περίοδο που διανύουμε, επομένως δεν είναι ασφαλές να θεωρήσουμε δεδομένες τις διαφορές που καταγράφονται αυτή τη στιγμή», τονίζει.

Ένα δεύτερο στοιχείο που μπορεί, σύμφωνα με τον Γιάννη Μαυρή, να ερμηνεύσει την έλλειψη φθοράς της κυβέρνησης είναι ότι η μεταβολή του 2019 ήταν σημαντική πολιτικά και δεν έχει εξαντλήσει ακόμα τη δυναμική της. «Η ΝΔ είναι στη διακυβέρνηση της χώρας δύο χρόνια, δηλαδή στο μέσο του εκλογικού κύκλου. Αυτό εξηγεί γιατί η δυσαρέσκεια που υπάρχει –η οποία είναι διευρυμένη– δεν μεταφράζεται σε εκλογική μετατόπιση», σημειώνει.

Αναφορικά με τις διαχωριστικές γραμμές που επιχειρούν να θέσουν τα δύο μεγάλα κόμματα ως προς την ταυτότητά τους, ο Γιάννης Μαυρής σημειώνει: «Με δεδομένο ότι υπάρχει σύγκλιση των δύο κομμάτων στα περισσότερα θέματα των μνημονιακών πολιτικών, οι διαφοροποιήσεις ανάμεσά τους θα πρέπει να αναζητηθούν σε κάποια άλλα πεδία. Ένα από αυτά είναι το θέμα του “νόμου και της τάξης”. Εκεί η κυβέρνηση έχει ακολουθήσει μια σκληρότερη γραμμή, ενισχύοντας την καταστολή. Γύρω από αυτό το σημείο υπάρχει τόσο σε επίπεδο πολιτικής, όσο και εικόνας μια διαφοροποίηση των δύο μεγαλύτερων κομμάτων. Σε άλλα ζητήματα, όπως αυτά των δικαιωμάτων, δεν φαίνεται να στοιχειοθετείται μια αντιπαράθεση και σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει η βάση της αντίθεσης των δύο κομμάτων που υπήρχε πριν από το 2015», αναφέρει.

Η σχέση πολιτών - κομμάτων είναι ευάλωτη

Ερωτηθείς αν αυτό το στοιχείο φανερώνει και την έλλειψη ενός κενού εκπροσώπησης, ο κ. Μαυρής σημειώνει: «Το κενό προκύπτει από τους χαλαρούς δεσμούς εκπροσώπησης των πολιτών από τα κόμματα. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μεγαλύτερη ρευστότητα και κινητικότητα, καθώς και μεγαλύτερη αυτονομία των πολιτών από τα κόμματα και δυνάμει δυνατότητα μετακίνησης. Το στοιχείο αυτό είναι δεδομένο. Το γεγονός ότι παγιώθηκαν δύο κόμματα στις εκλογές, δεν σημαίνει ότι αυτή η σχέση είναι “μπετοναρισμένη”. Είναι ευάλωτη σχέση. Ακριβώς επειδή υπάρχει μια αποστασιοποίηση των κομμάτων από τους πολίτες και τα κόμματα δεν έχουν οργανωτική ικανότητα και δεν ελέγχουν τους ψηφοφόρους, η δυνατότητα μιας αυτόνομης κοινωνικής δράσης –ακόμα και αιφνίδιας μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης– υφίσταται ανά πάσα στιγμή. Σε παγκόσμιο επίπεδο και παρά την πανδημία, το 2020 σημειώθηκε ρεκόρ κοινωνικών κινητοποιήσεων ερήμην των κομμάτων, σε πάρα πολλές χώρες, ευρωπαϊκές και μη», αναφέρει.

Δεν είναι βέβαιο ότι θα δούμε επανάληψη του 2012

Σε αυτό το πλαίσιο, υπενθυμίζοντας ότι οι επόμενες εκλογές θα διεξαχθούν με απλή αναλογική, τονίζει ότι «το εκλογικό σώμα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο». Για το ενδεχόμενο διπλών εκλογών, ο Γιάννης Μαυρής σημειώνει ότι δεν θεωρεί δεδομένο ότι αυτές θα έχουν πολωτικά χαρακτηριστικά. 

«Δεν είμαι σίγουρος ότι μπορεί να επαναληφθεί το φαινόμενο του 2012. Τότε η πόλωση ήταν πραγματική και ο φόβος να κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ τις εκλογές πολύ μεγάλος. Αυτή τη στιγμή δεν είμαστε σε τέτοια κατάσταση και δεν υπάρχουν οι αντικειμενικές προϋποθέσεις να πάρει η πόλωση τις διαστάσεις του 2012. Επίσης, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι βέβαιο ότι και οι δεύτερες εκλογές θα δώσουν αυτοδυναμία στο πρώτο κόμμα. Με τα σημερινά δεδομένα, η Νέα Δημοκρατία θα έχει έναν ισχυρό λόγο να διεκδικήσει την αυτοδυναμία, αλλά αυτό είναι ένα ανοικτό ζήτημα. Την περίπτωση ενός μεγάλου συνασπισμού είναι ακόμα πιο δύσκολο να τη φανταστεί κανείς ως ενδεχόμενο και η εμπειρία των συμμαχικών κυβερνήσεων της προηγούμενης δεκαετίας δεν μπορεί να θεωρηθεί ιδιαίτερα θετική, ιδίως για τους μικρούς συμμάχους, για τους οποίους απέβη μοιραία», καταλήγει. 

Όλες οι ειδήσεις

Νέα μέτρα: Τι αλλάζει στην καθημερινότητα μας από Δευτέρα – Πώς θα διασκεδάζουμε, τι ισχύει για τα ταξίδια στα νησιά

Νίκος Μαραντζίδης: Θα μεγαλώσει η διαφορά ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ στις επόμενες εκλογές

Γιάννης Μαυρής: Πρόωρο να μιλήσουμε για παγίωση του δικομματισμού

Προολυμπιακό Τουρνουά: Μεγάλη νίκη της Εθνικής κόντρα στην Τουρκία με 81-63

Φωτιά στην Κεφαλονιά: Ολονύχτια μάχη με τις φλόγες – Εκκενώσεις οικισμών