«Μαθήµατα» πολιτικής διεύρυνσης από το…1989

η «πολύπλευρη διεύρυνση» δεν είναι καινοφανές φαινόµενο. Για την ακρίβεια, είναι το «προφίλ» που τα κόµµατα τα οποία διεκδικούν την εξουσία επιθυµούν συχνά να καλλιεργήσουν προεκλογικά. Ιδίως σε περιόδους πολιτικής ρευστότητας και απουσίας ζητηµάτων που διχάζουν τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάµεις.

Τα σηµερινά δεδοµένα, βάσει των οποίων το κυβερνών κόµµα επιχειρεί ανοίγµατα τόσο προς τη Σοσιαλδηµοκρατία όσο και προς την Κεντροδεξιά, θα µπορούσαν να παραλληλιστούν µε το παρελθόν: Πλέον πρόσφορη περίοδος το τέλος της δεκαετίας του ’80, οπότε το ΠΑΣΟΚ κινήθηκε ανάλογα, µε τον Ανδρέα Παπανδρέου να δροµολογεί τη ∆ηµοκρατική Συµπαράταξη. Ο παραλληλισµός εστιάζεται στη µεθοδολογία ανάδειξης της κατάλληλης πλατφόρµας και στον τρόπο µε τον οποίο η διεύρυνση «χωνεύτηκε» από το ΠΑΣΟΚ. Γιατί, βέβαια, το κόµµα του Ανδρέα Παπανδρέου βρισκόταν στο «κέντρο» της πολιτικής γεωγραφίας, και όχι στα αριστερά. Οµως είχαν ήδη εµπεδωθεί οι αποστάσεις του από τον ριζοσπαστισµό του 1974-1981 ή των πρώτων χρόνων της διακυβέρνησης της χώρας. (Η ανάλογη διαδικασία στον ΣΥΡΙΖΑ πραγµατοποιήθηκε σε πολύ µικρότερο χρονικό διάστηµα.)

Για την πρόοδο

Επίσηµα η ίδρυση της ∆ηµοκρατικής Συµπαράταξης ανακοινώθηκε στις 8 Οκτωβρίου 1989, έπειτα από σύσκεψη προσωπικοτήτων του ΠΑΣΟΚ στην Εκάλη. Είχε, όµως, προετοιµαστεί το προηγούµενο διάστηµα, δροµολογώντας προσχωρήσεις από τα δεξιά και τα αριστερά. Μιλώντας στη δηµόσια τηλεόραση το 1990, ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε περιγράψει την πολιτική λειτουργική του εγχειρήµατος: Σηµείωσε πως «αποτελεί συνδετικό κρίκο προς τις κατευθύνσεις άλλων πολιτικών δυνάµεων, οι οποίες εντάσσονται στον χώρο της προόδου της δηµοκρατίας, της ανανέωσης και του εκσυγχρονισµού».

Είχε, µάλιστα, επισηµάνει πως «δεν υπάρχει αποκλειστικότητα, υπάρχει δυναµική ανάπτυξης συναίνεσης µε όλες τις δυνάµεις που εκφράζουν την εποχή µας και υπόσχονται λύσεις στα καίρια προβλήµατα της χώρας µας». Τόνιζε, επίσης, πως «η ∆ηµοκρατική Συµπαράταξη δεν µονοπωλεί τις γνώσεις και τις προοπτικές». Ενα δεύτερο σηµαντικό στοιχείο ήταν πως οι κινήσεις διεύρυνσης δεν προέκυπταν κατά κύριο λόγο από συλλογικές διαδικασίες. Η επιλογή των προσώπων -λόγω του φορτισµένου παρελθόντος- δεν θα ήταν καθόλου, µα καθόλου εύκολο να «σταθεί» στην αυστηρή και λεπτοµερή κριτική. Ετσι, η φιγούρα του Ανδρέα Παπανδρέου επέβαλε νέες καταστάσεις, αποφεύγοντας ατέρµονες συζητήσεις.

Οπως σχολίαζε σε συνεντεύξεις του εκείνη την εποχή ο Τηλέµαχος Χυτήρης, «ο Ανδρέας Παπανδρέου έπαιρνε κάθε φορά πάνω του την όποια διεύρυνση, όπως όταν  συνάντησε µυστικά σε σπίτι της Φιλοθέης τον Αντώνη Μπριλλάκη. Γι’ αυτό και πετύχαινε». Να θυµίσουµε ότι ο Αντώνης Μπριλλάκης, ιστορικό στέλεχος του ΚΚΕ παλαιότερα και του ΚΚΕ Εσωτερικού στη συνέχεια, βουλευτής Πειραιώς επί χρόνια µε την Ε∆Α, συνεργάστηκε µε το ΠΑΣΟΚ το 1989, µε γνώµονα κυρίως τις αντιλήψεις του περί της ανάγκης συνεργασίας του ΠΑΣΟΚ µε την Ανανεωτική Αριστερά, που την περίοδο εκείνη είχε διαφορετικές αναζητήσεις. Αποδέχθηκε τη σχετική πρόταση της ∆ηµοκρατικής Συµπαράταξης και «κατέβηκε» υποψήφιος στην πρώτη περιφέρεια της Αθήνας, όπου και εκλέχθηκε.

Οι πάγιες διαφωνίες του µε το ΚΚΕ Εσωτερικού οδήγησαν τον Αντ. Μπριλλάκη στο ΠΑΣΟΚ, αφού πρώτα πέρασε από την ΕΑΡ του Λεωνίδα Κύρκου. Αλλωστε, και µε αυτό τον σχηµατισµό διαφώνησε εντός του ενιαίου Συνασπισµού το 1989 στο κεντρικό ζήτηµα της παραποµπής του Ανδρέα Παπανδρέου στο ειδικό δικαστήριο. Τελικά, εντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ, και µάλιστα έγινε και µέλος της Κεντρικής Επιτροπής το 1992.

Την ίδια χρονιά, το 1989, στο ΠΑΣΟΚ µεταπήδησε ο Ιωάννης Μπούτος. ∆εν επρόκειτο, φυσικά, για κάποιο τυχαίο πρόσωπο, αλλά για υπουργό των παλαιότερων κυβερνήσεων της Νέας ∆ηµοκρατίας, υποψήφιο αρχηγό του κόµµατος και χαρακτηριστικό εκφραστή της λεγόµενης «Κεντροδεξιάς». Ενα σηµαντικό στέλεχος, δηλαδή, της «γαλάζιας» παράταξης, που όµως είχε τεθεί εκτός Νέας ∆ηµοκρατίας πέντε χρόνια νωρίτερα: το 1984. Αιτία η αντιπαλότητά του µε τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, εναντίον του οποίου διεκδίκησε την ηγεσία µε την αποχώρηση από την αρχηγία του Ευάγγελου Αβέρωφ.

Τον Ιωάννη Μπούτο υποδέχθηκε το ΠΑΣΟΚ µε…τιµές, αφού του προσφέρθηκε εκλόγιµη θέση στο ψηφοδέλτιο επικρατείας και το 1989 και το 1990, ενώ το 1993 διορίστηκε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας. Προφανώς, αυτό σχετίζεται και µε την τόλµη που επέδειξε να…διαβεί τον Ρουβίκωνα σε µια περίοδο που η απόφαση του Κ. Μητσοτάκη να παραπέµψει σε ειδικό δικαστήριο τον Ανδρέα Παπανδρέου είχε προκαλέσει προβλήµατα και στο εσωτερικό της Ν∆.

Βοήθησαν εκλογικά

Κρίνοντας κανείς εκ των υστέρων, δεν µπορεί παρά να συµπεράνει ότι οι κινήσεις αυτές βοήθησαν εκλογικά το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, που όχι µόνο επιβίωσε από τη µεγαλύτερη κρίση του -λόγω του σκανδάλου Κοσκωτά-, αλλά ηγεµόνευσε τα επόµενα χρόνια, γεγονός που αποτελεί κίνητρο για να µελετώνται και σήµερα οι τακτικές του ιδρυτή του.