Τσακλόγλου: Ατομικοί «κουμπαράδες» στην επικουρική ασφάλιση από τη νέα χρονιά

Σε ατομικούς λογαριασμούς -κουμπαράδες- θα τοποθετούνται οι εισφορές των νέων εργαζομένων στην επικουρική ασφάλιση από το 2022. Στις αλλαγές που φέρνει η νέα χρονιά στο ασφαλιστικό σύστημα αναφέρεται σε συνέντευξη του στo ethnos.gr o υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Πάνος Τσακλόγλου.

Όπως σημειώνει οι σωρευμένες στον «ατομικό κουμπαρά» εισφορές της επικουρικής ασφάλισης θα επενδύονται σε κατάλληλα σχεδιασμένα επενδυτικά χαρτοφυλάκια. Το ύψος της σύνταξης του ασφαλισμένου θα προσδιορίζεται από τις καταβληθείσες εισφορές και τις αποδόσεις των επενδύσεών του, ενώ θα υπάρχει εγγύηση μη αρνητικής απόδοσης.

Παράλληλα ο κ. Τσακλόγλου αναφέρεται στις κινήσεις που γίνονται για την ταχύτερη απονομή των συντάξεων. «Στοχεύουμε σύντομα να φτάσουμε τις 30.000 απονομές συντάξεων μηνιαίως και, κατ’ αυτό τον τρόπο, ευελπιστούμε ότι το απόθεμα των εκκρεμών συντάξεων θα έχει μειωθεί θεαματικά προς το τέλος του πρώτου εξαμήνου της νέας χρονιάς» υπογραμμίζει χαρακτηριστικά.

• Από την 1η Ιανουαρίου μπαίνουν σε εφαρμογή οι «ατομικοί κουμπαράδες» στην επικουρική ασφάλιση. Πώς ακριβώς θα λειτουργήσει το νέο σύστημα και ποιους αφορά;

To βασικό χαρακτηριστικό του νέου συστήματος είναι, πράγματι, η τοποθέτηση των εισφορών των εργαζομένων σε ατομικούς λογαριασμούς («κουμπαράδες») και όχι στην καταβολή των συντάξεων των τωρινών συνταξιούχων. Στη συνέχεια, οι σωρευμένες στον «ατομικό κουμπαρά» εισφορές θα επενδύονται σε κατάλληλα σχεδιασμένα επενδυτικά χαρτοφυλάκια και το ύψος της σύνταξης του ασφαλισμένου θα προσδιορίζεται από τις καταβληθείσες εισφορές και τις αποδόσεις των επενδύσεών του.

Η διαχείριση θα γίνεται από ένα νέο δημόσιο Ταμείο, το Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ), σε συνεργασία με πιστοποιημένους επαγγελματίες. Οι εισφορές θα επενδύονται με τη δέουσα επιμέλεια, επαγγελματική διαχείριση, διαφάνεια και κανόνες καλής διακυβέρνησης. Οι ασφαλισμένοι θα έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν την εξέλιξη του «ατομικού κουμπαρά» τους, τη σώρευση των εισφορών και των αποδόσεων στα πρότυπα λειτουργίας του e-banking.

Η μεταρρύθμιση αφορά τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας από το νέο έτος, εφόσον απασχολούνται σε τομείς στους οποίους είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση (μισθωτοί ιδιωτικού και δημόσιου τομέα καθώς και αυτοαπασχολούμενοι δικηγόροι και μηχανικοί). Προαιρετικά, από το 2023 θα μπορούν να ενταχθούν και οι ήδη εργαζόμενοι ηλικίας κάτω των 35 ετών, ανεξαρτήτως του τομέα απασχόλησής τους.

Με τη μετατροπή της επικουρικής ασφάλισης σε κεφαλαιοποιητική, προσπαθούμε, κυρίως, να περιορίσουμε την έκθεση του ασφαλιστικού μας συστήματος στον δημογραφικό κίνδυνο. Tα διανεμητικά συστήματα, όπως είναι το δικό μας, δουλεύουν καλά όταν υπάρχουν πολλοί εργαζόμενοι και λίγοι συνταξιούχοι. Όμως, η συνθήκη αυτή δεν ισχύει στη χώρα μας, μα ούτε και στο σύνολο, σχεδόν, του δυτικού κόσμου.

Η δημιουργία των ατομικών λογαριασμών αναμένεται να δημιουργήσει ισχυρά αντικίνητρα για συμμετοχή των νέων εργαζόμενων σε ανασφάλιστη εργασία, συμβάλλοντας έτσι στον περιορισμό ενός από τα πιο σοβαρά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Ταυτόχρονα, θα βοηθήσει στην αποκατάσταση της κλονισμένης εμπιστοσύνης των νέων προς το ασφαλιστικό σύστημα, συνδέοντας με απτό και διαφανή τρόπο τις εισφορές τους με τη σύνταξή τους.

Επιπλέον, στόχος μας είναι το νέο Ταμείο να λειτουργήσει και ως αναπτυξιακό εργαλείο, καθόσον σημαντικό τμήμα των πόρων του πρόκειται να επενδυθεί στην εγχώρια οικονομία. Υψηλότερες επενδύσεις οδηγούν σε αύξηση της παραγωγικότητας, σε υψηλότερους μισθούς, σε υψηλότερη απασχόληση και, τελικά, σε υψηλότερο ΑΕΠ. Αυτό, με τη σειρά του, έχει θετικό δημοσιονομικό αντίκτυπο, εφόσον οδηγεί σε υψηλότερα φορολογικά έσοδα και σε υψηλότερες εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.

• Υπάρχει ρήτρα για να διασφαλιστεί πως η επένδυση των εισφορών των ασφαλισμένων δεν εγκυμονεί κινδύνους για χαμηλότερες επικουρικές συντάξεις;

Κυρία Κοκκαλιάρη, όπως ανέφερα και προηγουμένως, το ασφαλιστικό μας σύστημα είναι εκτεθειμένο στον δημογραφικό κίνδυνο. Το γεγονός ότι όλο και λιγότεροι εργαζόμενοι θα πρέπει να συντηρούν τις συντάξεις όλο και περισσότερων συνταξιούχων, μας οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε χαμηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, με σταθερά ποσοστά ασφαλιστικών εισφορών, η μέση επικουρική σύνταξη αναμένεται να μειωθεί από 16% του μέσου μισθού που είναι σήμερα, σε 9,5% στις τρεις επόμενες δεκαετίες.

Στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες, κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα λειτουργούν συμπληρωματικά προς τα διανεμητικά εδώ και αρκετές δεκαετίες. Η εμπειρία αυτών των χωρών – πολλές από τις οποίες έχουν αξιοζήλευτο κράτος πρόνοιας – δείχνει ότι σε βάθος χρόνου οι αποδόσεις που επιτυγχάνονται στα κεφαλαιοποιητικά συστήματα είναι σημαντικά υψηλότερες από εκείνες των διανεμητικών συστημάτων. Αυτό, πρακτικά, σημαίνει υψηλότερες επικουρικές συντάξεις για τους μελλοντικούς συνταξιούχους.

Ωστόσο, επειδή επιδιώκουμε περαιτέρω διασφάλιση των μελλοντικών συνταξιούχων, ακόμα και στην ακραία περίπτωση που οι αποδόσεις των επενδύσεών τους αποβούν αρνητικές, έχουμε εισαγάγει στο νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης την καινοτομία της εγγύησης μη αρνητικής απόδοσης. Με απλά λόγια, είναι εγγυημένο ότι οι συντάξεις του νέου συστήματος θα αντιστοιχούν, τουλάχιστον, στις εισφορές που έχουν καταβληθεί, και μάλιστα σε πραγματικούς όρους, δηλαδή λαμβάνοντας υπόψη και την επίδραση του πληθωρισμού. Στην πράξη, βεβαίως, αναμένω ότι σε ελάχιστες περιπτώσεις θα υπάρξει ανάγκη για ενεργοποίηση αυτής της εγγύησης.

• H αντιπολίτευση έχει ασκήσει κριτική για το κόστος μετάβασης στο νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης. Πώς θα χρηματοδοτηθεί η στροφή στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα;

Όπως ανέφερα προηγουμένως, σημαντικό τμήμα των εισφορών του νέου συστήματος θα επενδυθεί στην εγχώρια οικονομία, γεγονός που αναμένεται να έχει ευεργετικές επιπτώσεις στους μισθούς, στην απασχόληση, στο ΑΕΠ αλλά και στα δημοσιονομικά έσοδα. Η κατάθεση του νόμου για την εισαγωγή κεφαλαιοποιητικών στοιχειών στην επικουρική ασφάλιση στη Βουλή συνοδεύτηκε από τρεις μελέτες: αναλογιστική, μακροοικονομική και βιωσιμότητας χρέους.

Στις μελέτες αυτές, εκτιμάται ότι η μεταρρύθμιση θα έχει θετικό δημοσιονομικό αποτύπωμα μετά την πρώτη δεκαετία εφαρμογής του νέου συστήματος. Με άλλα λόγια, ενώ το ακαθάριστο κόστος μετάβασης φαντάζει υψηλό, όταν ληφθούν υπόψη και οι μακροοικονομικές επιδράσεις, το καθαρό κόστος μακροχρονίως είναι αρνητικό – δηλαδή, τα δημοσιονομικά οφέλη είναι μεγαλύτερα από το ακαθάριστο κόστος μετάβασης. Και αυτό, πέρα από τις θετικές επιδράσεις της μεταρρύθμισης σε εισοδήματα, ΑΕΠ και απασχόληση.

• Τη νέα χρονιά μπαίνουν σε εφαρμογή τα αυξημένα όρια ηλικίας και πλήρης σύνταξη θα καταβάλλεται στα 67 ή εναλλακτικά στα 62 με 40 χρόνια δουλειάς. Ποιοι «διασώζονται» από τυχόν αλλαγές στο καθεστώς συνταξιοδότησης;

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου έχουμε μια ιδιαίτερα ευχάριστη εξέλιξη, την αύξηση του προσδόκιμου της επιβίωσης. Η αύξηση αυτή συνδέεται, όπως καταλαβαίνουμε όλοι, και με τα συνταξιοδοτικά όρια ηλικίας. Στη χώρα μας, ενώ για πολλά χρόνια δεν τολμούσαμε να επικαιροποιήσουμε αυτήν την παράμετρο του ασφαλιστικού, κατά τη δεκαετία που μας πέρασε – και υπό την απειλή της χρεοκοπίας –, αυξήσαμε το γενικό όριο συνταξιοδότησης στα 67 έτη ή, εναλλακτικά, στα 62 έτη με 40 χρόνια δουλειάς.

Ήμουν πάντοτε υπέρμαχος της άποψης ότι το ασφαλιστικό σύστημα έχει ανάγκη από σταθερούς κανόνες που αυξάνουν την αξιοπιστία του στα μάτια των πολιτών, και όχι από συνεχείς παραμετρικές αλλαγές πελατειακού χαρακτήρα. Η κυβερνητική πολιτική δεν στοχεύει, συνεπώς, στον αιφνιδιασμό των πολιτών. Τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης δεν πρόκειται να αλλάξουν.

Εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα, για τα επόμενα λίγα χρόνια, αποτελούν οι ασφαλισμένοι οι οποίοι έχουν θεμελιώσει δικαίωμα συνταξιοδότησης σύμφωνα με τις μεταβατικές διατάξεις του νόμου Κατρούγκαλου. Οι εν λόγω ασφαλισμένοι μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμα συνταξιοδότησης όποτε επιθυμούν, ακόμα και αν βρίσκονται σε χαμηλότερη ηλικία από τα νέα γενικά όρια συνταξιοδότησης.

• Ένα από τα χρόνια προβλήματα του ασφαλιστικού συστήματος είναι οι σημαντικές καθυστερήσεις που παρατηρούνται στην απονομή των συντάξεων. Με περίπου 120.000 υποψήφιους συνταξιούχους να είναι στην αναμονή, ποιες πρωτοβουλίες είναι σε εξέλιξη για την επίλυση αυτού του γόρδιου δεσμού;

Η ενοποίηση όλων των ασφαλιστικών ταμείων σε έναν ενιαίο φορέα ήταν μία απαραίτητη μεταρρύθμιση, η οποία όμως πραγματοποιήθηκε βεβιασμένα και, εν τέλει, αναποτελεσματικά. Ο ΕΦΚΑ κληρονόμησε όλες τις χρόνιες παθογένειες, τις διοικητικές αδυναμίες και τη δαιδαλώδη ασφαλιστική νομοθεσία των πολλών προϋπαρχόντων Ταμείων.

Το ζήτημα των εκκρεμών συντάξεων αποτελεί συνέπεια όλων αυτών των δυσλειτουργιών. Γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους, το Υπουργείο Εργασίας κάνει ό,τι μπορεί, ώστε να στηρίξει τη Διοίκηση του ΕΦΚΑ τόσο σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού όσο και σε επίπεδο υλικοτεχνικής υποδομής. Έχει, ήδη, τοποθετηθεί project manager με αποκλειστική αρμοδιότητα τον συντονισμό όλων των απαιτούμενων ενεργειών. Αναβαθμίζεται η απαρχαιωμένη υλικοτεχνική υποδομή του Φορέα. Παρέχεται χρηματικό bonus στους υπαλλήλους που απασχολούνται στην απονομή συντάξεων και επιτυγχάνουν συγκεκριμένους προκαθορισμένους στόχους.

Με τον ν. 4798/2021 απλοποιήσαμε τις διατάξεις για τη διαδοχική ασφάλιση. Μάλιστα, σε αυτό το πεδίο έπονται και νέες πρωτοβουλίες. Σημαντική επίσης θεωρούμε πως θα είναι και η συμβολή των πιστοποιημένων δικηγόρων και λογιστών στην αποσυμφόρηση του συστήματος. Επιπλέον, δημιουργήθηκε ο λεγόμενος «Πύργος Ελέγχου» του ΕΦΚΑ, ένα σύγχρονο ψηφιακό σύστημα παρακολούθησης της ροής των εκκρεμών συντάξεων που βοηθά σημαντικά στο σχεδιασμό πολιτικών για την επιτάχυνση της διαδικασίας απονομών συντάξεων.

Παραμένουμε σταθερά προσηλωμένοι στο στόχο μας να ψηφιοποιηθεί ο ασφαλιστικός βίος των υποψήφιων συνταξιούχων και να ολοκληρωθεί η κωδικοποίηση σε λογισμικό όλων των κανόνων των Ταμείων που ενσωματώθηκαν στον ΕΦΚΑ. Προκειμένου, μάλιστα, να επιταχυνθεί η διαδικασία αυτή, έχει αποφασιστεί και η αξιοποίηση πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Με όλες τις παραπάνω παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένου και ενός νομοσχεδίου που θα κατατεθεί προσεχώς στη Βουλή και θα αφορά τη διοικητική εξυγίανση του ΕΦΚΑ, φιλοδοξούμε ότι μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2022 η κατάσταση θα έχει βελτιωθεί αισθητά. Τους τελευταίους μήνες, ο αριθμός των συνταξιοδοτικών αποφάσεων είναι υπερδιπλάσιος του μέσου όρου των μηνιαίων συνταξιοδοτικών αποφάσεων του 2019, που ήταν, περίπου, 10.000. Με την πλήρη εφαρμογή των παραπάνω μέτρων, στοχεύουμε σύντομα να φτάσουμε τις 30.000 απονομές συντάξεων μηνιαίως και, κατ’ αυτό τον τρόπο, ευελπιστούμε ότι το απόθεμα των εκκρεμών συντάξεων θα έχει μειωθεί θεαματικά προς το τέλος του πρώτου εξαμήνου της νέας χρονιάς.

• Η αγορά εργασίας αλλάζει διαρκώς στην εποχή της ψηφιακής οικονομίας και ειδικά στην εποχή της πανδημίας. Πώς εξασφαλίζονται η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων αλλά και οι υψηλοί μισθοί και τα εργασιακά δικαιώματα;

Οι ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές στον τρόπο παραγωγής σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία οδηγούν στον διαρκή μετασχηματισμό της αγοράς εργασίας. Τάσεις οι οποίες υπήρχαν και πριν από την πανδημία στην αγορά εργασίας, όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο και οι ψηφιακές πλατφόρμες, ενισχύθηκαν χάρη σε αυτήν. Η τεχνολογία ανατρέπει το παραδοσιακό επιχειρηματικό μοντέλο και αναθεωρούνται οι προτεραιότητες των επιχειρήσεων.

Παρά τη βαθιά ύφεση της προηγούμενης χρονιάς, το 2021 η οικονομία ανέκαμψε θεαματικά και, εάν δεν υπάρξει σοβαρή αναζωπύρωση της πανδημίας, προσβλέπουμε σε ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης τόσο κατά το 2022 όσο και στα επόμενα χρόνια. Για να είναι διατηρήσιμη η ανάπτυξη, απαιτείται σταθερή αύξηση της παραγωγικότητας της οικονομίας. Αυτό, με τη σειρά του, απαιτεί αφενός μεν επενδύσεις αφετέρου δε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για τη δημιουργία και ανάπτυξη ανταγωνιστικών και τεχνολογικά προηγμένων επιχειρήσεων που παράγουν διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά υψηλής προστιθέμενης αξίας και προσφέρουν βιώσιμες θέσεις εργασίας με καλές απολαβές και κατοχυρωμένα δικαιώματα.

Η αύξηση των μισθών συναρτάται ευθέως με την άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Αυτή, με τη σειρά της, απαιτεί επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο (εκπαίδευση, κατάρτιση, ανάπτυξη δεξιοτήτων, έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη κ.λπ). Παράλληλα, ο εκσυγχρονισμός της εργατικής νομοθεσίας αποτελεί πρωταρχική υποχρέωση του κράτους ως ρυθμιστή, αλλά και βασική προϋπόθεση για την περαιτέρω διεύρυνση της προστασίας της εργασίας.

Όλες αυτές οι μεταρρυθμιστικές κινήσεις θα μας οδηγήσουν, αισίως, στη διαμόρφωση ενός νέου παραγωγικού μοντέλου – κάτι που το έχει μεγάλη ανάγκη η οικονομία και η κοινωνία μας.