Η «καυτή ατζέντα» Τσίπρα-Ερντογάν - Σε «ναρκοπέδιο» ο πρωθυπουργός

Επίσκεψη υψηλού πολιτικού ρίσκου με «καυτή» ατζέντα, εστιασμένη όχι σε συμφωνίες που αναμένεται να συναφθούν αλλά στις διαφωνίες που εμμένουν χρήζοντας άμεσης εκτόνωσης, πραγματοποιεί στην Τουρκία το διήμερο 5 και 6 Φεβρουαρίου ο Αλέξης Τσίπρας.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός πρόκειται να βρεθεί σε Άγκυρα, Κων/πολη και Χάλκη, συνοδευόμενος από τον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών, Γιώργο Κατρούγκαλο, και τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομίας, Στέργιο Πιτσιόρλα, με την αποστολή όχι να υπογράψει νέες συμφωνίες αλλά να κάμψει τις ελληνοτουρκικές διαφωνίες σε σειρά κομβικών ζητημάτων. Μάλιστα, τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν ότι θα βρεθεί και στην Αγία Σοφία, μία επίσκεψη υψηλού συμβολισμού. 

«Θα συζητηθούν όλα τα καυτά ζητήματα», σημειώνουν παράγοντες με άμεση εμπλοκή στις εξελίξεις, ζητήματα όπως είναι το Αιγαίο και η ανατολική Μεσόγειος, το Κυπριακό, θέματα ενέργειας και οικονομικής συνεργασίας, το μεταναστευτικό αλλά και οι ευρωτουρκικές σχέσεις.

Οι διαφωνίες με την Τουρκία σε μέτωπα όπως είναι ειδικά εκείνα του Αιγαίου και του Κυπριακού μοιάζουν αγεφύρωτες. Ωστόσο με αυτήν την Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όπως σημειώνουν καλά ενημερωμένες πηγές, είναι απαραίτητο ο διάλογος να διεξάγεται σε κορυφαίο επίπεδο καθώς όλες οι μεγάλες αποφάσεις «εκκινούν» ή εξαρτώνται από τον ίδιο τον Τούρκο πρόεδρο και το στενό προεδρικό περιβάλλον (Καλίν κ.α.). Ως εκ τούτου, κανένας άλλος από τους υπάρχοντες διαύλους μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (Αποστολάκης-Ακάρ, Κατρούγκαλος-Τσαβούσογλου κ.α.) δεν είναι επί της ουσίας «αρκετός» για να εκτονώσει την ένταση, ειδικά σε περιόδους κρίσης.

Ο Αλέξης Τσίπρας προσέρχεται στην Τουρκία με διάθεση κάμψης των εντάσεων και εξάλειψης (ή περιορισμού, πιο ρεαλιστικά) των τουρκικών προκλήσεων. Είναι κρίσιμο, άλλωστε, να μπορεί να υπάρχει μέσα από ανοιχτούς διαύλους η δυνατότητα διαχείρισης των όποιων διαφωνιών, ειδικά στα ζητήματα όπου οι ελληνοτουρκικές θέσεις δείχνουν  αγεφύρωτες (π.χ. στο Αιγαίο), προκειμένου έτσι να μπορούν να αποφεύγονται και τα… χειρότερα (τυχόν ατυχήματα στο Αιγαίο ή ακόμη και ένα θερμό επεισόδιο).

Από την άλλη βέβαια, με την Τουρκία του Ερντογάν υπάρχουν και ορισμένες συγκλίσεις σε θέματα όπως είναι για παράδειγμα οι ευρωτουρκικές σχέσεις, η οικονομική συνεργασία και το μεταναστευτικό. Συγκλίσεις υπάρχουν ακόμη και στο μέτωπο της ενέργειας, με τον Διαδριατικό Αγωγό φυσικού αερίου (TAP) να αποδεικνύει του λόγου το αληθές και τον αγωγό φυσικού αερίου TurkStream (που θα μπορούσε να περάσει από την Ελλάδα) να δημιουργεί νέες προοπτικές.     

Κατά τα λοιπά, βέβαια, η επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στην Τουρκία θα μπορούσε να παρομοιαστεί και με επίσκεψη σε πολιτικό… ναρκοπέδιο, καθώς η Άγκυρα ετοιμάζεται για τουρκικές γεωτρήσεις εντός των ορίων της κυπριακής ΑΟΖ αλλά και για τα μεγαλύτερα τουρκικά στρατιωτικά γυμνάσια των τελευταίων ετών, γυμνάσια που αναμένεται μάλιστα να «απλωθούν» στα όρια της καλούμενης τουρκικής «γαλάζιας πατρίδας», βαθιά δηλαδή μέσα σε Αιγαίο, ανατολική Μεσόγειο και Εύξεινο Πόντο.

Αλλά και σε καθαρά επικοινωνιακό επίπεδο, ο Τούρκος οικοδεσπότης εμπνέει συγκρατημένη ανησυχία. Υπενθυμίζονται, για παράδειγμα, οι τουρκικές αεροπορικές «επιδείξεις» πάνω από το ελληνικό προξενείο στη Σμύρνη κατά την επίσκεψη του τότε ΥΠΕΞ Νίκου Κοτζιά εκεί τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος Ερντογάν είναι σίγουρο ότι κατά τη συνάντηση με τον Τσίπρα θα επαναφέρει εμφατικά στο τραπέζι το αίτημα για την έκδοση των «οχτώ» Τούρκων στρατιωτικών που διέφυγαν στην Ελλάδα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Με ανακοινωθέν που έδωσε στη δημοσιότητα πριν λίγα 24ωρα, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας χαρακτηρίζει «απαράδεκτο» το γεγονός ότι «ορισμένες χώρες δεν εκδίδουν μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων που έχουν διαφύγει σε αυτές», φωτογραφίζοντας έτσι ως «απαράδεκτη» και την ελληνική στάση στο συγκεκριμένο θέμα, το οποίο υπενθυμίζεται ότι είχε θέσει ο Ερντογάν και κατά την τελευταία του επίσκεψη στην Αθήνα το Δεκέμβριο του 2017.

Η τουρκική πλευρά αναμένεται, επίσης, να εγείρει αξιώσεις γύρω από τα μειονοτικά δικαιώματα των μουσουλμάνων Ελλήνων πολιτών στη δυτική Θράκη, βαφτίζοντας «τουρκική» τη μουσουλμανική μειονότητα. Το έδαφος έχει ήδη προετοιμαστεί, άλλωστε, μέσα από σειρά δημοσιευμάτων τις προηγούμενες ημέρες στον τουρκικό Τύπο, δημοσιευμάτων τα οποία καταγγέλλουν  «την καταπίεση και την άρνηση της “τουρκικής” ταυτότητας από την ελληνική κυβέρνηση… στην περιοχή της Δυτικής Θράκης που αποτελεί τον τόπο κατοικίας περίπου 150.000 μουσουλμάνων “Τούρκων”», όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά.

Κρίνοντας από όσα είχαν διαμειφθεί σε παλαιότερες συναντήσεις μεταξύ Τσίπρα και Ερντογάν, ο Τούρκος πρόεδρος έχει την τάση να «βομβαρδίζει» το συνομιλητή του με πλήθος αιτημάτων αναφορικά με τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, εστιάζοντας ακόμη και σε «τεχνικές λεπτομέρειες» που υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να αποτελούν θέμα συζήτησης όχι μεταξύ ηγετών αλλά μεταξύ υπηρεσιακών παραγόντων.

Η Άγκυρα, παράλληλα, δεν κρύβει την ενόχλησή της και για τις τελευταίες εξελίξεις στο μέτωπο της ανατολικής Μεσογείου. Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών επιτέθηκε στην ομάδα των επτά χωρών του νότου της ΕΕ (MED7) επειδή δεν έκαναν «καμία αναφορά στα νόμιμα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων επί των φυσικών πόρων» της Κύπρου από τη Σύνοδο Κορυφής που πραγματοποίησαν προ ημερών στη Λευκωσία.

Έντονη ενόχληση φέρεται, επίσης, να έχει προκαλέσει στην Άγκυρα και το γεγονός ότι Ελλάδας, Κύπρος, Αίγυπτος, Ισραήλ, Ιταλία, Ιορδανία και Παλαιστινιακή Αρχή προχώρησαν πρόσφατα στη σύσταση του καλούμενου Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου.