Μετά την Ουκρανία: Τα Βαλκάνια, επόμενο πεδίο αντιπαράθεσης Δύσης με Ρωσία – Τα τρία σενάρια της επόμενης μέρας – Τι λέει στο ethnos.gr ο Γιάννης Αρμακόλας

Ισορροπίες τρόμου σε πολιτικό και ενεργειακό επίπεδο διαμορφώνονται και στα Βαλκάνια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το ενδεχόμενο μιας πιο δυναμικής επανεμφάνισης της Μόσχας στα Βαλκάνια αναμένεται να οδηγήσει σε μια νέα αντιπαράθεση μεταξύ Δύσης και Μόσχας προκαλώντας νέες αποσταθεροποιητικές τάσεις στην ήδη εύθραυστη περιοχή αλλά και μια πιθανή ανάφλεξη στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη με απρόβλεπτες συνέπειες.

«Έσπασε» την βαλκανική γραμμή η Σερβία

Μπορεί η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία, η Βουλγαρία, το Κόσοβο-έχοντας ενταχθεί στο ΄άρμα' της Δύσης-  να καταδίκασαν την ρωσική εισβολή, η Σερβία όμως έξι μέρες μετά την έναρξη του πολέμου κρατά αποστάσεις από τις διπλωματικές κινήσεις της Δύσης, τονίζοντας ότι δεν προτίθεται να επιβάλει κυρώσεις στην Ρωσία όπως ανέφερε και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας της Σερβίας Αλεξάντερ Βούτσιτς. Το Βελιγράδι «έσπασε» την βαλκανική γραμμή, εξαργυρώνοντας, μεταξύ άλλων, σε πρώτη φάση, την εξασφάλιση παροχής φυσικού αερίου από την Ρωσία για τους επόμενους έξι μήνες- στη χαμηλότερη τιμή (270 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα) σε όλη την Ευρώπη-που πέτυχε στην συνάντηση που είχε ο Βούτσιτς με τον πρόεδρο Πόυτιν τον περασμένο Νοέμβριο στη Μόσχα λόγω και των ειδικών σχέσεων που διατηρούν οι δύο χώρες.

Διαβάστε λεπτό προς λεπτό τις εξελίξεις στο live blog του ethnos.gr

Παρατηρητές στο Βελιγράδι τόνιζαν στο ethnos.gr-μεταφέροντας το κλίμα που επικρατεί στη σερβική πρωτεύουσα- ότι οι πολίτες θεωρούν τους Ρώσους περισσότερο φίλους από τη Δύση την οποία δεν εμπιστεύονται τόσο ενώ υπενθυμίζουν ότι οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ είναι ακόμη πρόσφατοι για το σερβικό λαό. 

Αλλάζουν όλα τα δεδομένα στα Βαλκάνια-Η στάση  της Σερβίας 

«Αλλάζουν όλα τα δεδομένα στα Βαλκάνια και περιμένουμε να δούμε πως θα εξελιχθεί η κατάσταση. Ο Πούτιν θα κερδίσει την Ουκρανία αλλά θα χάσει φίλους σε όλη την Ευρώπη. Ακόμη και η σχέση του με την Σερβία θα δοκιμαστεί. Όλες οι χώρες που έχουν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ θα στοιχηθούν με τον Δυτικό κόσμο. Το ίδιο ισχύει και για το Κόσοβο και το Μαυροβούνιο. Αυτό που δεν γνωρίζουμε είναι τι θα γίνει με την Σερβία και την Βοσνία Ερζεγοβίνη κυρίως λόγω του γεγονότος ότι έχει επιτραπεί στη Σερβική Δημοκρατία να κρατά αιχμάλωτη όλη τη χώρα» εξηγεί, μιλώντας στο ethnos.gr, o Γιάννης Αρμακόλας Κύριος Ερευνητής στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαικής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) και Επίκουρος Καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

Ο ίδιος εκτιμά ότι το Βελιγράδι θα συνεχίσει να πατάει σε 2-3 διαφορετικές βάρκες αλλά δεν θα είναι τόσο εύκολο για τη Σερβία στο μέλλον. «Ξέρετε δεν μπορεί ένα κράτος να είναι υποψήφιο-μέλος στην ΕΕ και να μην ακολουθεί την Ε.Ε. σε αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής τόσο σημαντικές». Σύμφωνα με τον ίδιο είναι πολύ σημαντικό ότι οι περισσότερες χώρες των Βαλκανίων έχουν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. «Θεωρώ ότι έγινε τεράστιο λάθος στην περίπτωση της Βοσνίας που δεν έγινε μια ταχεία ένταξή της πριν δέκα χρόνια στην νατοϊκή συμμαχία. Ήταν ένα μεγάλο λάθος αυτό» προσθέτει.

Αδύναμος κρίκος η Βοσνία Ερζεγοβίνη

Αυτή τη στιγμή η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι ο αδύναμος κρίκος. Η Βοσνία βρίσκεται εκατοντάδες μίλια μακριά από τις μάχες, αλλά αντιμετωπίζει ένα όλο και πιο διεκδικητικό αυτονομιστικό κίνημα των Σερβοβόσνιων που σύμφωνα με τους αναλυτές έχει τουλάχιστον σιωπηρή υποστήριξη από τη Μόσχα. «Οπωσδήποτε πρέπει να ενισχυθούν οι δυνάμεις που είναι υπέρ της σταθερότητας, του εκδημοκρατισμού και της ενσωμάτωσης στη Δύση και οπωσδήποτε πρέπει να αποδυναμωθούν οι δυνάμεις που λειτουργούν αποσταθεροποιητικά στη χώρα» τονίζει ο κ. Αρμακόλας.

Έντονη είναι η ανησυχία για το πως θα κινηθεί και πιο ρόλο θα παίξει η Σερβία και η σερβική δημοκρατία στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη σε ένα ευρύτερο πλαίσιο κρίσης μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας. «Είναι ανησυχητικό αυτό που γίνεται στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η τάση που υπάρχει στη σερβική δημοκρατία να αυτονομηθεί και αύριο-μεθαύριο ακόμη και να ανεξαρτητοποιηθεί είναι ανησυχητική και σε αυτή την περίπτωση είναι κρίσιμο τι στάση θα κρατήσει η Σερβία». Ενδεικτικό της δύσκολης κατάστασης που διαμορφώνεται στην περιοχή είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε την περασμένη Πέμπτη να διπλασιάσει σχεδόν το μέγεθος της ειρηνευτικής της δύναμης στη Βοσνία στέλνοντας 500 εφέδρους ως προληπτικό μέτρο για να αποτρέψει οποιαδήποτε αστάθεια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. 

Η στάση της Ελλάδας

Στο πλαίσιο αυτό εκτιμά ο κ. Αρμακόλας ότι «η Ελλάδα θα πρέπει να προσέξει γιατί παρατηρώ πολλές σχέσεις με την Κροατία το τελευταίο διάστημα. Θα πρέπει να καταλάβουμε τι παιχνίδι παίζεται στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Αν δεν γίνει σωστή διαχείριση από την πλευρά της Ευρώπης και των ΗΠΑ μπορεί να οδηγηθούμε και σε αποσταθεροποίηση στα Βαλκάνια».

Ο ρόλος της αναγνώρισης του Κοσόβου

Σε ό,τι αφορά το Κόσσοβο ο Επίκουρος Καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας πιστεύει ότι είναι αναγκαίο να βρεθεί ένας τρόπος προκειμένου να παγιώσει το διεθνές καθεστώς του. «Πρέπει να ξαναδούμε τις χώρες που δεν έχουν αναγνωρίσει το Κόσοβο, να ξαναδούμε το ζήτημα της αναγνώρισης. Αυτό περιλαμβάνει και την Ελλάδα».

Το πρώτο σενάριο

Με αυτά τα δεδομένα, όπως εξηγεί ο κ. Αρμακόλας, υπάρχει για τα Βαλκάνια την επόμενη μέρα μετά την εισβολή Πούτιν στην Ουκρανία το ευνοϊκό, το λιγότερο ευνοϊκό και το καταστροφικό σενάριο. Το ευνοϊκό σενάριο σημαίνει ότι θα γυρίσουμε σε μια πρωτέρα κατάσταση και η Ρωσία θα είναι αν όχι συνεργατική, τουλάχιστον δεν θα εναντιώνεται ενεργά στις δράσεις αλλά και σε όποιες προσπάθειες της Δύσης στα Βαλκάνια. «Μάλλον αυτό το σενάριο έχει τελειώσει». 

Το ενδιάμεσο σενάριο 

Το ενδιάμεσο σενάριο προβλέπει την Ρωσία να προσπαθεί να εδραιώσει την παρουσία της στην περιοχή που θεωρεί ότι θέλει να ελέγξει -που περιλαμβάνει και την Ουκρανία αυτό το ενδεχόμενο-αλλά να μην ενισχύσει τις αντιδυτικές δυνάμεις στα Βαλκάνια. «Ούτε αυτό το σενάριο βλέπω πιο πιθανό, δεδομένου ότι αυτήν την στιγμή όπως είναι συνθήκες πάμε για πλήρη ρήξη σε όλα τα επίπεδα». 

Το τρίτο και επικρατέστερο σενάριο

Σύμφωνα με τον κ. Αρμακόλα στο τρίτο σενάριο-που είναι και το πιθανότερο- η Ρωσία θα περάσει σε ένα ρόλο ενεργού παίκτη στα Βαλκάνια, αντιπαράθεσης με την Δύση δεδομένου ότι πάμε για μια πλήρη ρήξη Δύσης-Ρωσίας. Μέχρι σήμερα οι αναλυτές θεωρούσαν ότι η Ρωσία δεν έχει στρατηγική για να κερδίσει ζώνη επιρροής στα Βαλκάνια, απλώς θέλει να καθυστερεί ή να χαλάει το παιχνίδι της Δύσης στα Βαλκάνια. «Εδώ φοβάμαι ότι μπαίνουμε σε μια πλήρη αντιπαράθεση πλέον σε όλα τα επίπεδα. Θα μπορούσε να συζητήσει κανείς τι σημαίνει αυτό και για την κεντρική Ευρώπη, για την Ρουμανία, για τη Μολδαβία στην οποία μπορεί να επιχειρήσει πλέον η Ρωσία και να κερδίσει σφαίρα επιρροής εις βάρος της Δύσης. Εδώ μιλάμε και για την Σερβία η οποία θα πιεστεί να διαλέξει στρατόπεδο ενώ αδύναμος κρίκος είναι η Βοσνία Ερζεγοβίνη».

Τα όπλα της Δύσης στα Βαλκάνια-Αναζωογόνηση της διαδικασίας ένταξης στην ΕΕ

Στο πλαίσιο αυτό σημαντικό είναι σύμφωνα με τον κ. Αρμακόλα η αναζωογόνηση της διαδικασίας ένταξης των Βαλκανίων στην ΕΕ, ξεκινώντας άμεσα οι διαπραγματεύσεις με την Αλβανία και την Βόρεια Μακεδονία αλλά και όσων χωρών θέλουν να ενταχθούν. «Είναι αστείο όταν βλέπουμε επιστροφή του Ψυχρού πολέμου στην Ευρώπη να μην κοιτάμε το μακροπρόθεσμο συμφέρον της ΕΕ και να επιτρέπεται σε οποιαδήποτε χώρα όπως η Βουλγαρία να μπλοκάρει τα ζητήματα διεύρυνσης. Αν η Σερβία δεν θέλει να ενταχθεί, καλώς να μείνει εκτός».  

Σε κάθε περίπτωση, όπως λέει, η κατάσταση που διαμορφώνεται δεν είναι όπως την δεκαετία του '90. «Δεν υπάρχουν οι στρατιωτικές δυνάμεις του παρελθόντος αλλά επεισόδια τάσεις, αποσταθεροποίησης μπορούν να υπάρξουν. Σίγουρα είναι η πιο δύσκολη κατάσταση κρίσης που βλέπουμε στην περιοχή την τελευταία 20ετία από το τέλος του πολέμου στο Κόσοβο».

Ο παράγοντας Βόρεια Μακεδονία

Σε ό,τι αφορά την Βόρεια Μακεδονία, αυτή έχει ευθυγραμμιστεί με την ΕΕ και την λογική των κυρώσεων της Δύσης. Ακόμη και το φιλορωσικό κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης VMRO-DPMNE καταδίκασε την κίνηση της Ρωσίας να εισβάλει στην Ουκρανία. Σε οικονομικό επίπεδο θεωρείται δεδομένο ότι θα διαταραχθούν οι εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών ενώ ζητήματα ενδέχεται να ανακύψουν και στο τραπεζικό σύστημα ειδικά στα τραπεζικά ιδρύματα που είναι ρωσικών συμφερόντων και τα κεφάλαιά τους ελέγχονται από Ρώσους επιχειρηματίες.  

Αναβαθμίζεται ο γεωστρατηγικός ρόλος της Αλεξανδρούπολης μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία

Σημείο-αγκάθι για τα Βαλκάνια αποτελεί και η προμήθεια φυσικού αερίου η οποία γίνεται κυρίως από την Μόσχα. «Αυτό μπορεί να το δει κανείς και από την θετική του πλευρά καθώς αναβαθμίζεται ο γεωστρατηγικός ρόλος της Ελλάδας. Κυρίως με την μονάδα υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη και το διασυνδετήριο αγωγό με τη Βουλγαρία που αναμένεται να είναι έτοιμος μέχρι τον Ιούνιο του 2022 αλλά και την μεταφορά φυσικού αερίου από το ΕΣΦΑ στη Βόρεια Μακεδονία» σημείωναν παρατηρήτες στο ethnos.gr.