Πόλεμος στην Ουκρανία: Μπορεί να δούμε τον Πούτιν στο εδώλιο; Καθηγητές ΑΠΘ και ΠΑΜΑΚ απαντούν στο ethnos.gr

Πολύ μακριά από την επιβολή κυρώσεων τόσο κατά της Ρωσίας όσο και κατά του Βλαντιμίρ Πούτιν από τα δύο διεθνή δικαστήρια που έχουν έδρα τη Χάγη (Διεθνές Δικαστήριο, Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο) και εξετάζουν τον πόλεμο στην Ουκρανία αλλά και την προσωπική ευθύνη του Πούτιν εκτιμούν ότι βρισκόμαστε τόσο ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στη Νομική του ΑΠΘ Μίλτος Σαρηγιαννίδης όσο και ο Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης, καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και κοσμήτορας στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Και οι δύο πιστεύουν ότι είναι μια δύσκολη διαδικασία που απαιτεί αρκετά χρόνια μέχρι να διεξαχθεί μια δίκη και να καταλογιστούν συγκεκριμένες ποινικές ευθύνες.

«Είναι τελείως προσχηματικό και μόνο σε συμβολικό επίπεδο μπορούμε να ευχόμαστε να αποδοθούν ευθύνες για τυχόν εγκλήματα πολέμου. Αλλά δυστυχώς δεν μπορούμε να συζητάμε σε αυτή τη βάση» τόνισε μιλώντας στο ethnos.gr ο κ. Τσιτσελίκης.

Από την πλευρά του ο κ. Σαρηγιαννίδης σημειώνει ότι «δεν μπορούμε να περιμένουμε γρήγορα αποτελέσματα για να τεκμηριωθεί η διάπραξη αυτών των εγκλημάτων και συνεπώς θα απαιτηθεί αρκετός χρόνος για την εκδίκασή τους».

Η περίπτωση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου-Εκτός κάδρου ο Πούτιν για το έγκλημα του επιθετικού πολέμου

Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο που ασχολείται με τα ζητήματα της ατομικής ποινικής ευθύνης προκειμένου να προχωρήσει στην εκδίκαση μιας υπόθεσης η οποία περιλαμβάνει τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου, εγκλήματος κατά της ειρήνης, εγκλημάτων  κατά της ανθρωπότητας ή του εγκλήματος της γενοκτονίας χρειάζεται είτε:

1.Το κράτος να έχει αποδεχθεί τη δικαιοδοσία του και να είναι μέρος του Καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Στην προκειμένη περίπτωση η Ουκρανία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος. Ούτε όμως και η Ρωσία είναι πλέον συμβαλλόμενο μέρος, καθώς κατήγγειλε το Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού δικαστηρίου και αποχώρησε το 2016 σημειώνουν οι δύο καθηγητές.

Στο πλαίσιο αυτό, όπως λέει ο κ. Σαρηγιαννίδης, ο Πούτιν είναι εκτός κάδρου αναφορικά με το έγκλημα του επιθετικού πολέμου, δηλαδή το έγκλημα κατά της ειρήνης, γιατί η Ουκρανία δεν έχει αναγνωρίσει τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου προκειμένου να διεξάγει έρευνα για τέτοιου είδους έγκλημα. 

Είναι, όμως, εντός κάδρου αναφορικά με τα εγκλήματα πολέμου, κατά της ανθρωπότητας ή το έγκλημα της γενοκτονίας, εφόσον έχουν τελεστεί και, κυρίως, αν αποδειχθεί ότι ο Πρόεδρος Πούτιν διέταξε, ανέχτηκε, δεν απέτρεψε ενώ μπορούσε, ή έπρεπε να γνωρίζει λόγω της θέσης του, τη διάπραξη αυτών των εγκλημάτων.

Κανείς δεν μπορεί να πει ότι ο Πούτιν έδωσε εντολή για να γίνουν εγκλήματα πολέμου προσθέτει ο κ. Τσιτσελίκης. Όπως εξηγεί, σε αυτές τις υποθέσεις πάμε ανάποδα. Ελέγχεται αρχικά ο αρχηγός μιας στρατιωτικής μονάδας η οποία τεκμαίρεται ότι έγιναν τα εγκλήματα, μετά η έρευνα πηγαίνει στους ανώτερους αξιωματικούς μέχρι να φτάσουμε στον Μλάντιτς και στον Μιλόσεβιτς όπως έγινε και στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας.

2. Η δεύτερη εκδοχή είναι το Συμβούλιο Ασφαλείας να παραπέμψει αυτά τα οποία συμβαίνουν στην Ουκρανία προκειμένου να αναλάβει δράση η Εισαγγελία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Ωστόσο, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ποτέ δεν θα λάβει τέτοια απόφαση γιατί η Ρωσία θα ασκήσει βέτο συμφωνούν και οι δύο καθηγητές.

3.Τρίτη δυνατότητα είναι όταν ένα κράτος αποδεχθεί με μονομερή του δήλωση την δικαιοδοσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου να διερευνήσει την διάπραξη εγκλημάτων. Αυτό το έκανε η Ουκρανία το 2014 σε σχέση με την προσάρτηση της Κριμαίας και τα γεγονότα στην ανατολική Ουκρανία.

«Ούτε όμως και αυτό είναι ένα ορατό σενάριο. Και στις 3 περιπτώσεις δεν βλέπουμε ότι μπορεί να κινηθεί ένας διεθνής μηχανισμός για την τήρηση του διεθνούς δικαίου και μάλιστα με την επιβολή ποινικών κυρώσεων» λέει ο κ. Τσιτσελίκης.

Η περίπτωση του Διεθνούς Δικαστηρίου του ΟΗΕ-Το πρώτο σενάριο

Το Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ, από την άλλη, είναι ένα δικαστήριο το οποίο αναλαμβάνει να εκδικάσει μια νομική διαφορά κρατών (π.χ. διαφορά συνόρων) με την συναίνεση των εμπλεκόμενων πλευρών. Αυτό σημαίνει ότι για να εκδικαστεί οποιαδήποτε υπόθεση ενώπιον του, χρειάζεται τη συναίνεση και των δύο πλευρών που επιθυμούν να αντιδικήσουν. Στην προκειμένη περίπτωση, δηλ., μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Δεν πάει, αυτοβούλως, το δικαστήριο να ξεκινήσει μια δικαστική διαμάχη. Θα πρέπει τα δύο κράτη να συνομολογήσουν ένα συμφωνητικό και να αναθέσουν την αρμοδιότητα στο δικαστήριο να τους δικάσει την διαφορά σημειώνουν. 

Η δεύτερη περίπτωση

Σε άλλες περιπτώσεις, όπως εξηγούν οι δύο καθηγητές του ΑΠΘ και του ΠΑΜΑΚ, τα κράτη έχουν προκαταβάλει τη συμφωνία τους μέσα από μια διεθνή συνθήκη όπως είναι για την γενοκτονία. Ενδεικτικό είναι ότι το δικαστήριο έχει εκδώσει προσωρινή διάταξη μετά την προσφυγή της Ουκρανίας κατά της Ρωσίας. 

«Η σύμβαση για τη πρόληψη και την καταστολή του εγκλήματος της γενοκτονίας δεσμεύει και τη Ρωσία και την Ουκρανία, καθώς και οι δύο χώρες την έχουν υπογράψει και επικυρώσει. Και γι’ αυτό το λόγο το Διεθνές Δικαστήριο δίκασε το αίτημα της Ουκρανίας κατά της Ρωσίας για προσωρινά μέτρα. Επιπλέον, οποιαδήποτε άλλη σχετική σύμβαση π.χ. η σύμβαση για την εξάλειψη κάθε μορφής διακρίσεων θα μπορούσε να αποτελέσει δικαιοδοτική βάση προκειμένου να προσφύγει είτε η Ουκρανία, είτε η Ρωσία ενώπιον του δικαστηρίου» εξηγεί ο κ. Σαρηγιαννίδης.

Σαρηγιαννίδης: Η αρχή της αυτοδιάθεσης δεν μπορεί να δικαιολογήσει την ανεξαρτητοποίηση του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ

Οι δύο καθηγητές απαντούν επίσης στο ερώτημα αν η αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών μπορεί να δικαιολογήσει την ανεξαρτητοποίηση του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ. «Το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης δεν δικαιολογεί την απόσχιση του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ. Το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης ασκήθηκε άπαξ όταν η Ουκρανία έγινε ανεξάρτητο κράτος. Από κει και πέρα περιοχές όπως το Ντονέτσκ και το Λουγκάνσκ έχουν την δυνατότητα να απολαμβάνουν καθεστώς αυτονομίας το οποίο διασφαλίζει και σέβεται την ιδιαιτερότητα της πλειοψηφίας των πληθυσμών που ζουν σε αυτές τις περιοχές όπως για παράδειγμα τη γλώσσα» εξηγεί ο κ. Σαρηγιαννίδης

Τσιτσελίκης: Δεν νοείται  αρχή της αυτοδιάθεσης μέσω της βίας

«Δεν νοείται αρχή της αυτοδιάθεσης μέσω τη βίας, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο με την εισβολή της Ρωσίας. Αυτό θα πρέπει να γίνει αναίμακτα και με την σύμφωνη γνώμη του ίδιου του κράτους. Σε μια πιο φυσιολογική πορεία των πραγμάτων θα έπρεπε να υπάρχει μια αυτονομία ομοσπονδιακή στο Ντονέτσκ και το Λουγκάνσκ. Αυτό είναι το πιο λογικό να γινόταν τα τελευταία χρόνια».

Πόσο θα διαρκέσει ο πόλεμος

Εκτιμώντας την διάρκεια του πολέμου και την τροπή που αυτός έχει πάρει ο κ. Σαρηγιαννίδης τονίζει ότι αν αυτός δεν σταματήσει τις επόμενες μέρες, τότε θα διαρκέσει αρκετό καιρό και θα οδηγήσει σε μια παρατεταμένη ένοπλη σύρραξη, η οποία θα θυμίζει αυτό που ήταν γνωστό στο παρελθόν ως proxy-war δηλ. ως πόλεμος δια αντιπροσώπων. «Μόνο που στην προκειμένη περίπτωση θα έχουμε έναν πόλεμο με άμεσα εμπόλεμους τη Ρωσία και την Ουκρανία και από την άλλη πλευρά την Δύση να επικουρεί οικονομικά και στρατιωτικά την Ουκρανία».

Από την πλευρά του ο κ. Τσιτσελίκης εκτιμά ότι είναι ένας πόλεμος που, ενδεχομένως, να διαρκέσει 2-3 μήνες. «Πρόκειται για έναν μετασοβιετικό πόλεμο που είναι και ο πρώτος σε τέτοια έκταση. Είναι μέσα στο πρώην σοβιετικό χώρο που υπάρχει ένα εσωτερικό σύνορο. Πέρα από αυτό που είχε δημιουργηθεί μεταξύ Γεωργίας και Ρωσίας πριν 8 χρόνια».