PEGA για τις παρακολουθήσεις: «Εσκεμμένη αποδυνάμωση των ελεγκτικών μηχανισμών στην Ελλάδα»

Στη δημοσιότητα ήρθε το σχέδιο απόφασης της Επιτροπής Pega του Ευρωκοινοβουλίου για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα και, τα όσα αναφέρει, δεν περιποιούν τιμή για τη χώρα. Η επιτροπή επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στo σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, ενώ διαπιστώνει ότι υπάρχουν στενές σχέσεις μεταξύ του περιβάλλοντος του Κυριάκου Μητσοτάκη με την εταιρεία Krikel.

«Φέτος, η Ελλάδα κλονίστηκε από μια σειρά αποκαλύψεων σχετικά με την προφανώς πολιτικά υποκινούμενη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού. Στις 26 Ιουλίου 2022, ο βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ηγέτης του κόμματος ΠΑΣΟΚ της ελληνικής αντιπολίτευσης Νίκος Ανδρουλάκης υπέβαλε καταγγελία στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου για απόπειρες μόλυνσης του κινητού του τηλεφώνου με το κατασκοπευτικό λογισμικό Predator», αναφέρει η επιτροπή και συνεχίζει: «η απόπειρα μόλυνσης από κατασκοπευτικό λογισμικό ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ελέγχου του τηλεφώνου του Ανδρουλάκη από την υπηρεσία ΤΠ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι απόπειρες χάκινγκ έγιναν ενώ ο Ανδρουλάκης ήταν υποψήφιος για την ηγεσία του κόμματος της αντιπολίτευσης. Η αποκάλυψη αυτή έφερε στο προσκήνιο τις καταγγελίες που είχαν υποβληθεί νωρίτερα, τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2022, από τον δημοσιογράφο οικονομικών θεμάτων Θανάση Κουκάκη σχετικά με τη μόλυνση του τηλεφώνου του με το Predator».

Όπως σημειώνεται, «τον Σεπτέμβριο αποκαλύφθηκε ότι ο πρώην υπουργός Υποδομών και βουλευτής του κόμματος ΣΥΡΙΖΑ, Χρήστος Σπίρτζης είχε επίσης αποτελέσει στόχο κατασκοπευτικού λογισμικού. Επιπλέον, αργότερα τον ίδιο μήνα αποκαλύφθηκε ότι η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) φέρεται να είχε στοχεύσει δύο από τους υπαλλήλους της με κατασκοπευτικό λογισμικό. Στις 5 και 6 Νοεμβρίου, τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης αποκάλυψαν λίστα με 33 στόχους, όλοι τους διακεκριμένες προσωπικότητες.

Ο κατάλογος —εάν επιβεβαιωθεί— μοιάζει με εντυπωσιακό ευρετήριο σημαντικών προσώπων από τους τομείς της πολιτικής, των επιχειρήσεων και των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα. Ο αντίκτυπος αυτής της μεγάλης κλίμακας πολιτικής χρήσης του κατασκοπευτικού λογισμικού εκτείνεται αναπόφευκτα πέραν των ατόμων που περιλαμβάνονται στον κατάλογο, καθώς όλες οι αντίστοιχες επαφές και συνδέσεις τους “εμπλέκονται” έμμεσα και στην κατασκοπευτική επιχείρηση, συμπεριλαμβανομένων των επαφών τους στα όργανα της ΕΕ».

Παρακάτω, η επιτροπή αναφέρει πως «η έντονη παρουσία κατασκοπευτικού λογισμικού ήταν ήδη εμφανής στην έκθεση Meta του 2021, η οποία αναφέρει στο παράρτημά της 310 συνδέσμους προς ψευδεπίγραφους ιστότοπους που σχετίζονταν με την εταιρεία κατασκοπευτικού λογισμικού Cytrox, εκ των οποίων οι 42 δημιουργήθηκαν για να παραπλανήσουν στόχους μόνο στην Ελλάδα.

Οι αποκαλύψεις σχετικά με τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού και την παρακολούθηση δημοσιογράφων από την ΕΥΠ σκιαγραφούν μια πολύ ανησυχητική ιστορία ενός περίπλοκου και αδιαφανούς δικτύου σχέσεων, πολιτικών και επιχειρηματικών συμφερόντων, ευνοιών και νεποτισμού, καθώς και πολιτικής επιρροής. Είναι εύκολο να χαθεί κανείς στον λαβύρινθο».

Σκόπιμη αποδυνάμωση των ελεγκτικών μηχανισμών

Ωστόσο, εμφανίζονται ορισμένα μοτίβα. Η πολιτική πλειοψηφία χρησιμοποιείται για την προώθηση συγκεκριμένων συμφερόντων και όχι για το γενικό συμφέρον, ιδίως με τον διορισμό συνεργατών και πιστών σε καίριες θέσεις όπως στην ΕΥΠ, την ΕΑΔ και την Krikel. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το κατασκοπευτικό λογισμικό, ενδεχομένως σε συνδυασμό με τη νόμιμη παρακολούθηση, χρησιμοποιείται ως εργαλείο πολιτικής εξουσίας και ελέγχου στα χέρια της ανώτατης πολιτικής ηγεσίας της χώρας? Οι μηχανισμοί εκ των προτέρων ελέγχου και κατασταλτικού ελέγχου έχουν αποδυναμωθεί σκόπιμα και αποφεύγεται η διαφάνεια και η λογοδοσία. Δημοσιογράφοι που ασκούν κριτική ή υπάλληλοι που καταπολεμούν τη διαφθορά και την απάτη αντιμετωπίζουν εκφοβισμό και εμπόδια και δεν υπάρχει προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος.

37. Η κατασκοπεία για πολιτικούς λόγους δεν είναι νέο φαινόμενο για την Ελλάδα, αλλά οι νέες τεχνολογίες κατασκοπευτικού λογισμικού καθιστούν πολύ ευκολότερη την παράνομη παρακολούθηση, ιδίως σε ένα πλαίσιο σοβαρής αποδυνάμωσης των διασφαλίσεων. Σε αντίθεση με άλλες περιπτώσεις, όπως η Πολωνία, η κατάχρηση του κατασκοπευτικού λογισμικού δεν φαίνεται να αποτελεί μέρος μιας ολοκληρωμένης αυταρχικής στρατηγικής, αλλά εργαλείο που χρησιμοποιείται σε ad hoc βάση για πολιτικά και οικονομικά οφέλη. Ωστόσο, διαβρώνει εξίσου τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου και αφήνει μεγάλα περιθώρια για διαφθορά, ενώ αυτή η περίοδος κρίσεων απαιτεί αξιόπιστη και υπεύθυνη ηγεσία.

38. Η κυβέρνηση αρνείται την αγορά κατασκοπευτικού λογισμικού Predator. Ωστόσο, εάν η αγορά δεν έγινε από την ελληνική κυβέρνηση, τότε θα πρέπει να συναχθεί το συμπέρασμα ότι ένας μη κρατικός φορέας ήταν υπεύθυνος για τις (απόπειρες) παραβίασης των τηλεφώνων των Κουκάκη και Ανδρουλάκη. Αυτό θα συνιστούσε έγκλημα κατά το ελληνικό δίκαιο και θα ανέμενε κανείς από τις ελληνικές αρχές να διερευνήσουν άμεσα και αποφασιστικά μια τόσο σοβαρή υπόθεση. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει αστυνομική έρευνα, αλλά μόνο εισαγγελικές έρευνες κατόπιν καταγγελιών. Δεν έχει κατασχεθεί κανένα υλικό αποδεικτικό στοιχείο. Επιπλέον, η υπόθεση ότι πίσω από τις επιθέσεις με Predator κρύβονται ιδιωτικοί φορείς είναι εξαιρετικά απίθανη, καθώς δεν εξηγεί την επιλογή των στόχων.

39. Μια άλλη πιθανότητα είναι η αγορά του Predator μέσω της Ketyak, μιας ειδικής οντότητας που συστάθηκε από τον πρώην διευθυντή της ΕΥΠ, Κοντολέων. Η εν λόγω οντότητα λειτουργεί σε απόσταση από την ΕΥΠ. Ελλείψει αποδεικτικών στοιχείων σχετικά με την ταυτότητα του αγοραστή και του χρήστη του Predator στις ελληνικές υποθέσεις, δεν μπορεί να διαπιστωθεί με βεβαιότητα αν ή με ποιον τρόπο η κυβέρνηση ή άλλος φορέας απέκτησε το Predator. Ωστόσο, κατ’ αρχήν, δεν είναι αδύνατον να αποκτηθεί ή να χρησιμοποιηθεί κατασκοπευτικό λογισμικό χωρίς οι κρατικοί φορείς να αγοράσουν στην πραγματικότητα απευθείας το λογισμικό.

Το κατασκοπευτικό λογισμικό μπορεί να αγοραστεί μέσω πληρεξουσίων, εταιρειών μεσολάβησης ή μεσαζόντων, όπως έχουμε δει σε άλλες περιπτώσεις, ή μπορεί να γίνει συμφωνία με πωλητές κατασκοπευτικού λογισμικού για την παροχή ορισμένων υπηρεσιών που σχετίζονται με κατασκοπευτικό λογισμικό. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπήρξαν στενές διασυνδέσεις και αλληλεξαρτήσεις μεταξύ ορισμένων προσώπων και συμβάντων που σχετίζονται με την κυβέρνηση, την ΕΥΠ και τους παρόχους κατασκοπευτικού λογισμικού, ιδίως την Krikel, προτιμώμενο προμηθευτή εξοπλισμού επικοινωνιών και παρακολούθησης, μεταξύ άλλων, στην αστυνομία και την ΕΥΠ. Η Krikel συνδέεται στενά με άτομα από το περιβάλλον του πρωθυπουργού Μητσοτάκη.

Δημητριάδης – Μπίτζιος – Λαβράνος τα τρία κεντρικά πρόσωπα της υπόθεσης

Στη συνέχεια η επιτροπή αναφέρεται στα βασικά πρόσωπα που φέρονται να σχετίζονται με την υπόθεση των υποκλοπών.

Γρηγόρης Δημητριάδης

Ο Δημητριάδης είναι ανιψιός του πρωθυπουργού Μητσοτάκη και μέχρι τον Αύγουστο του 2022 ο Γενικός Γραμματέας στο γραφείο του. Υπό την ιδιότητά του αυτή, ήταν υπεύθυνος για τις κυβερνητικές επαφές με την ΕΥΠ.

Φέλιξ Μπίτζιος

Ο επιχειρηματίας Φέλιξ Μπίτζιος είχε εμπλακεί στην τεράστια παραβίαση του σκανδάλου ελέγχου κεφαλαίων της Τράπεζας Πειραιώς. Εν αναμονή των ερευνών, τα περιουσιακά στοιχεία του Μπίτζιου δεσμεύθηκαν. Ο Μπίτζιος επωφελήθηκε από νομοθετική τροποποίηση που εισήγαγε ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης λίγο μετά την ανάληψη της εξουσίας το 2019. Η αμφιλεγόμενη τροποποίηση έθεσε χρονικό όριο για τη δέσμευση περιουσιακών στοιχείων, επιτρέποντας έτσι την αποδέσμευση δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων μετά από δεκαοκτώ μήνες κατ’ ανώτατο όριο. Χάρη στην τροπολογία της κυβέρνησης Μητσοτάκη, τα περιουσιακά στοιχεία του Μπίτζιου θα μπορούσαν να αποδεσμευθούν.

43. Ο Μπίτζιος κατείχε το 35 % των μετοχών της Intellexa, μέσω της εταιρίας του Santinomo. Ωστόσο, στις 4 Αυγούστου 2022, καταχώρισε τη μεταβίβαση του συνόλου των μετοχών του στην Thalestris, μητρική εταιρία της Intellexa87. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο δεν είναι μόνο η ημερομηνία καταχώρισης της μεταβίβασης —μόλις ημέρες μετά τις αποκαλύψεις για το χάκινγκ Ανδρουλάκη —αλλά το γεγονός ότι η μεταβίβαση φέρεται να πραγματοποιήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2020, δηλαδή πάνω από 19 μήνες νωρίτερα. Συνεπώς, ο Μπίτζιος αποστασιοποιήθηκε αναδρομικά από το ιδιοκτησιακό καθεστώς 1/3 της Intellexa. Ωστόσο, ο Μπίτζιος είχε συνδεθεί με την Intellexa από τον Μάρτιο του 2020 έως τον Ιούνιο του 2021 ως αναπληρωτής διευθυντής.

Γιάννης Λαβράνος

Ο Γιάννης Λαβράνος είχε κατηγορηθεί για φοροδιαφυγή και ο δημοσιογράφος Κουκάκης έκανε ρεπορτάζ για την υπόθεση του Λαβράνου.

45. Το κατασκοπευτικό λογισμικό Predator πωλείται μέσω της Intellexa, μιας κοινοπραξίας πωλητών κατασκοπευτικού λογισμικού με παρουσία, μεταξύ άλλων, στην Κύπρο, την Ελλάδα, την Ιρλανδία και τη Γαλλία. Ο Tal Dilian, ο οποίος είχε προηγούμενη σταδιοδρομία στην Ισραηλινή Αμυντική Δύναμη, ίδρυσε την κοινοπραξία στην Κύπρο. Η δεύτερη πρώην σύζυγός του, Πολωνή υπήκοος, Sara Hamou, είναι κεντρική προσωπικότητα στο περίπλοκο δίκτυο εταιρειών. Ο Tal Dilian έχει αποκτήσει επίσης τη μαλτέζικη ιθαγένεια. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας, το οποίο είναι αρμόδιο για τη διανομή των αδειών εξαγωγής, δήλωσε ότι δεν χορηγήθηκαν άδειες εξαγωγής στον όμιλο εταιρειών Intellexa88. Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες, οι εταιρείες Intellexa με έδρα την Ελλάδα εξήγαγαν τα προϊόντα τους στο Μπανγκλαντές και σε τουλάχιστον μία αραβική χώρα. Για λεπτομερή περιγραφή σχετικά με την Intellexa, βλ. το κεφάλαιο για τη βιομηχανία κατασκοπευτικού λογισμικού.

Οι Μπίτζιος και Λαβράνος συμμετείχαν ενεργά στη σύσταση της Krikel το 2017. Από κοινού διοργάνωσαν τον διορισμό του Πολωνού δικηγόρου Stanislaw Pelczar ως διαχειριστή της Krikel τον Οκτώβριο του 201799. Η εταιρεία του Μπίτζιου Viniato Holdings Limited προσελήφθη στη συνέχεια από την Krikel ως σύμβουλος από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο του 2018 έναντι αμοιβής περίπου 550 000 EUR (μολονότι η Krikel είχε κύκλο εργασιών μόνο 840 000 EUR κατά το ίδιο έτος).

51. Οι Μπίτζιος και Λαβράνος αποτελούν δύο βασικά πρόσωπα για την παροχή υλικού επικοινωνίας και παρακολούθησης σε κρατικούς φορείς, όπως η αστυνομία και η ΕΥΠ. Ο Μπίτζιος διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην εταιρεία που πωλεί το Predator. Ήταν αμφότεροι κοντά στον Δημητριάδη και επωφελήθηκαν και οι δυο τους από επικερδείς δημόσιες συμβάσεις. Επωφελήθηκαν από τη νομική τροποποίηση της νέας κυβέρνησης με την οποία αποδεσμεύθηκαν τα δεσμευμένα περιουσιακά τους στοιχεία. Είχαν κίνητρο για τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού κατά του Κουκάκη.

Υπάρχει πολύ προφανής και υψηλός κίνδυνος σύγκρουσης συμφερόντων και διαφθοράς στο πλαίσιο της εμπλοκής επιχειρηματικών συμφερόντων, προσωπικών σχέσεων και πολιτικών δεσμών. Επιπλέον, θα είναι σε θέση να παράσχουν κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με την απόκτηση και τη χρήση του Predator στην Ελλάδα.

Η Επιτροπή PEGA καλεί την Ελλάδα να προχωρήσει στις εξής κινήσεις

• Να αποκαταστήσει επειγόντως και να ενισχύσει τις θεσμικές και νομικές διασφαλίσεις, συμπεριλαμβανομένων αποτελεσματικών εκ των προτέρων και εκ των υστέρων ελέγχων, καθώς και ανεξάρτητων μηχανισμών εποπτείας.
• Να ανακαλέσει επειγόντως όλες τις άδειες εξαγωγής που δεν συνάδουν πλήρως με τον κανονισμό για τα είδη διπλής χρήσης και να διερευνήσει τις καταγγελίες για παράνομες εξαγωγές, μεταξύ άλλων στο Σουδάν.
• Να διασφαλίσει ότι οι αρχές μπορούν να διερευνούν ελεύθερα και ανεμπόδιστα όλες τις καταγγελίες για τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού.
• Να αποσύρει επειγόντως την τροπολογία 826/145 του νόμου 2472/1997, με την οποία καταργήθηκε η δυνατότητα της ΑΑΔΕ να ενημερώνει τους πολίτες για την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών.
• Να αποκαταστήσει την πλήρη ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος και όλων των αρμόδιων εποπτικών οργάνων, όπως ο Διαμεσολαβητής και οι αρχές προστασίας δεδομένων, ώστε να διασφαλιστεί η πλήρης συνεργασία και πρόσβαση όλων των εποπτικών φορέων στις πληροφορίες και η παροχή πλήρους ενημέρωσης σε όλα τα θύματα.
• Να αντιστρέψει τη νομοθετική τροποποίηση του 2019 που έθεσε την ΕΥΠ υπό τον άμεσο έλεγχο του πρωθυπουργού.
• Να εφαρμόσει επειγόντως την οδηγία για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος.
• Να διασφαλίσει την ανεξαρτησία της ηγεσίας της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ).
• Να ξεκινήσει επειγόντως αστυνομική έρευνα μετά την εικαζόμενη κατάχρηση κατασκοπευτικού λογισμικού και να κατασχέσει φυσικά αποδεικτικά στοιχεία για πληρεξούσιους, εταιρείες μεσιτείας και πωλητές κατασκοπευτικού λογισμικού που συνδέονται με μολύνσεις από κατασκοπευτικό λογισμικό.
• Να καλέσει την Europol να συμμετάσχει αμέσως στις έρευνες.

Χαμηλότερη θέση Ελευθερίας του Τύπου στην ΕΕ

Το σχέδιο απόφασης αναφέρεται και στις επιδόσεις της χώρας μας στην ελευθερία του τύπου. Όπως σημειώνεται, «η Ελλάδα κατατάσσεται στη χαμηλότερη θέση μεταξύ όλων των χωρών της ΕΕ στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου για το 2022: 108η στις 180. Το 2021 δολοφονήθηκε ο δημοσιογράφος Γιώργος Καραϊβάζ. Η δολοφονία δεν έχει ακόμη επιλυθεί. Οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν εκφοβισμό και στρατηγικές αγωγές προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού. Ο Γρηγόρης Δημητριάδης υπέβαλε στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού κατά των ειδησεογραφικών πρακτορείων Reporters United και “Εφημερίδα των Συντακτών” (Eφ.Συν)116 αφού αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Ο υπουργός Οικονόμου επιδίωξε να δυσφημίσει την δημοσιογράφο του Politico, Νεκταρία Σταμούλη, υπονοώντας ότι τα άρθρα της σχετικά με το σκάνδαλο του κατασκοπευτικού λογισμικού ήταν πολιτικά υποκινούμενα. Όντως, δύο από τα θύματα του Predator, οι Κουκάκης και Μαλιχούδης, είχαν κάνει επικριτικά ρεπορτάζ σχετικά με υποθέσεις διαφθοράς και απάτης, καθώς και την κακομεταχείριση των μεταναστών. Ο Τάσος Τέλλογλου και η Ελίζα Τριανταφύλλου αναφέρθηκαν στο σκάνδαλο του κατασκοπευτικού λογισμικού και εικάζεται ότι τέθηκαν υπό παρακολούθηση».

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

• Ανάλυση Reuters για εκλογές στην Τουρκία: Η μεγαλύτερη πολιτική πρόκληση του Ερντογάν και η «χρυσή» ευκαιρία της αντιπολίτευσης να διεκδικήσει την εξουσία
• Μητσοτάκης από Παραμυθιά: Εμπαιγμός της νέας γενιάς από ΣΥΡΙΖΑ – Η χώρα χρειάζεται σταθερότητα
• Τσαβούσογλου: Η Τουρκία απέρριψε πρόταση των ΗΠΑ να στείλει τους S-400 στην Ουκρανία – Δεν θέλουμε πια τα F-35
• Εξοργιστικά στοιχεία για τον ομαδικό βιασμό 22χρονης από ανήλικους: Εμπλεκόμενος βιντεοσκόπησε το περιστατικό!
• Συμφωνία Μέσι με Αλ Χιλάλ αντί 350 εκατ. ευρώ αποκαλύπτουν οι Ισπανοί - Μαζί του και οι Άλμπα - Μπουσκέτς
• Φυσικό αέριο: Εκτιμήσεις για βουτιά της τιμής στα 10 ευρώ συγκρατούν τη ζήτηση