Μεγάλη έρευνα Κάπα Research σε 10 χώρες για ευρωεκλογές 2024: Ο φόβος καθορίσει την ψήφο των Ευρωπαίων

Καθώς πλησιάζουν οι ευρωεκλογές 2024, ένα αυξανόμενο αίσθημα φόβου που πηγάζει από πολλαπλές -αλλά αλληλοενισχυόμενες- πηγές φαίνεται να είναι η αποφασιστική δύναμη που διαμορφώνει την εκλογική συμπεριφορά. Οι πολίτες της ΕΕ βιώνουν την αβεβαιότητα μπροστά στις ευρείες οικονομικές και πολιτιστικές αλλαγές που συμβαίνουν με πρωτοφανή ρυθμό, σε συνδυασμό με απρόβλεπτες κρίσεις, όπως την covid και την κλιματική κρίση, και την επανεμφάνιση πολεμικών συγκρούσεων, σε μια ήπειρο που έχει συνηθίσει στην ειρήνη για πάνω από μισό αιώνα.

Η έρευνα

Τον περασμένο μήνα, περισσότεροι από 10.800 Ευρωπαίοι ψηφοφόροι πήραν θέση για τα ζητήματα και τις τρέχουσες προκλήσεις της ΕΕ, στο πλαίσιο μιας μεγάλης κλίμακας συγκριτικής έρευνας που διεξήχθη από την Kapa Research σε 10 χώρες μέλη (Βουλγαρία, Εσθονία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Πολωνία, Ρουμανία και Ισπανία) μεταξύ 4 και 24 Μαΐου 2024.

Η έρευνα αυτή υπερβαίνει τα εσωτερικά διλήμματα ή τις προθέσεις ψήφου. Εξετάζοντας πιο προσεκτικά τις αναδυόμενες και καθιερωμένες τάσεις στις ευρωπαϊκές κοινωνίες μεταξύ 2019 και 2024, εξετάζει τι διαμορφώνει την κοινωνική ατζέντα του μπλοκ σήμερα, τις ανησυχίες των πολιτών για ευρωπαϊκά και διεθνή ζητήματα, τις προσδοκίες της ηγεσίας και τις απόψεις για κορυφαίες παγκόσμιες προσωπικότητες. Στο ένα ερώτημα μετά το άλλο, οι απαντήσεις αποκαλύπτουν ένα ισχυρό υπόγειο ρεύμα φόβου που επηρεάζει την εκλογική συμπεριφορά λίγες ημέρες πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές του Ιουνίου, το οποίο πηγάζει από τέσσερις κρίσιμες πραγματικότητες.

Πρώτη αιτία φόβου: Οικονομική αβεβαιότητα

Η αύξηση του κόστους ζωής είναι η κυριότερη ανησυχία των Ευρωπαίων που πηγαίνουν στις κάλπες. Τα πληθωριστικά σοκ που συγκλόνισαν τις ευρωπαϊκές οικονομίες κατά τη διάρκεια της μεταπανδημικής περιόδου δημιούργησαν μια βαθιά ριζωμένη ανησυχία για την ικανότητα των ανθρώπων να τα βγάλουν πέρα.

Ερωτώμενοι για τα ζητήματα που τους ανησυχούν περισσότερο όταν σκέφτονται τη σημερινή Ευρώπη, οι ερωτηθέντες, κατά μέσο όρο 47% , τοποθετούν την «αύξηση του κόστους ζωής» ως την κορυφαία ανησυχία τους. Το ζήτημα έχει γίνει αξιοσημείωτα έντονο σε χώρες όπως η Γαλλία (58%), η Ελλάδα (55%), η Ρουμανία (54%), η Ισπανία (49%) και η Βουλγαρία (44%), ωστόσο, ακόμα, στις υπόλοιπες χώρες μέλη της έρευνας το κόστος ζωής καταλήγει μεταξύ των τριών πρώτων αιτιών ανησυχίας.

Αυτή η ευρεία αίσθηση οικονομικής αβεβαιότητας υποκινείται περαιτέρω από ένα παρατεταμένο αίσθημα αδικίας όσον αφορά την κατανομή του πλούτου: Περισσότεροι από οκτώ στους 10 (81% συνολικά) θεωρούν ότι «στην Ευρώπη οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι».

Το άγχος μετατρέπεται σε φόβο όταν συνειδητοποιεί κανείς ότι η κύρια πολιτική σύγκρουση έχει ελάχιστη σχέση με τις ανταγωνιστικές οικονομικές λύσεις για το υψηλό κόστος διαβίωσης. Αντίθετα, πρόκειται περισσότερο για μια σύγκρουση μεταξύ συστημικών δυνάμεων και εξτρεμιστών, με επίκεντρο κυρίως το πεδίο της μετανάστευσης και την αντιληπτή απειλή για τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής.

Δεύτερη αιτία φόβου: Μετανάστευση

Στο πολιτισμικό μέτωπο, από το 2015, η μετανάστευση στην Ευρώπη αποτελεί ένα σύνθετο και πολύπλευρο ζήτημα, με ανθρωπιστικές και πολιτικές επιπτώσεις. Στην έρευνά μας, η μετανάστευση φαίνεται να αποτελεί τη δεύτερη σημαντικότερη ανησυχία των πολιτών με ποσοστό 37% (κατά μέσο όρο), ενώ, ταυτόχρονα, στο ερώτημα σε ποιους τομείς θα πρέπει να επικεντρωθεί η Ευρώπη τα επόμενα πέντε χρόνια, κυριαρχούν οι εκκλήσεις για «αυστηρότερο έλεγχο της μετανάστευσης», με το 36% των ερωτηθέντων σε όλες τις χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα να την κατατάσσουν ως κορυφαία προτεραιότητα.

Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στη Γερμανία (56%), παρά τη φήμη της ως φιλόξενης χώρας στις αρχές της μεταναστευτικής κρίσης, και στην Ιταλία (40%), χώρα-κόμβος εισόδου στην Ευρώπη για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Το πιο σημαντικό είναι ότι η αντίληψη της μετανάστευσης ως «απειλή για τη δημόσια τάξη» είναι ευρέως διαδεδομένη, με το 68 τοις εκατό των ερωτηθέντων να έχει αυτή την άποψη, σε σύγκριση με μόλις το 23 τοις εκατό που τη βλέπει ως «ευκαιρία για ένα νέο εργατικό δυναμικό».

Τρίτη αιτία φόβου: Πόλεμος στο κατώφλι μας

Η επιστροφή του πολέμου στην Ευρώπη έχει αναζωπυρώσει τους φόβους για την ασφάλεια- οι συγκρούσεις στην Ουκρανία και, πιο πρόσφατα, στη Γάζα έρχονται στο προσκήνιο ως νέοι παράγοντες που επηρεάζουν τις φετινές εκλογές της ΕΕ. Σε αυτή την έρευνα, «ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας» είναι η τρίτη πιο πιεστική ανησυχία για το 35% των ερωτηθέντων, μόλις δύο ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τη «μετανάστευση». Εδώ η γεωγραφική εγγύτητα είναι κρίσιμη, καθώς το ζήτημα είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην Εσθονία (52%), την Ουγγαρία (50%), την Πολωνία (50%) και τη Ρουμανία (43%), όλες γειτονικές χώρες είτε με τη Ρωσία είτε με την Ουκρανία. Επιπλέον, η απαίτηση για άμεση κατάπαυση του πυρός και στα δύο μέτωπα είναι διαδεδομένη: το 65% πιστεύει ότι οι εχθροπραξίες στη Γάζα «πρέπει να σταματήσουν αμέσως», ενώ η ίδια άποψη υποστηρίζεται από το 60% για τη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας.

Προς τούτο, καθώς το αίσθημα κινδύνου από τους πολέμους και την τρομοκρατία γίνεται εντονότερο, οι σχέσεις ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου συνδέονται έμμεσα με το ζήτημα της ασφάλειας: το 56% των ερωτηθέντων επιθυμεί την (επανα)ευθυγράμμιση μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της ΕΕ. Ταυτόχρονα, και σε σύγκριση με τους σημερινούς ηγέτες, ο πρώην πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Τόνι Μπλερ απολαμβάνει ισχυρά ποσοστά δημοτικότητας.

Στο ενδεχόμενο ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ το 48% απάντησε ότι είναι κατά ή μάλλον κατά, ενώ το 44% ότι είναι υπέρ ή μάλλον υπέρ.

Τέταρτη αιτία φόβου: Η άγνωστη πραγματικότητα της Τεχνητής Νοημοσύνης

Με την πάροδο του χρόνου, η τεχνολογική πρόοδος χαιρετίστηκε ευρέως ως θετική εξέλιξη για την ανθρωπότητα, ως μέσο βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης και ως επιταχυντής της ανάπτυξης. Η ραγδαία άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινή ζωή των πολιτών φαίνεται να διαταράσσει αυτή την παράδοση. Μεταξύ των χωρών μελών που συμμετείχαν στην έρευνα, μια μέση πλειοψηφία 51% θεωρεί την τεχνητή νοημοσύνη περισσότερο ως «απειλή για την ανθρωπότητα» παρά ως «ευκαιρία» (31% ). Στο ίδιο μήκος κύματος, ο σκεπτικισμός αντανακλάται στην απροθυμία υιοθέτησης της τεχνητής νοημοσύνης ως στρατηγικού στόχου για την ΕΕ την επόμενη πενταετία, με το 54% να αντιτίθεται σε μια τέτοια κίνηση.

Εκρηκτικό κοκτέιλ φόβου

Η ανάμειξη και των τεσσάρων παραπάνω συστατικών δημιουργεί ένα εκρηκτικό κοκτέιλ φόβου στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Ενώ σε συνδυασμό με την επικρατούσα τεχνοκρατία της ΕΕ και την αδύναμη επικοινωνία των θεσμών με τους πολίτες, είναι λογικό να περιμένουμε εδραιωμένη δυσπιστία και εκλογικές συνέπειες. Οι ψηφοφόροι θα χρησιμοποιήσουν την ψήφο τους για να στείλουν οδυνηρά μηνύματα. Ωστόσο, η έρευνά μας δείχνει ότι η μεγάλη πλειοψηφία εξακολουθεί να τάσσεται υπέρ της ενίσχυσης του ευρωπαϊκού κεκτημένου - ασφάλεια, ελευθερία, δημοκρατία, ανάπτυξη και κοινωνική συνοχή - και αναζητά μια ικανή ηγεσία που μπορεί να το υπερασπιστεί.

Η δημοτικότητα του Κυριάκου Μητσοτάκη

Σύμφωνα με την έρευνα, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συγκεντρώνει θετικές γνώμες σε ποσοστό 26% και αρνητικές 24%, ενώ το 50% απάντησε δεν γνωρίζω/δεν απαντώ. Οι απαντήσεις δόθηκαν από τους ερωτηθέντες και από τις 10 χώρες που συμμετείχαν στο γκάλοπ.

Για τον Σαρλ Μισέλ οι γνώμες ήταν 38% αρνητικές και 20% θετικές. Το 42% απάντησε ΔΓ/ΔΑ. 52% αρνητικές γνώμες και 33% θετικές συγκεντρώνει η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ενώ 40% αρνητικές και 26% θετικές είναι οι γνώμες για την Κριστίν Λαγκάρντ.

Ολόκληρη η έρευνα της Kapa Research