Καραμανλής: «Κίνδυνος να δημιουργηθεί η εντύπωση της αποδοχής της διευρυνόμενης τουρκικής ατζέντας»

Σαφή μηνύματα για τα εθνικά θέματα έστειλε ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής κατά την παρουσίαση του βιβλίου του Μανώλη Κοττάκη «Οι Απόρρητοι Φάκελοι Καραμανλή» που πραγματοποιήθηκε στο Πολεμικό Μουσείο.

Ο κ. Καραμανλής τάχθηκε κατά της υπογραφής συνυποσχετικού στο δικαστήριο της Χάγης και παράλληλα στηλίτευσε τις προκλήσεις της νέας ηγεσίας της Βόρειας Μακεδονίας και ζήτησε δυναμική παρέμβαση της ελληνικής κυβέρνησης.

Στην ομιλία του ο κ. Καραμανλής συντάχθηκε με πολλές από τις θέσεις του Αντώνη Σαμαρά σε ότι αφορά τα προβλήματα της Ευρώπης, ενώ επεκτάθηκε καλύπτοντας το θέμα της Ουκρανίας αλλά και τα ελληνοτουρικά.

Εκανε λόγο για «άκριτη υιοθέτηση επιλογών που θίγουν ταυτοτικά ζητήματα. Απόλυτος σεβασμός στην ελευθερία επιλογών και τρόπο ζωής, ναι. Όχι όμως αβασάνιστη αποδοχή ενός καταχρηστικού δικαιωματισμού, στο όνομα του οποίου θίγονται δικαιώματα και ευαισθησίες των ανθρώπων που επιμένουν να σέβονται τις αξίες και τις ρίζες τους, το θεσμό της οικογένειας, την θρησκευτική τους πίστη και την εθνική τους ταυτότητα και υπερηφάνεια».

Σε ότι αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία εξήγησε ότι αντί η Ευρώπη «να πρωταγωνιστεί σε πρωτοβουλίες για κατάπαυση του πυρός και αναζήτηση λύσης στην βάση των συμφωνιών του Μίνσκ, συχνά υπερθεματίζει σε φιλοπόλεμη συμπεριφορά».

Η ομιλία του Κώστα Καραμανλή

«Κυρίες και Κύριοι

Το αποτέλεσμα των πρόσφατων Ευρωεκλογών, όπως και το χθεσινό των βουλευτικών εκλογών στη Γαλλία, ήρθαν να επιβεβαιώσουν με ηχηρό τρόπο αυτό που γνωρίζουμε και βιώνουμε όλοι εδώ και χρόνια. Η Ευρώπη, στην οποία πιστέψαμε και για την οποία αγωνιστήκαμε για δεκαετίες, διολισθαίνει σε βαθιά κρίση. Τα σημάδια της, ορατά από καιρό, έγιναν εμφανή και αυταπόδεικτα:

• Η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους στο όνομα μιας άκαμπτης δημοσιονομικής αυστηρότητας διέρρηξε το Ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, που ήταν όμως το θεμέλιο της κοινωνικής συνοχής και της πολιτικής ομαλότητας. Με αποκορύφωμα την αλαζονική, κοντόφθαλμη, τιμωρητική και οικονομικά εσφαλμένη αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης, η ΕΕ στην ουσία απαρνήθηκε μία από τις θεμελιώδεις αρχές της: Την σύγκλιση μεταξύ των χωρών, δηλαδή τον επιμερισμό των κινδύνων από την έκθεση σε κρίσεις χρέους ως την ανάγκη μεταφοράς πόρων από τον οικονομικά εύρωστο Βορρά στον ασθενέστερο Νότο. Ταυτόχρονα η διαρκής διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων οξύνει το κοινωνικό και πολιτικό κλίμα, αφού κάνει τους λίγους πλουσιότερους και περιθωριοποιεί ολοένα και μεγαλύτερα κοινωνικά στρώματα.
• Η ανεξέλεγκτη μετανάστευση δυναμιτίζει την κοινωνική ειρήνη και ομαλότητα. Κανείς δεν αντιλέγει σε ελεγχόμενες ροές μεταναστών για λόγους ανθρωπιστικούς ή άλλους. Απλή επίσκεψη σε ευρωπαϊκές πόλεις αρκεί για να φανεί πόσο έχει αλλάξει ο παραδοσιακός ευρωπαϊκός τους χαρακτήρας υπό το βάρος των αριθμών και της αδυναμίας αφομοίωσής τους.
• Η άκριτη υιοθέτηση επιλογών που θίγουν ταυτοτικά ζητήματα. Απόλυτος σεβασμός στην ελευθερία επιλογών και τρόπο ζωής, ναι. Όχι όμως αβασάνιστη αποδοχή ενός καταχρηστικού δικαιωματισμού, στο όνομα του οποίου θίγονται δικαιώματα και ευαισθησίες των ανθρώπων που επιμένουν να σέβονται τις αξίες και τις ρίζες τους, το θεσμό της οικογένειας, την θρησκευτική τους πίστη και την εθνική τους ταυτότητα και υπερηφάνεια.
• Η κατηγορηματική και ομόθυμη καταδίκη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία δεν επαρκεί ως δικαιολογία για την υιοθέτηση όλο και πιο επιθετικής και άκαμπτης στάσης σε ό,τι αφορά την διαχείριση και την διαιώνιση του πολέμου. Αντί η Ευρώπη να πρωταγωνιστεί σε πρωτοβουλίες για κατάπαυση του πυρός και αναζήτηση λύσης στην βάση των συμφωνιών του Μίνσκ, συχνά υπερθεματίζει σε φιλοπόλεμη συμπεριφορά. Αυτό όμως θα οδηγήσει πιθανότατα είτε σε διαρκή και επικίνδυνη περαιτέρω κλιμάκωση της σύγκρουσης είτε σε αναζήτηση διεξόδου σε μεταγενέστερο χρόνο όμως υπό ακόμα δυσμενέστερες συνθήκες. Με κύριο θύμα την ίδια την Ουκρανία και τον λαό της, αλλά και την Ευρώπη που βλέπει μετά από ογδόντα χρόνια την απειλή ενός γενικευμένου πολέμου στο έδαφός της να πλησιάζει.
• Το γεωπολιτικό αυτό παράδοξο επιτείνεται από την αδυναμία της Ευρώπης να παίξει, ως θα όφειλε, ενεργό ρόλο στην προσπάθεια αντιμετώπισης του Μεσανατολικού. Το αυθύπαρκτο δικαίωμα του Ισραήλ στην άμυνά του και την απόκρουση τρομοκρατικών δράσεων της Χαμάς δεν το απαλλάσσει από τις ευθύνες του να αποφεύγει ενέργειες σε βάρος άμαχων Παλαιστινίων. Ούτε βέβαια από τις ευθύνες του στην υπονόμευση της μοναδικής λύσης που υπάρχει, της δημιουργίας ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους.
• Επιπλέον, θέλω για μια ακόμα φορά να τονίσω, ότι σε αυτό το δύσκολο και απρόβλεπτο γεωπολιτικό περιβάλλον, είναι μεγάλος ο κίνδυνος αύξησης της έντασης, ακόμα και ανάφλεξης, στα Δυτικά Βαλκάνια. Οι συμφωνίες του Dayton είναι στην ουσία γράμμα νεκρό, το Κόσοβο είναι σε αδιέξοδο, οι εθνικισμοί και μεγαλοϊδεατισμοί στην περιοχή, αντί σταδιακά να κάμπτονται, είναι και πάλι σε έξαρση.

Ας υπογραμμιστεί ακόμα ότι σε ό,τι αφορά συμπεριφορές που υποκρύπτουν αλυτρωτικές διαθέσεις και υπονόμευση των σχέσεων καλής γειτονίας είναι ανάγκη να σταλεί ένα ξεκάθαρο και αυστηρό μήνυμα προς τα Τίρανα και τα Σκόπια: Τέτοιου είδους συμπεριφορές δεν γίνονται ανεκτές και επισύρουν συνέπειες. Με την πρόσθετη υπενθύμιση ότι ο δρόμος τους προς την Ευρώπη εξαρτάται από την Ελλάδα. Καθαρές κουβέντες, καθαροί λογαριασμοί.

Κύριες και κύριοι

Όλα τα παραπάνω εξηγούν σε μεγάλο βαθμό γιατί η Ευρώπη είναι σε κρίση. Προφανώς δεν είναι η πρώτη φορά που η Ευρώπη αντιμετωπίζει κρίσεις. Είναι όμως η πρώτη φορά που τείνει να εξελιχθεί σε γενικευμένη πολιτική κρίση, κρίση θεσμών, κρίση εμπιστοσύνης.

Ιστορικά κόμματα, που έπαιξαν επί πολλές δεκαετίες πρωταγωνιστικό ρόλο στα δρώμενα των χωρών τους, εξαφανίζονται ή βρίσκονται σε φάση προϊούσας παρακμής. Οι πολίτες απομακρύνονται από αυτά διότι έχασαν ή χάνουν την εμπιστοσύνη τους προς αυτά, στις πολιτικές τους, στα προγράμματά τους. Βλέπουν, οι πολλοί τουλάχιστον, το βιωτικό τους επίπεδο να επιδεινώνεται, τις κοινωνικές υπηρεσίες να συρρικνώνονται, τις βασικές παραδοσιακές τους αξίες να περιφρονούνται, στο όνομα μιας ασαφούς και στρεβλής παγκοσμιοποίησης, της παντοδυναμίας των ανώνυμων αγορών και διακηρύξεων μιας ισοπεδωτικής πολυπολιτισμικότητας που προσβάλλει κάθε έννοια εθνικής ταυτότητας, παράδοσης και πολιτισμού, όπως και κάθε έννοια αρχών και αξιών με βαθιές ρίζες στις Ευρωπαϊκές κοινωνίες. Τι είναι όλοι αυτοί οι πολίτες, στην συντριπτικοί τους πλειοψηφία φιλήσυχοι δημοκράτες που μέχρι χθες ήταν σταθεροί ψηφοφόροι της Χριστιανοδημοκρατίας, των Σοσιαλδημοκρατών, των Γκωλικών και του Σοσιαλιστικού Κόμματος και τώρα αποστρέφονται τις παραδοσιακές τους επιλογές; Εν μια νυκτί όλοι αυτοί μεταμορφώθηκαν σε φανατικούς ακόλουθους ακροδεξιών ή φιλοφασιστικών πολιτικών σχηματισμών; Ή μήπως είναι όλο και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού που απορρίπτουν το μοντέλο ζωής και κοινωνίας που βλέπουν να τους επιβάλλεται άνωθεν και αισθάνονται την ανάγκη να διαμαρτυρηθούν και να αντιδράσουν;

Κυρίες και Κύριοι

Το θεμέλιο κάθε οργανωμένης κοινωνίας, πόσο μάλλον μιας ελεύθερης δημοκρατικής πολιτείας, είναι η εμπιστοσύνη στους θεσμούς, στους κανόνες και τον σεβασμό τους, στους νόμους και την Δικαιοσύνη, είναι η εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα. Αν και όταν αυτή η σχέση εμπιστοσύνης διαρραγεί, τότε το πολιτικό σύστημα πάσχει, το συνολικό οικοδόμημα της κοινωνικής οργάνωσης κλυδωνίζεται, ο κίνδυνος μιας γενικευμένης απορρύθμισης γίνεται ορατός. Παρατηρώντας τις ευρωπαϊκές εξελίξεις διαχρονικά είναι ολοφάνερο ότι προσεγγίζουμε με αυξανόμενη ταχύτητα μιας τέτοιας μορφής κρίση εμπιστοσύνης, όπου οι αρχόμενοι δεν εμπιστεύονται τους άρχοντές τους, την φιλοπατρία, την ακεραιότητα, την κοινωνική ενσυναίσθηση και ανθρωπιά των αρχόντων τους, και οι άρχοντες αδυνατούν να κατανοήσουν τους προβληματισμούς, τις αγωνίες, τις αντιρρήσεις και επιφυλάξεις των αρχομένων. Αυτός είναι ο ορισμός της κρίσης εμπιστοσύνης και της κρίσης του πολιτικού συστήματος. Είναι ο ορισμός της απονομιμοποίησής του στα μάτια των πολιτών, του θεμέλιου λίθου δηλαδή πάνω στην οποία εδράζεται κάθε δημοκρατική πολιτεία.

Κυρίες και Κύριοι

Οι διαπιστώσεις αυτές επιβαρύνονται ακόμα περισσότερο αν συνεκτιμηθεί το φαινόμενο της διευρυνόμενης αποχής από τις εκλογικές διαδικασίες. Οι καθησυχαστικές ερμηνείες ότι οι Ευρωεκλογές από τη φύση τους ενδιαφέρουν λιγότερο τους πολίτες από τις εθνικές εκλογές, αφού δεν αφορούν την διακυβέρνηση μιας χώρας, ότι αυξανόμενα τμήματα κυρίως των νεανικών κοινών αδιαφορούν για τα κοινά, ότι τάχα η καλοκαιρία ωθεί τους ψηφοφόρους στις παραλίες αντί στις κάλπες, μικρή αξία έχουν. Αν δεν είναι παντελώς έωλες μοιάζουν περισσότερο με παρηγοριά στον άρρωστο.

Όταν η αποχή φθάνει στο 60%, όταν 6 στους 10 των εκλογέων απέχουν, όπως δυστυχώς συνέβη και στην δική μας χώρα, δεν είναι ώρα εφησυχασμού αλλά ώρα επείγοντος συναγερμού. Αυταπάτες ούτε χωρούν ούτε συγχωρούνται. Στην μεγάλη τους πλειοψηφία όσοι πολίτες επιλέγουν την αποχή εκφράζουν δια αυτού του τρόπου την δυσαρέσκεια τους και την ενόχλησή τους. Και μάλιστα όχι προς ένα μόνο συγκεκριμένο κόμμα. Στο μεγαλύτερο ποσοστό της η αποχή ισοδυναμεί με συνολική απόρριψη του πολιτικού συστήματος και της μορφής που παίρνει η δημόσια ζωή!

Με άλλα λόγια η διευρυνόμενη αποχή καταδεικνύει ότι η κρίση εμπιστοσύνης, η απονομιμοποίηση προς το πολιτικό σύστημα, τους θεσμούς του πολιτεύματος, την γενικότερη λειτουργία της πολιτείας είναι ακόμα βαθύτερη απ ό,τι αποτυπώνεται μόνο από την ψήφο διαμαρτυρίας. Κι αυτό σε καιρούς όπου τα προβλήματα και οι προκλήσεις, από την γεωπολιτική αστάθεια και τις συγκρούσεις, ως την κλιματική αλλαγή, προβάλλουν εντονότερα, απαιτητικότερα και πιο δυσεπίλυτα από όλη την περίοδο τουλάχιστον που ακολούθησε το Β Παγκόσμιο Πόλεμο.

Κυρίες και Κύριοι

Απέναντι σε αυτή τη νέα ανησυχητική πραγματικότητα, θα περίμενε κανείς ότι οι ευρωπαϊκές ηγεσίες έλαβαν το μήνυμα, προσπαθούν να ερμηνεύσουν την συμπεριφορά των πολιτών, αντιλαμβάνονται ότι έσφαλαν, ότι προτίθενται να επανεκτιμήσουν και πιθανώς να αναθεωρήσουν τις πολιτικές τους επιλογές, ή τουλάχιστον, πολλές εξ αυτών. Ότι άκουσαν την καμπάνα της δυσφορίας και προτίθενται να αλλάξουν πορεία, να επανορθώσουν. Ότι αν μη τι άλλο είναι διατεθειμένες να αφουγκραστούν τις κοινωνίες, να δείξουν κατανόηση για τις ανησυχίες και την δυσφορία τους. Ότι σε τελική ανάλυση βρίσκονται στοιχειωδώς σε επαφή με το λαϊκό αίσθημα!

Δυστυχώς τίποτα από όλα αυτά δεν συμβαίνει, τουλάχιστον αυτές τις τρεις εβδομάδες από το εκλογικό αποτέλεσμα της 9ης Ιουνίου. Οι αντιδράσεις του μεγαλύτερου τμήματος της Ευρωπαϊκής ηγεσίας δεν δείχνουν ούτε συνειδητοποίηση του τι πραγματικά συνέβη, ούτε σοβαρό προβληματισμό για το τι γίνεται λάθος, ούτε βέβαια ειλικρινή διάθεση για ουσιαστικές διορθωτικές κινήσεις.

Το πρώτο μέλημα στα Ευρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων ήταν η αγωνία κατ’ αρχήν και η μερική ανακούφιση ότι μπορούν να επιβάλλουν τις επιλογές τους. Ότι ο συσχετισμός δυνάμεων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τους επιτρέπει κατά πάσα πιθανότητα να εμμείνουν στις προτιμήσεις τους. Ότι βγαίνουν δηλαδή οι αριθμοί! Αντί το σοκ να τους αφυπνίσει, η προτεραιότητά τους είναι μη τυχόν και δεν μπορούν να επιβάλλουν τις εκ των προτέρων προκαθορισμένες αποφάσεις τους.

Ακόμα χειρότερα, επιμένοντας επί το πλείστον σε πρόσωπα που με την συμπεριφορά τους στις προηγούμενες θητείες τους επέτειναν το πρόβλημα, διόγκωσαν την λαϊκή αγανάκτηση και έχουν σοβαρές ευθύνες για την σημερινή ευρωπαϊκή κρίση. Απλά ειπωμένο, γεωμετρική αύξηση της δυσαρμονίας μεταξύ των επιλογών των ηγετικών ελίτ και των αντιλήψεων μεγάλης μερίδας των πολιτών.

Στην προσπάθειά τους μάλιστα να υποβαθμίσουν την σημασία του εκλογικού μηνύματος, δεν διστάζουν με δημόσιες αναφορές να μετέρχονται με μεγάλη ευκολία περιφρονητικών και απαξιωτικών χαρακτηρισμών για τους διαμαρτυρόμενους πολίτες. Αίφνης η Ευρώπη γέμισε από λαϊκιστές, ακροδεξιούς, φιλοφασίζοντες και θρησκόληπτους. Από καθυστερημένους που δεν μπορούν να συλλάβουν τις σύγχρονες τάσεις και προτεραιότητες της πολυπολιτισμικότητας, του άκρατου δικαιωματισμού, της παντοκρατορίας των αγορών κι ενός αδιαφανούς τραπεζικού συστήματος, του σταδιακού εξοβελισμού του έθνους – κράτους.

Όλα αυτά όμως είναι δείγματα νοσηρής και επικίνδυνης νοοτροπίας. Η αυταρέσκεια και η αλαζονεία, ο δύσκολα συγκαλυπτόμενος ελιτισμός δεν φανερώνουν μόνο ρηχότητα και επιπολαιότητα. Φανερώνουν στην ουσία υπεροψία για την άλλη άποψη, δογματικές αγκυλώσεις, περιφρόνηση για τους πολλούς, τις αγωνίες, τα προβλήματα, τις προσδοκίες τους. Έτσι όμως όχι απλώς δεν αντιμετωπίζεται το πρόβλημα, αντιθέτως επιδεινώνεται και μάλιστα ραγδαία με κίνδυνο κάποια στιγμή, όχι στο μακρινό απώτερο μέλλον, να πάρει εκρηκτικές διαστάσεις. Όταν δαιμονοποιείται η άλλη άποψη, όταν αντιμετωπίζονται ως εχθροί οι ανησυχούντες, τότε η οριστική ρήξη μαζί τους είναι αναπόφευκτη.

Αν δεν καταλαβαίνεις γιατί δυσανασχετούν και διαμαρτύρονται οι πολλοί, αν επιμένεις, κόντρα σε όλες τις ενδείξεις, ότι εσύ έχεις δίκιο και οι πολλοί άδικο, αν πιστεύεις ότι ξέρεις πάντα καλύτερα από αυτούς και η μόνη παραδοχή που κάνεις είναι ότι θα έπρεπε απλώς να το επικοινωνήσεις καλύτερα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι εκείνοι έχουν δίκιο κι εσύ άδικο. Αν ούτε αυτό καταλαβαίνεις τα πράγματα είναι απείρως χειρότερα!

Κύριες και Κύριοι

Έστω την ύστατη αυτή ώρα, η Ευρώπη καλείται να αρθεί επιτέλους στο ύψος των περιστάσεων. Να βρει την δύναμη να προχωρήσει με θαρραλέα βήματα προς την ολοκλήρωσή της. Σε μια κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική που θα θωρακίζει τα σύνορά της, στη χειραφέτησή της από κάθε μορφή γεωπολιτικής εξάρτησης, στην αμοιβαιοποίηση των κινδύνων από οικονομικές κρίσεις. Στην ανάληψη του ρόλου που της αναλογεί στις παγκόσμιες εξελίξεις και των ευθυνών που έχει για την ειρήνη, την σταθερότητα, την δημοκρατία και την ευημερία τουλάχιστον στην ήπειρό μας. Να ανταποκριθεί στο όραμα των μεγάλων Ευρωπαίων οραματιστών, από τον Ντε Γκωλ, τον Σούμαν και τον Αντενάουερ ως τον Ζακ Ντελόρ και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Αλλά και στην προσδοκία όσων πιστέψαμε και αγωνιστήκαμε γι αυτήν. Τώρα όμως, γιατί η κλεψύδρα αδειάζει με αυξανόμενη ταχύτητα και ανυπολόγιστες για όλους συνέπειες.

Κυρίες και Κύριοι

Μια καταληκτική αναφορά για το μείζον εθνικό θέμα. Οι ηγεμονικές βλέψεις της Τουρκίας, η συστηματική επιχείρηση εκ μέρους της διεύρυνσης της ατζέντας, η ευθεία αμφισβήτηση της εδαφικής ακεραιότητας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας είναι δεδομένες και απροκάλυπτες. Μόνο εθελοτυφλούντες μπορούν να το αμφισβητούν. Η όποια συγκυριακή ύφεση στην ρητορική και τις έμπρακτες προκλήσεις, υπαγορευόμενη από πρόσκαιρες σκοπιμότητες, δεν πρέπει να συσκοτίζουν την αλήθεια. Ότι δηλαδή η Τουρκία έχει ξεκάθαρο αναθεωρητικό σχέδιο για την περιοχή και ευθέως απειλεί την Ελλάδα και την Κύπρο. Ηγεμονισμός που συν τοις άλλοις αποκαλύπτεται από την στρατιωτική και όχι μόνο παρουσία της στην Μέση Ανατολή, τον Καύκασο, την Βόρεια Αφρική αλλά και χώρες των Βαλκανίων.

Πιστεύω ότι καμιά Ελληνική Κυβέρνηση δεν θα ήταν διατεθειμένη να υποχωρήσει σε μείζονα εθνικά θέματα και να αποδεχθεί ρυθμίσεις σε βάρος των εθνικών συμφερόντων. Πρώτον, διότι αποκλείω την πιθανότητα να το επιθυμεί. Αλλά επιπρόσθετα δεν θα μπορούσε, διότι θα βρισκόταν αντιμέτωπη με την ομόθυμη και σθεναρή αντίδραση των Ελληνίδων και των Ελλήνων.

Είναι λοιπόν αδύνατη και αδιανόητη η σύναψη συνυποσχετικού που θα κρύβει τεχνηέντως και εκ του πονηρού, υπό το πρόσχημα της προσφυγής στο ΔΔ της Χάγης για την οριοθέτηση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας, την εκχώρηση με ασαφείς και διπλωματικά ευρηματικές διατυπώσεις, δικαιώματος στο ΔΔ να αποφανθεί περί του εύρους των χωρικών υδάτων ή ακόμα και της εδαφικής κυριαρχίας νήσων και βραχονησίδων. Είμαι κατηγορηματικός σε αυτό.

Υφέρπει όμως πάντα ο κίνδυνος, στο όνομα της ύφεσης, των χαμηλών τόνων και των ήρεμων νερών, να δημιουργείται σταδιακά η εντύπωση της αποδοχής της διευρυνόμενης τουρκικής ατζέντας και διεκδικήσεων, άρα βήμα-βήμα της δημιουργίας προηγούμενου. Με άλλα λόγια η δια της διαχρονικής διολίσθησης έκπτωση πάγιων εθνικών θέσεων που εδράζονται στέρεα επί του Διεθνούς Δικαίου.

Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται διαρκής εγρήγορση και ετοιμότητα, καθαρές απαντήσεις μη επιδεχόμενες παρερμηνεία, πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική συνεχούς αναζήτησης ερεισμάτων στον διεθνή χώρο και βέβαια ισχυρές ένοπλες δυνάμεις και αποτρεπτική ικανότητα. Πάνω απ όλα όμως επιβάλλει εθνική ομοψυχία και υψηλό εθνικό φρόνημα από όλους μας».