Γιάννης Δραγασάκης: Η πορεία, οι κρίσιμες αποφάσεις και το «αύριο» ενός «Νέστορα» της Αριστεράς

Η αποχώρηση του Γιάννη Δραγασάκη από τον ΣΥΡΙΖΑ βάζει τελεία σε μια μεγάλη ιστορία. Από την δεκαετία του ’60 ήταν αδιαλείπτως ενταγμένος αποκλειστικά σε κόμματα της Αριστεράς, στα οποία θήτευσε σε κορυφαίες θέσεις. Και τα κόμματα της Αριστεράς αντλούσαν από εκείνον πολιτική υπεραξία, καθώς θεωρείτο ανέκαθεν ένας νηφάλιος και πραγματιστής πολιτικός της. Την Πέμπτη επέλεξε να ενδυθεί έναν καινούριο ρόλο, πρωτόγνωρο για τον ίδιο μετά από τόσα χρόνια πολιτικής πορείας: αυτόν του «ανένταχτου αριστερού». Πρωτόγνωρο όμως είναι και το πολιτικό πεδίο, γι αυτό και ο ίδιος επέμεινε στην ανακοίνωσή του πως υπάρχει ανάγκη για ένα «νέο μαζικό, λαϊκό κόμμα της Αριστεράς».

Ο παραλίγο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ

«Λαμπράκηδες», αντιδικτατορικές οργανώσεις, ΚΚΕ, ΣΥΝ, ΣΥΡΙΖΑ. Για έξι δεκαετίες ο Γιάννης Δραγασάκης παρέμεινε σταθερά ταγμένος στην Αριστερά, την περιπέτεια της οποίας έζησε από κοντά και σε κορυφαίες θέσεις. Οι σπουδές του σε Ελλάδα και Βρετανία πάνω στα οικονομικά τον έφεραν στη δεκαετία του ’80 στη θέση του επικεφαλής του Οικονομικού Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ, ενώ στο περίφημο 13ο Συνέδριο της διάσπασης του ΚΚΕ έπαιξε κομβικό ρόλο.

Κορυφαίος των λεγόμενων «ανανεωτικών», ανήκε στη γενιά των πολλά υποσχόμενων νεότερων στελεχών του ΚΚΕ στα οποία ο Χαρίλαος Φλωράκης και ο Γρηγόρης Φαράκος έβλεπαν το μέλλον του Κόμματος. Το 1989 είχε άλλωστε εκλεγεί βουλευτής Χανίων, ενώ στην οικουμενική κυβέρνηση Ζολώτα ανέλαβε Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Οικονομίας.

Στις αρχαιρεσίες του ιστορικού 13ου Συνεδρίου του ΚΚΕ εξελέγη τέταρτος, πίσω από τον Χαρίλαο Φλωράκη, τον Γιώργο Χουρμουζιάδη και τη Μαρία Δαμανάκη. Οι συνοδοιπόροι του, ανάμεσά τους ο Μίμης Ανδρουλάκης, ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, ο Θανάσης Καρτερός και ο Αλέκος Αλαβάνος, τον θέλουν για γραμματέα του ΚΚΕ. Ωστόσο στην κρίσιμη ψηφοφορία στην Κεντρική Επιτροπή, ύστερα και από την μεταστροφή του Χαρίλαου Φλωράκη, κέρδισε η Αλέκα Παπαρήγα με οριακή πλειοψηφία τεσσάρων ψήφων.

Εν μέσω κατακλυσμιαίων ανακατατάξεων, που επέφερε η διαφαινόμενη πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, οι «ανανεωτικοί» επέλεξαν τους επόμενους μήνες να συμμετέχουν στις εργασίες του Συνασπισμού. Ο Γιάννης Δραγασάκης εξοβελίζεται από το Πολιτικό Γραφείο μαζί με τους υπόλοιπους «ανανεωτές» και έπειτα διαγράφεται από το ΚΚΕ.

Από τον ΣΥΝ στη βίαιη ωρίμανση του ΣΥΡΙΖΑ

Η πορεία του Συνασπισμού κάθε άλλο παρά ανέφελη ήταν. Ωστόσο ο Γιάννης Δραγασάκης δεν παρέκκλινε της πορείας του, ακόμα και όταν η αποτυχία να εισέλθει ο ΣΥΝ στη Βουλή το 1993 ή όταν κορυφαία στελέχη του αποχώρησαν για να συνεργαστούν τελικά με το ΠΑΣΟΚ, λαμβάνοντας υπουργικές ή ευρωπαϊκές θέσεις. Αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι του «Αριστερού Ρεύματος», που ζητούσε αριστερή στροφή του ΣΥΝ και εξελέγη βουλευτής το 1996, όταν το κόμμα επανήλθε στα κοινοβουλευτικά έδρανα.

Η νηφαλιότητα στις αναλύσεις του επί των πολιτικών και οικονομικών θεμάτων, για την οποία μιλούν ακόμα και σήμερα παλαιότεροι και νεότεροι σύντροφοί του, αποτελούσε συστατικό στοιχείο της διαδρομής του. Υποστήριξε τη δημιουργία του ΣΥΡΙΖΑ, του οποίου εξελέγη βουλευτής σε όλες τις μετέπειτα εκλογικές αναμετρήσεις. Συνέγραψε ή/και συντόνισε τις ομάδες παραγωγής του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ η νηφαλιότητά του τον έκανε αγαπητό στη βάση του ΣΥΡΙΖΑ, οι οργανώσεις του οποίου σε κρίσιμες περιόδους διοργάνωναν εκδηλώσεις με ομιλητή τον ίδιο, ώστε να εκλαϊκευτούν οι δύσκολες έννοιες της περιόδου της οικονομικής κρίσης, να αποσαφηνιστούν οι όροι της σύγκρουσης.

Ο Αλέξης Τσίπρας τον εμπιστευόταν σε τέτοιο βαθμό που στα τεσσεράμισι χρόνια της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ ο Γιάννης Δραγασάκης κατείχε χωρίς διακοπή την θέση του αντιπροέδρου της κυβέρνησης, με κρίσιμη αρμοδιότητα τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής, ενώ έπειτα ανέλαβε και το χαρτοφυλάκιο της Ανάπτυξης. Η πρώτη περίοδος διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, που κατέληξε στην υπογραφή του τρίτου μνημονίου ύστερα από δραματικές διαπραγματεύσεις, χαρακτηρίστηκε από τον Γιάννη Δραγασάκη ως «περίοδος βίαιης ωρίμανσης του ΣΥΡΙΖΑ». Ο ρόλος του δε θεωρήθηκε κομβικός σε όλη τη διάρκεια της κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα, καθώς κατάφερε να οριοθετήσει πριν αυτές ξεσπάσουν ουκ ολίγες «πυρκαγιές» στο γεμάτο νάρκες πεδίο της οικονομίας. Το 2017, δε, συγκέντρωσε νέους επιστήμονες υπό τη σκέπη του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών «ΕΝΑ» με στόχο την παραγωγή προοδευτικής πολιτικής.

Η εκλογική ήττα και η αποχώρηση από τον ΣΥΡΙΖΑ

Ο Γιάννης Δραγασάκης ήταν εκείνος που ανέλαβε να συντονίσει το έργο της σύνταξης του Απολογισμού των κυβερνήσεων του ΣΥΡΙΖΑ. Η πορεία του μαζί με το ήπιο στυλ πολιτικής τον έφερε να συγκατελέγεται στους «Νέστορες» του κόμματος, αν και ο ίδιος φαίνεται να αποστρέφεται τον όρο. Εξελέγη βουλευτής σε όλες τις μετέπειτα εκλογικές αναμετρήσεις, με εξαίρεση την τελευταία του Ιουνίου του 2023, ως απόρροια της μεγάλης μείωσης της δύναμης του ΣΥΡΙΖΑ.

Τον περασμένο Δεκέμβριο σε άρθρο του στο πλαίσιο του προσυνεδριακού διαλόγου του ΣΥΡΙΖΑ, γνωστοποιούσε πως δεν θα θέσει ξανά υποψηφιότητα για τα κομματικά όργανα. Στο ίδιο κείμενο, όμως, ανέφερε: «Ο Απολογισμός της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αν και υιοθετήθηκε σχεδόν ομόφωνα από την Κεντρική Επιτροπή, δεν αξιοποιήθηκε, ούτε για την ενιαία προβολή του θετικού κυβερνητικού έργου ούτε για την αναγκαία αυτοκριτική και την εξήγηση ελλείψεων και λαθών». Σημείωνε, δε, πως «το κυβερνητικό έργο αντιμετωπίσθηκε με όρους εσωκομματικού ανταγωνισμού κάτι που συνεχίζεται ακόμη και σήμερα, δημιουργώντας σύγχυση, και στρεβλώνοντας την πρόσληψή του από την κοινωνία, παράδειγμα το “μαξιλάρι”, η φορολογική πολιτική, οι τράπεζες κλπ».

Η αναφορά του στο «μαξιλάρι» και τις τράπεζες δεν ήταν τυχαία. Αποτελούσαν σημεία πάνω στα οποία πρώην συντροφοί του, όπως ο Παύλος Πολάκης ή ο Νίκος Παππάς έχτιζαν την κριτική τους προς το έργο του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης Τσίπρα. Και την Πέμπτη, όταν ο Γιάννης Δραγασάκης ανακοίνωσε την αποχώρησή του από τον ΣΥΡΙΖΑ, η ηγεσία Κασσελάκη εξαπέλυσε επίθεση εναντίον του με πρωτοφανή υπονοούμενα για τις ενέργειές του στο πλαίσιο της κυβέρνησης Τσίπρα. Αναμενόμενο, θα πει κανείς, καθώς ο Στέφανος Κασσελάκης έχει από καιρό βάλει στο στόχαστρό του τον ΣΥΡΙΖΑ της περιόδου ’15-’19, ενώ υποστηρίζεται από πρώην υπουργούς που χρησιμοποιούσαν τα ίδια επιχειρήματα.

Ο Δραγασάκης μετά τον ΣΥΡΙΖΑ

Την απόφασή του να αποχωρήσει από τον ΣΥΡΙΖΑ ο Γιάννης Δραγασάκης την συζήτησε με ελάχιστους ανθρώπους του περιβάλλοντός του, χωρίς όμως να τη διαπραγματευτεί. Ο ίδιος άλλωστε ανέφερε στο κείμενο αποχώρησής του πως την απόφασή του αυτή «οι εξελίξεις την έχουν καταστήσει αναγκαία από καιρό».

Όταν αποφάσισε τον περασμένο Δεκέμβριο να αποχωρήσει από τα κομματικά όργανα, ουκ ολίγα στελέχη που -εν αντιθέσει με την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ μίλησαν με θετικά λόγια για το πρώην κορυφαίο στέλεχος, του ζήτησαν να αλλάξει άποψη. Ανέμενε να παρέλθει η κρίσιμη περίοδος των ευρωεκλογών, ώστε να λάβει την τελική του απόφαση να αποχωρήσει από το κόμμα του οποίου ήταν μέλος από τη ίδρυσή του μέχρι την Πέμπτη.

Με τον Αλέξη Τσίπρα έχουν συχνή επαφή και συνομιλούν για τις εξελίξεις στην Ευρώπη, την Ελλάδα και τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο πρώην πρωθυπουργός λέει σε όλους τους συνομιλητές του πως διαφωνεί με την τακτική της αποχώρησης από το κόμμα του οποίου ηγήθηκε, ωστόσο αναγνωρίζει πως οι εσωκομματικές διαμάχες έχουν και σημαντικές απώλειες σε όλα τα επίπεδα.

Ο Γιάννης Δραγασάκης στο κείμενό του επισήμανε πως χρειάζεται ένα «μαζικό, λαϊκό κόμμα της Αριστεράς, από τη ριζοσπαστική αριστερά ως την αριστερή σοσιαλδημοκρατία». Έναν σχηματισμό δηλαδή, που θα έχει θεμέλια στην Αριστερά, αλλά θα έχει και εκείνους τους μηχανισμούς και τις ικανότητες να εμπνεύσει και να συσπειρώσει ευρύτερες ομάδες, μέσα από μια πειστική εναλλακτική διακυβέρνησης. Τέτοιο σχήμα δεν αποτελεί για τον ίδιο ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ, που «από-αριστεροποιείται», όπως εξήγησε και στην ανακοίνωσή του.

Μαγική συνταγή, όμως, για την δημιουργία του νέου κόμματος δεν υπάρχει. Και οι σημερινοί θραυσματικοί σχηματισμοί δεν μπορούν να φέρουν μόνοι τους εις πέρας την μεγάλη αυτή αποστολή. Η εμπειρία που είχε από τη διάσπαση του ΚΚΕ τον έχει κάνει να κατανοήσει πως κάθε διάσπαση κατά το κοινώς λεγόμενο «στέλνει τον κόσμο στο σπίτι του», πως δεν υπάρχουν πια τα παλιά «εμείς». Θεωρεί, ωστόσο, απαραίτητη την ανάληψη πρωτοβουλιών στο κοινωνικό επίπεδο, να γίνει η κοινωνία πραγματικά πρωταγωνίστρια, «μέσα από συλλογικές πρωτοβουλίες και κινήσεις, που πρέπει να υπάρξουν παντού, με κάθε πρόσφορη μορφή».