ΣΥΡΙΖΑ: Το 2024 ήταν η χειρότερη χρονιά του – Η πολιτική και εκλογική απαξίωση, η εχθροπάθεια και οι στόχοι του Σωκράτη Φάμελλου

Από την αξιωματική αντιπολίτευση και τους 36 βουλευτές, ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σήμερα στην τρίτη κοινοβουλευτική θέση και τραυματισμένος. Τι συνέβη το 2024, οι στόχοι και οι κινήσεις του νέου προέδρου του κόμματος. Αν συγκρίνουμε την κατάσταση του ΣΥΡΙΖΑ την 1^η Ιανουαρίου με εκείνη στο «κλείσιμο» της τρέχουσας χρονιάς το συμπέρασμα που θα εξάγουμε είναι απλό: Το κόμμα έχει βιώσει σημαντικότατη φθορά. Αν μάλιστα εξετάσουμε τα γεγονότα αυτών των τελευταίων 12 μηνών, τότε όλοι συμφωνούν πως το 2024 ήταν η χειρότερη χρονιά στην ιστορία του ΣΥΡΙΖΑ.

Ολόκληρη η χρονιά ήταν γεμάτη από ανελέητες συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις ανάμεσα στον τότε πρόεδρο Στέφανο Κασσελάκη και το στελεχικό δυναμικό του ΣΥΡΙΖΑ. Εικόνες πρωτοφανείς έκαναν το γύρο των ΜΜΕ και του διαδικτύου, ενώ οι κατηγορίες εκτοξεύονταν με ρυθμούς πολυβόλου, τραυματίζοντας την δομή της Κουμουνδούρου, αλλά και απομακρύνοντας σημαντικό μέρος της εκλογικής του βάσης.

Η πρώτη σφοδρή σύγκρουση μπροστά στο φιλοθεάμων κοινό

Τον Ιανουάριο του 2024 ο ΣΥΡΙΖΑ καλείτο να βρει τον βηματισμό του μετά από την διάσπαση λίγους μήνες νωρίτερα, που οδήγησε τα περισσότερα από τα ιστορικά του στελέχη να δημιουργήσουν τον δικό τους σχηματισμό την Νέα Αριστερά. Στην Κουμουνδούρου, όμως τα πράγματα δεν έμοιαζαν ιδιαίτερα ευοίωνα. Ο τότε πρόεδρος, Στέφανος Κασσελάκης έδειχνε διατεθειμένος να συνεχίσει την μετωπική σύγκρουση με όσα στελέχη προέβαλαν αντιρρήσεις στα σχέδιά τους. Και μάλιστα χρησιμοποιούσε κάθε πρόσφορο μέσο προκειμένου να τους προκαλέσει σε μια ανοικτή και δημόσια αντιπαράθεση.

Τον Φεβρουάριο, λοιπόν, ο Στέφανος Κασσελάκης ενόψει του συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ απέστειλε μέσω iSYRIZA στα μέλη του κόμματος ένα ερωτηματολόγιο με το οποίο τους ρωτούσε εάν επιθυμούν να αλλάξει το όνομά του, αλλά και ο πολιτικός του προσανατολισμός. Στελέχη πρώτης γραμμής αντέδρασαν στις προθέσεις του προέδρου, ενώ ο Στέφανος Κασσελάκης αγνοούσε επιδεικτικά τις κομματικές διαδικασίες. Η κρίση κορυφώθηκε όταν ο Αλέξης Τσίπρας την ημέρα έναρξης του συνεδρίου, γνωστοποίησε με επιστολή του πως δεν πρόκειται να παρευρεθεί στις εργασίες του και ζητούσε ουσιαστικά από τον τότε πρόεδρο να τεθεί ξανά στην κρίση των μελών.

Το συνέδριο που ακολούθησε θα μείνει στα ιστορικά χρονικά ως το χειρότερο, το πιο διαλυτικό και πέρα από κάθε έννοια πολιτισμένου διαλόγου, συνέδριο που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ στα ελληνικά πολιτικά χρονικά. Ένα και μόνο επεισόδιο αρκούσε για να καταδειχθεί η διάλυση: Ο πρόεδρος του κόμματος στο κλείσιμο των εργασιών έδειχνε  στους υποστηρικτές του τον «εχθρό» τους, τα στελέχη που δεν χειροκροτούσαν στον παραληρηματικό του λόγο και έλεγε μεταξύ άλλων: «Τι κάνουμε όλοι εμείς απέναντι σε αυτούς τους λίγους, που κάθονται σε μερικές από τις πρώτες σειρές, μέσα σ’ ένα στάδιο που χειροκροτά θερμά το πρόγραμμα του κόμματος, το οποίο ανέλυσα ενδελεχώς επί 90 λεπτά; Έχουν σταυρώσει τα χέρια! Τι κάνουμε;».

Εν τέλει ο Στέφανος Κασσελάκης πήρε μια ακόμα ανάσα, καθώς επικράτησε ψήφισμα των Παππά, Φάμελλου και Γ. Τσίπρα για την μη διενέργεια νέων εκλογών, εν όψει των ευρωεκλογών.

Η αποτυχία των ευρωεκλογών και το lifestyle Κασσελάκη που αποδείχτηκε παγίδα

Η επακόλουθη εκστρατεία των ευρωεκλογών ήταν ήσυχη και «αναίμακτη» για το εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ. Ωστόσο το εκλογικό αποτέλεσμα για την Κουμουνδούρου δεν ήταν καλό. Ο ΣΥΡΙΖΑ έλαβε 14,92%, ποσοστό μικρότερο από ό,τι έλαβε στις πρόσφατες εθνικές εκλογές, εν μέσω εκτεταμένης αποχής και με μια ΝΔ να έχει πέσει σχεδόν 12 μονάδες. Παρόλα αυτά ο Στέφανος Κασσελάκης προσπάθησε να εμφανίσει το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ ως επιτυχία με μια σειρά παράλογα επιχειρήματα και μια δημιουργική αριθμητική που όμως δεν μπορούσε να κρύψει την εκλογική αποτυχία.

Η προεκλογική εκστρατεία του ΣΥΡΙΖΑ χαρακτηρίστηκε από την αδυναμία του Στέφανου Κασσελάκη να παρουσιάσει το «πόθεν έσχες» του, το οποίο είχε υποσχεθεί μήνες πριν.  Ο lifestyle πλούσιος βίος του Στέφανου Κασσελάκη μετατράπηκε σε βαρίδι για τον ίδιο και ολόκληρο τον ΣΥΡΙΖΑ, όσο ο ίδιος αδυνατούσε να παράσχει πειστικές απαντήσεις σε ένα βουνό ερωτήσεις για την οικονομική κατάστασή του. Η σχετική παραφιλολογία αυξήθηκε στο δημόσιο λόγο και τελικά κυριάρχησε όταν ο ίδιος εμφάνισε ένα «εξελόχαρτο» με αποσπασματικά νούμερα και επιχειρήσεις που είχε στην κατοχή του.

Οι παρατυπίες ήταν βουνό και προκάλεσαν ένα ακόμα σημαντικότατο πλήγμα στον ΣΥΡΙΖΑ: Τραυμάτισαν την αξιοπιστία του, προκαλώντας δυσπιστία στη βάση του. Ο δε πρόεδρός του άρχιζε πια να μοιάζει με καρικατούρα πολιτικού προσώπου, που κάθε δήλωσή του έδειχνε λιγότερο πειστική από την προηγούμενη. Πολιτικά, δε, έδειχνε να μην γνωρίζει ούτε τις βασικές αρχές και την ιστορία του πολιτικού χώρου στον οποίο προήδρευε. Η δήλωση με την οποία προσπάθησε να οικειοποιηθεί το «Πατρίς – Θρησκεία – Οικογένεια» και η εμφάνισή του με στρατιωτικά θεληματικό βλέμμα κατά την θητεία του στις ένοπλες δυνάμεις, ακόμα προκαλούν αλγεινή εντύπωση.

Η αντεπίθεση Κασσελάκη που γιγάντωσε την εχθροπάθεια

Το διάστημα που ακολούθησε, η ηγεσία Κασσελάκη ακολούθησε μια «τρελή πορεία». Λίγες ημέρες μετά τις ευρωεκλογές «απέλυσε» τους Θανάση Θεοχαρόπουλο και Γιώργο Τσίπρα από επιστημονικούς συνεργάτες, μιλώντας για «αργομισθίες» και προκαλώντας εσωκομματική αναστάτωση. Έπειτα εισηγήθηκε και κατάφερε το κλείσιμο του καθημερινού φύλλου της Αυγής, ενώ έπαυσαν και οι πληρωμές των μισθών στους εργαζόμενους αυτής και του «105,5 Στο Κόκκινο». Έπειτα άφησε υπόνοιες για «μαύρα» επί προεδρίας Τσίπρα. Και εν τέλει στα τέλη Ιουνίου, με μια ανάρτησή του από τις ΗΠΑ κατηγόρησε ευθέως τον πρώην πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ ως «υπονομευτή».

Το καλοκαίρι εκείνο σημειώθηκαν και άλλα πολλά: Ο Στέφανος Κασσελάκης εισηγήθηκε την ουσιαστική κατάργηση όλων των υπαρχόντων οργάνων του ΣΥΡΙΖΑ, 70 «κασσελακικά» στελέχη ζήτησαν την διαγραφή του Χρήστου Σπίρτζη, διέγραψε τον Παύλο Πολάκη από την Κ.Ο. ύστερα από επεισόδιο με συνεργάτιδα του Αδ. Γεωργιάδη, επιχείρησε να λάβει βουλευτική έδρα μετά την παραίτηση του Οθ. Ηλιόπουλου αλλά απέτυχε, κατηγόρησε τους «87» πως εφαρμόζουν σχέδιο της διαπλοκής για διάλυση του ΣΥΡΙΖΑ και καρατόμησε τον Σωκράτη Φάμελλο αντικαθιστώντας τον με τον Νίκο Παππά προκαλώντας διχασμό στην Κ.Ο..

Η αντιπαλότητα στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ έγινε εχθροπάθεια. Και το αποτέλεσμα στις δημοσκοπήσεις ήταν ορατό. Τον Ιούνιο του 2024, όταν ξεκίνησε ο κύκλος πρωτοφανούς εσωστρέφειας, το κόμμα λάμβανε στις δημοσκοπήσεις περίπου 15%. Την 1^η Σεπτεμβρίου λάμβανε κατά μέσο όρο περίπου 10%. Και τα χειρότερα μόλις ξεκινούσαν.

Το πατατράκ Κασσελάκη, το έκτακτο συνέδριο και η φυγή του

Εβδομάδες πριν την πραγματοποίηση της Κεντρικής Επιτροπής των αρχών Σεπτεμβρίου, κυκλοφορούσε το σενάριο πως ενδέχεται οι «87» να καταθέσουν πρόταση μομφής κατά του Στέφανου Κασσελάκη. Στελέχη όπως ο Σωκράτης Φάμελλος και η Όλγα Γεροβασίλη ζητούσαν από τον τότε πρόεδρο να πάει σε προεδρικές εκλογές από τη βάση. Ο Παύλος Πολάκης, δε, που είχε επανακάμψει στην Κ.Ο., δήλωνε μάλιστα διατεθειμένος να αντιπαρατεθεί για την προεδρία απέναντι στον άλλοτε προστατευόμενό του.

Ο Στέφανος Κασσελάκης προκάλεσε όσους τον αμφισβητούσαν να καταθέσουν πρόταση μομφής. Το έκαναν. Και κέρδισαν. Για πρώτη φορά στα πολιτικά χρονικά ένας πρόεδρος εν δυνάμει κυβερνητικού κόμματος αποπέμφθηκε από την θέση του ύστερα από απόφαση των υπόλοιπων στελεχών του. Η πολιτική απαξίωση του Στέφανου Κασσελάκη ήταν αντίστοιχα πρωτοφανής, όσο και η ατάκα του περί «κουκουλοφόρων» που ψήφισαν την καρατόμησή του. Ωστόσο ο ίδιος επιχείρησε να βάλει εμπόδια στις εξελίξεις, ακόμα και δικαστικά, αποστέλλοντας μέχρι και εξώδικο προς την ηγεσία της Κουμουνδούρου. Η Κεντρική Επιτροπή αποφάσισε τον αποκλεισμό Κασσελάκη από την κούρσα για την προεδρία, παρά την προσπάθεια της ομάδας του να μην διεξαχθούν οι σχετικές ψηφοφορίες.

Το επόμενο «ραντεβού» ήταν το έκτακτο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, που πραγματοποιήθηκε σε συνθήκες ακραίας πόλωσης. Το σχίσμα ήταν προδιαγεγραμμένο και κάθε πλευρά επιχειρούσε να φτιάξει μια εικόνα που θα εξυπηρετούσε τα σχέδιά της μετά την αναπόφευκτη διάσπαση. Ο μεν Στέφανος Κασσελάκης καταλόγιζε στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ αποκλεισμούς, πραξικόπημα, αντιδημοκρατικές πρακτικές, λογοκρισία. Η ηγεσία της Κουμουνδούρου επέμενε πως όλα γίνονται με βάση το καταστατικό.

Το έκτακτο συνέδριο ήταν συγχρόνως τραγωδία και παρωδία. Εκατοντάδες υποστηρικτές του Στ. Κασσελάκη προχωρούσαν ακόμα και σε συγκρούσεις σώμα με σώμα με στελέχη της «απέναντι πλευράς», ενώ το «σκληρά περιφρουρημένο» συνέδριο αποφάσιζε με συνοπτικές διαδικασίες πως ο πρώην πρόεδρός του είναι ουσιαστικά ξένο σώμα στον ΣΥΡΙΖΑ. Ο Στέφανος Κασσελάκης, σαν έτοιμος από καιρό, ανακοίνωσε την ίδρυση νέου δικού του κόμματος από τα γραφεία που είχε νοικιάσει στον Ταύρο, ενώ συνολικά εννέα βουλευτές του αποχώρησαν από την Κ.Ο. χωρίς όμως να τον ακολουθήσουν στα κατοπινά πολιτικά του σχέδια.

Το βασικό αποτέλεσμα ήταν κάτι ακόμα πρωτοφανές: Για πρώτη φορά κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχασε τη θέση του στην κοινοβουλευτική κατάταξη με τεχνικά μέσα, χωρίς να προηγηθούν εκλογές.

Νέος πρόεδρος, φθαρμένο κόμμα, νέοι στόχοι

Οι εκλογές για την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ επιβεβαίωσαν την φθορά του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς 70.000 μέλη -περίπου οι μισοί από όσους είχαν συμμετάσχει στις αντίστοιχες εκλογές του 2023- βρέθηκαν στις κάλπες του για να αποφασίσουν ποιος από τους Σωκράτη Φάμελλο, Παύλο Πολάκη, Νικόλα Φαραντούρη και Απόστολο Γκλέτσο θα αναλάβει τα ηνία του ΣΥΡΙΖΑ. Ωστόσο το ντιμπέιτ των τεσσάρων λίγο πριν ανοίξουν οι κάλπες, έδειξε πως στον ΣΥΡΙΖΑ έχουν απομείνει ψήγματα πολιτικής σοβαρότητας και ήπιου προγραμματικού διαλόγου.

Ο Σωκράτης Φάμελλος έλαβε κάτι παραπάνω από 49%, ενώ ο Παύλος Πολάκης αποσύρθηκε από τον δεύτερο γύρο καθώς έλαβε 43%. Ο βουλευτής Χανίων όμως ήταν σαφής στις δηλώσεις του: Εκπροσωπεί -όπως είπε- το μισό κόμμα, κάτι που προκαταβάλλει τους πιο «υποψιασμένους» πως η συνύπαρξη των δύο κορυφαίων δεν θα είναι εύκολη το επόμενο διάστημα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ πάντως δείχνει ήδη σημάδια «κανονικοποίησης», χωρίς όμως να έχει επιστρέψει στα προ Κασσελάκη επίπεδα. Μια βδομάδα πριν τις προεδρικές εκλογές οι δημοσκοπήσεις έδιναν στο κόμμα της Κουμουνδούρου μόλις 5%. Σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να «τσιμπάει» και να λαμβάνει τουλάχιστον 8%, ενώ ο Σωκράτης Φάμελλος έχει καλές επιδόσεις στις μετρήσεις δημοτικότητας. Ο Αλέξης Τσίπρας, δε, μήνες μετά το συνέδριο του Φεβρουαρίου, καλοδέχτηκε τον νέο πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, δηλώνοντας πως θα είναι «παρών» στις προσπάθειες του κόμματος.

Στους πολιτικούς στόχους του ΣΥΡΙΖΑ συμπεριλαμβάνεται η ανάκτηση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, τόσο σε επίπεδο πολιτικό όσο και σε κοινοβουλευτικό. Ο Σωκράτης Φάμελλος έχει διαμηνύσει πως επιθυμεί ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ να είναι «η πραγματική, μαχητική και τεκμηριωμένη αξιωματική αντιπολίτευση που έχει ανάγκη η κοινωνία και όχι μια βολική και ανώδυνη αντιπολίτευση προς την κυβέρνηση», βάλλοντας κατά του ΠΑΣΟΚ και της συναινετικής διάθεσης που δείχνει σε ορισμένα θέματα ο Νίκος Ανδρουλάκης.

Παράλληλα όμως ο νέος πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ μιλά συχνά πυκνά για την ανάγκη συνεργασιών και συγκλίσεων στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο. Τα πολιτικά προβλήματα δεν έχουν, βέβαια, εκλείψει, αλλά η ηγεσία της Κουμουνδούρου δηλώνει διατεθειμένη να απευθύνει πρόσκληση σε ΠΑΣΟΚ και Νέα Αριστερά για συνεννόηση σε μια σειρά θέματα, όπως και στο ζήτημα του επόμενου Προέδρου της Δημοκρατίας.