Ανάλυση: Η μάχη ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ για την... αρπαγή των ψηφοφόρων

Του Κωνσταντίνου Παναγόπουλου

Η ανάλυση που ακολουθεί στόχο έχει να προσεγγίσει απαντήσεις στα δύο βασικά ερωτήµατα που προκύπτουν µετά την ολοκλήρωση κάθε εκλογικής διαδικασίας: α) Πώς διαµορφώθηκε το αποτέλεσµα της κάλπης. β) ποιες είναι οι κρίσιµες παράµετροι που οδήγησαν στη διαµόρφωσή του. Σε ό,τι αφορά το πρώτο ερώτηµα, τα στοιχεία του απολύτως επιτυχηµένου exit poll των εταιρειών Alco, Marc, Metron Analysis και MRB επιτρέπουν σαφείς απαντήσεις. Η ευρύτατη νίκη της Νέας ∆ηµοκρατίας οφείλεται κυρίως:

Στην αδυναµία του ΣΥΡΙΖΑ να προσελκύσει, έστω την τελευταία στιγµή, τους αναποφάσιστους που τον είχαν επιλέξει το 2015.

Στην πολύ µεγάλη διαφορά της τελικής συσπείρωσης ανάµεσα σε ΣΥΡΙΖΑ και Ν∆. Oπως φαίνεται στο γράφηµα 1, η συσπείρωση της Ν∆ κινήθηκε σε εντυπωσιακά υψηλά επίπεδα (87%), ενώ εκείνη του ΣΥΡΙΖΑ περιορίστηκε στο χαµηλό 64%.

Στην ιδιαιτέρως θετική για τη Ν∆ σχέση και ένταση της απευθείας µετακίνησης ανάµεσα στους ψηφοφόρους των δύο κοµµάτων (γράφηµα 2). Η σχέση αυτή διαµορφώθηκε στο 4:1 υπέρ της Ν∆, µε τη µετακίνηση από τον ΣΥΡΙΖΑ προς τη Ν∆ να φτάνει το 11% (περίπου 4 µονάδες στο σύνολο του εκλογικού σώµατος), ενώ εκείνη από τη Ν∆ προς τον ΣΥΡΙΖΑ µόλις το 3% (0,8% του εκλογικού σώµατος). Το καθαρό όφελος είναι 3,2 ποσοστιαίες µονάδες που προστέθηκαν στη Ν∆ και αφαιρέθηκαν από τον ΣΥΡΙΖΑ. Η µετακίνηση αυτή σχεδόν µηδένισε τη διαφορά των εκλογών του 2015 ανάµεσα στα δύο κόµµατα.

Στην πολύ µεγάλη πολυσυλλεκτικότητα της Ν∆ (γράφηµα 4), η οποία προσέλκυσε ψηφοφόρους από όλα τα πολιτικά κόµµατα. Η ένταση των µετακινήσεων από το Ποτάµι (30%), τους ΑΝΕΛ (20%), την Ενωση Κεντρώων (15%) και τη Χρυσή Αυγή (9%) ήταν ταυτοχρόνως και βασική παράµετρος της µεγάλης µείωσης των ποσοστών τους σε σχέση µε τις εκλογές του Σεπτεµβρίου του 2015.

Στην περιορισµένη δυνατότητα του ΣΥΡΙΖΑ να προσελκύσει ψηφοφόρους άλλων κοµµάτων (γράφηµα 3)

Τα ποσοστά των άλλων κοµµάτων διαµορφώθηκαν:

• Για το ΚΙΝΑΛ από τον συνδυασµό ικανής συσπείρωσης (66%) και εισροών από Ν∆ (1%) και ΣΥΡΙΖΑ (4%).

• Για το ΚΚΕ από χαµηλότερη απ’ ό,τι συνήθως συσπείρωση, λόγω ασυνήθιστα υψηλών µετακινήσεων (συνολικά 20%), την οποία σε κάποια βαθµό αντιστάθµισε η εισροή από τον ΣΥΡΙΖΑ (2%).

• Για τη Χρυσή Αυγή από τον συνδυασµό χαµηλής για τα δεδοµένα της συσπείρωσης (65%) και µετακινήσεων κυρίως προς την Ελληνική Λύση (11%), τη Ν∆ (9%), αλλά και τον ΣΥΡΙΖΑ (5%).

• Για την Ελληνική Λύση από εισροές από τη Χρυσή Αυγή (11%), τη Ν∆ (2%), τον ΣΥΡΙΖΑ (3%), τους ΑΝΕΛ (15%), την Ενωση Κεντρώων (6%) και ψηφοφόρους που το 2015 είχαν επιλέξει µικρότερα κόµµατα (8%).

• Για το ΜΕΡΑ 25 από εισροές από τον ΣΥΡΙΖΑ (5%), το ΚΚΕ (4%), το Ποτάµι (4%), τη Ν∆ (1%), τους ΑΝΕΛ (6%), την Ενωση Κεντρώων (7%) και ψηφοφόρους που το 2015 είχαν επιλέξει µικρότερα κόµµατα (7%). To 60% περίπου των ψηφοφόρων του ΜΕΡΑ 25 είχε επιλέξει το 2015 τον ΣΥΡΙΖΑ.

Σε ό,τι αφορά το δεύτερο ερώτηµα, το ποιες δηλαδή είναι οι κρίσιµες παράµετροι που οδήγησαν στη διαµόρφωση του εκλογικού αποτελέσµατος, αυτές φαίνεται να είναι:

Η επικράτηση ως κριτηρίου επιλογής της οικονοµίας και κυρίως της αντίληψης για το πώς και ποιος µπορεί να διασφαλίσει το καλύτερο για τα οικονοµικά της κάθε οικογένειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο κριτήριο αυτό, στην τελευταία δηµοσκόπηση της Alco πριν από τις ευρωεκλογές, για το Open, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε προβάδισµα 5 ποσοστιαίων µονάδων έναντι του Αλέξη Τσίπρα.

Η αδυναµία του ΣΥΡΙΖΑ να καρπωθεί ικανά οφέλη από τα οικονοµικά µέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση λίγο πριν από τις ευρωεκλογές. Είναι χαρακτηριστικό (γράφηµα 5) ότι η Ν∆ είχε σαφέστατο προβάδισµα όχι µόνο στους ελεύθερους επαγγελµατίες, αλλά και σε ιδιωτικούς και δηµόσιους υπαλλήλους και πολύ περισσότερο στους συνταξιούχους. Ζητήµατα συµπεριφορών, που φαίνεται να οδήγησαν σε µετακίνηση πολιτών που είχαν επιλέξει τον ΣΥΡΙΖΑ το 2015 προς άλλα κόµµατα (κυρίως στο ΜέΡΑ 25, το ΚΚΕ και την Πλεύση Ελευθερίας).

Η φθορά 4,5 ετών διακυβέρνησης, το µεγαλύτερο µέρους της οποίας είχε ως επίκεντρο την εφαρµογή µνηµονίου.

Η διάθεση τιµωρίας του ΣΥΡΙΖΑ, λόγω διάψευσης προσδοκιών. Μια διάθεση που λογικά ενισχύθηκε από τον χαρακτήρα της εκλογικής αναµέτρησης. Η αντίληψη µέρους πολιτών ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση «ολοκλήρωσε την αποστολή του», που ήταν η εφαρµογή του προγράµµατος προσαρµογών και η έξοδος από τα µνηµόνια µε κοινωνική ηρεµία, συνεπώς, µε αφετηρία αυτή την αντίληψη, η στροφή σε άλλες επιλογές (κυρίως τη Ν∆).

Η αδυναµία του ΚΙΝΑΛ να καρπωθεί τον µεγάλο όγκο της φθοράς του ΣΥΡΙΖΑ, µε συνέπεια την απευθείας µετακίνηση ψηφοφόρων από όλα τα κόµµατα, κυρίως πολιτών που παλαιότερα επέλεγαν το ΠΑΣΟΚ, προς τη Ν∆.

Η διαµόρφωση µιας «νέας κανονικότητας» για την Ελλάδα, που προφανώς δεν έχει σχέση µε ό,τι ζήσαµε στο παρελθόν, δεν παύει όµως να αποτελεί µια σταθερή βάση, µε συνέπεια να περιοριστεί το συναίσθηµα της οργής που οδηγούσε σε ακραίες επιλογές (όπως η Χρυσή Αυγή).

Ο χαρακτήρας της εκλογικής αναµέτρησης. Παρά την πόλωση και τα χαρακτηριστικά εθνικών εκλογών που προσπάθησαν να προσδώσουν ΣΥΡΙΖΑ και Ν∆, επρόκειτο για ευρωεκλογές, κάτι που προσδιόρισε τις επιλογές µεγάλου µέρους πολιτών, οι οποίοι επέλεξαν «µικρά» κόµµατα. Αξίζει να σηµειωθεί ότι στις ευρωεκλογές του 2014 το άθροισµα των ποσοστών των κοµµάτων που δεν πέρασαν το κατώφλι του 3% ήταν 17%, ενώ την προηγούµενη Κυριακή ανέβηκε στο 21%.

Η αδυναµία του Ποταµιού, της Ενωσης Κεντρώων και των Ανεξάρτητων Ελλήνων να προσφέρουν λόγους για την υποστήριξή τους ισχυρότερους από το κλίµα πόλωσης. Η στρατηγική των κοµµάτων, κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ και της Ν∆, είναι βεβαίως µία ακόµα παράµετρος που έχει επιδράσει στη διαµόρφωση του εκλογικού αποτελέσµατος. Η ανάλυσή της όµως, καθώς και το αν, για κάθε κόµµα, ήταν στηριγµένη σε ορθή ή λανθασµένη βάση, αποτελεί αντικείµενο ειδικής µελέτης από επαγγελµατίες της επικοινωνίας.

Περιορισμένη επίδραση

Αντιθέτως, η προσέγγιση της επίδρασης της Συµφωνίας των Πρεσπών στο εκλογικό αποτέλεσµα είναι αντικείµενο αυτής της ανάλυσης. Με βάση τη σύγκριση των εκλογικών αποτελεσµάτων της προηγούµενης Κυριακής µε εκείνα του 2015, είναι προφανές ότι η επίδραση αυτή ήταν πολύ περιορισµένη. Η πτώση των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ σε Μακεδονία και Θράκη ήταν περίπου 1 µονάδα µεγαλύτερη απ’ ό,τι στο σύνολο της χώρας, ενώ η άνοδος των ποσοστών της Ν∆ µικρότερη απ’ ό,τι στο σύνολο της χώρας. Σε επίπεδο ποσοστών, µεγαλύτερο φαίνεται να είναι το όφελος για την Ελληνική Λύση.

Προφανώς η Συµφωνία των Πρεσπών συνεισέφερε στη δηµιουργία ενός συνολικά αρνητικού κλίµατος για την κυβέρνηση, προφανώς την εµπόδισε να θέσει τη δική της ατζέντα για µεγάλο χρονικό διάστηµα και ασφαλώς οδήγησε στην αποχώρηση του µέχρι τότε κυβερνητικού εταίρου, η «καθαρή» επίδραση της, όµως, στο εκλογικό αποτέλεσµα δεν την καθιστά ιδιαιτέρως σηµαντική παράµετρο της διαµόρφωσής του.

Η ανάλυση του «πώς» και του «γιατί» του αποτελέσµατος των ευρωεκλογών δεν µπορεί παρά να ολοκληρωθεί µε την επισήµανση του πολύ µεγάλου όγκου συνολικής µετακίνησης ψηφοφόρων, σε σχέση µε το 2015. Οπως προκύπτει από τα στοιχεία του exit poll, το 35% περίπου των πολιτών που ψήφισαν την προηγούµενη Κυριακή και είχαν πάρει µέρος και στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, επέλεξαν διαφορετικό κόµµα από εκείνο που είχαν ψηφίσει τότε.

Η έντονη κινητικότητα, που έχει εµφανιστεί µετά το 2012 και στη χώρα µας, καθιστά σαφές ότι ο χαρακτήρας των επιλογών µας είναι πολύ περισσότερο προσαρµοσµένος στις τρέχουσες αντιλήψεις µας και στη συγκυρία και πολύ λιγότερο παρακολούθηµα ιδεολογικών προσεγγίσεων, παράδοσης ή κοµµατικών εντάξεων. Σε µεγάλο βαθµό η ψήφος «δανείζεται», πολύ συχνά για µία και µόνο φορά, στοιχείο που µπορεί να αποδειχτεί καταλυτικό για τη διαµόρφωση του εκλογικού αποτελέσµατος των βουλευτικών εκλογών της 7ης Ιουλίου.