Εκλογές - Τσίπρας - Μητσοτάκης: Προεκλογικές εκστρατείες... «αλά Ομπάμα»

Boυλευτικές εκλογές 2019: Στην τελική ευθεία για τις κάλπες και τις εθνικές εκλογές αίσθηση προκάλεσαν και συζητήθηκαν οι επικοινωνιακές επιλογές πολιτικών να απευθυνθούν στο εκλογικό σώµα µε έναν φαινοµενικά απρόσµενο, όχι άγνωστο πάντως, τρόπο. Αυτός ήταν και ο σκοπός άλλωστε. Τα ηλεκτρονικά µίντια πρωταγωνίστησαν στο κάδρο.

Εκείνο που πολλοί δεν περίµεναν ήταν να δουν για παράδειγµα τον πρόεδρο της Νέας ∆ηµοκρατίας, Κυριάκο Μητσοτάκη, να φιλοξενείται στην πρωινοψυχαγωγική εκποµπή «Happy Day» (Alpha) και µερικά 24ωρα αργότερα στο «The 2night Show» (Ant1), αλλά και τον πρωθυπουργό να δίνει συνεντεύξεις σε αθλητικά ραδιόφωνα, κάτι που έκανε και ο αρχηγός της αξιωµατικής αντιπολίτευσης. Η δύναµη της εικόνας (και του ήχου) κυριάρχησε, παρ’ όλα αυτά και η Ντόρα Μπακογιάννη έδωσε συνέντευξη στην Ελένη Μενεγάκη αλλά και η Ρένα ∆ούρου κάθισε στην πολυθρόνα απέναντι στην Ελεωνόρα Μελέτη, στο πλαίσιο πιο ανάλαφρης συζήτησης.

Τι συνέβη και οι πολιτικοί ενέταξαν στην επικοινωνιακή εργαλειοθήκη τους αυτό το µοντέλο προσέγγισης της «βάσης»; Εντέλει τους βγήκε σε καλό; Αναζητήσαµε τις γνώσεις και την εµπειρία δύο συµβούλων στρατηγικής και επικοινωνίας. «∆εν είναι παραδοξότητα πολιτικοί να εµφανίζονται σε lifestyle εκποµπές. Το έχουµε δει να συµβαίνει στις ΗΠΑ. Βέβαια στην Ελλάδα είµαστε ένα βήµα πίσω από τις εξελίξεις» σηµειώνει η ∆ήµητρα Ψαχούλια και προσθέτει ότι οι λόγοι από τα µπαλκόνια ή οι οµιλίες σε αίθουσες ξενοδοχείων δεν έχουν γκελ πια. «Αλλάζει το µέσον διότι αλλάζουν τα πάντα γύρω µας» προσθέτει στη συζήτηση ο Ηλίας Τσαουσάκης και µε παραστατικό τρόπο αναφέρει ότι «στις επόµενες ή µεθεπόµενες εκλογές οι πολιτικοί θα αναζητούν τρόπους να µιλήσουν µέσω Netflix»!

Οι Έλληνες πολιτικοί δειλά δειλά ακολουθούν τα διεθνή -κυρίως αµερικανικά-πρότυπα για να απευθυνθούν σε ευρύτερη βάση . «Το διαφορετικό έχει απήχηση, ιδίως στα νεανικά κοινά» παρατηρεί η κυρία Ψαχούλια. «Τους οδηγεί η ανάγκη να απευθυνθούν µέσα από άλλες εκποµπές και τηλεοπτικές ζώνες που έχουν άλλα χαρακτηριστικά» προσθέτει στην εικόνα ο κ. Τσαουσάκης. Σηµειώνει επίσης ότι, για να έχει το επιθυµητό αποτέλεσµα η συγκεκριµένη επικοινωνιακή επιλογή, πρέπει να συντρέχουν δύο προϋποθέσεις:

«Η αίσθηση του µέτρου και η αυθεντικότητα. Ο συνεντευξιαζόµενος πολιτικός δηλαδή να µην προσποιείται κάτι που δεν είναι. Αν συµβεί, ο τηλεθεατής µπορεί να το αναγνωρίσει και να τον απορρίψει. Η τηλεόραση εξάλλου είναι µέσο αµείλικτο. Αν δεν είσαι γνήσιος, σε “φτύνει”». «Ενέχει ρίσκο µια εµφάνιση σε µη πολιτική εκποµπή. Το χαλαρό της κουβέντας κρύβει παγίδες και οι πολιτικοί µπορεί να παρασυρθούν, να υποπέσουν σε λάθη. Η εξίσωση είναι δύσκολη, διότι τέτοιου είδους εµφανίσεις µοιάζουν για εκείνους µε αχαρτογράφητα νερά. Το χιούµορ και η σάτιρα -µε το στοιχείο του αυθορµητισµούδεν αφήνουν περιθώρια προετοιµασίας» παρατηρεί η ∆ήµητρα Ψαχούλια.

Κάτι τέτοιο δεν συνέβη πάντως στη συνέντευξη του Κυριάκου Μητσοτάκη στο «The 2night Show» αναλύει η επικοινωνιολόγος. «Eδειξε να έχει χιούµορ, προσεκτικά συµµετείχε στη σάτιρα στην έναρξη της εκποµπής -ειδικά όταν του έδωσαν τη σηµαία του ΠΑΣΟΚ- και µέσα από τη µε ανθρώπινα χαρακτηριστικά συζήτηση πέρασε πολιτικά µηνύµατα µε σαφήνεια. Με µία έννοια «τσαλακώθηκε». Περιµέναµε από τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος διαθέτει το επικοινωνιακό χάρισµα της άµεσης επαφής µε τους πολίτες, να είναι καλεσµένος σε τέτοιου είδους εκποµπή, όµως δεν “τσαλακώθηκε” στον βαθµό που το έκανε ο Κυριακός Μητσοτάκης».

«∆εν το έκανε διότι υπάρχει µια αµηχανία µε την τηλεόραση» αιτιολογεί την επιλογή του πρωθυπουργού ο Ηλίας Τσαουσάκης και την αποδίδει σε προηγούµενη γενικευµένη στερεοτυπική αντίληψη. «Υπήρχε το φάντασµα του lifestyle, που το φοβούνται όλοι. Oµως όλα αλλάζουν. Τα σόσιαλ µίντια έπαιξαν καταλυτικό ρόλο. Το Instagram, κατ’ εξοχήν lifestyle µέσο κοινωνικής δικτύωσης, το χρησιµοποιούν πλέον όλοι οι πολιτικοί. Για παράδειγµα υπάρχει φωτογραφία του Τσίπρα µε ένα κουτάβι στην αγκαλιά του. Ο ορισµός του lifestyle. Στο παρελθόν ο όρος ήταν ενοχοποιηµένος».

Η αμηχανία του οικοδεσπότη

Το ρίσκο που ανέφερε η κυρία Ψαχούλια συµµερίζεται ο κ. Τσαουσάκης. Μάλιστα παρουσιάζει µια διάσταση που την εντοπίζει στην πλευρά των συνεντευξιαστών αλλά και στην παρατεταµένη περίοδο της οικονοµικής κρίσης. «Πολλοί δηµοσιογράφοι ή παρουσιαστές δεν φροντίζουν να είναι προετοιµασµένοι κατάλληλα στην ελληνική τηλεόραση. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι εµφανής η αµηχανία του οικοδεσπότη. Στις ΗΠΑ, από την άλλη, ο Ντέιβιντ Λέτερµαν, για παράδειγµα, δουλεύει πολύ περισσότερο όταν ξέρει πως στην πολυθρόνα του καλεσµένου του θα καθίσει κάποιος πολιτικός. Η τηλεόραση δεν είναι απλή υπόθεση.

Εδώ αντιµετωπίζεται µε χαλαρότητα και ως µέσο είναι αµείλικτο. Αναδεικνύονται αδυναµίες και έχουµε δει πολλές εκποµπές καναλιών µε ισχυρό αποτύπωµα να συµπεριφέρονται λες και βρίσκονται σε “µικρά” κανάλια. Από την άλλη, µην ξεχνούµε ότι η ελληνική τηλεόραση δεν έχει βγει ακόµα από την κρίση. ∆εν έχει βρει τα πατήµατά της, είναι αµήχανη σε τέτοιες περιπτώσεις». «Ως έναν βαθµό η συγκεκριµένη επικοινωνιακή τακτική υπαγορεύθηκε από το έντονα φορτισµένο κλίµα εξαιτίας της κρίσης» εξηγεί ο Ηλίας Τσαουσάκης.

Η αλήθεια είναι πως οι πολιτικοί τα προηγούµενα χρόνια και έπειτα από περιστατικά µέχρι και ακραίων αντιδράσεων του κόσµου -ευτυχώς µεµονωµένων- απέφευγαν να «κατεβαίνουν» στον δρόµο. «Πολλοί πολιτικοί µας έχουν ένστικτο. Αντιλαµβάνονται την ανάγκη επικοινωνίας του κόσµου πριν καν τους συµβουλέψουν οι ειδικοί που έχουν στα επιτελεία τους». Το φαινόµενο ήταν έκδηλο στις πρόσφατες δηµοτικές εκλογές. Πολλοί υποψήφιοι βρέθηκαν καλεσµένοι σε ραδιοφωνικές εκποµπές, όχι πολιτικές, παρατηρεί ο επικοινωνιολόγος. «Αλλάζει το ύφος της επικοινωνιακής καµπάνιας και λόγω των σόσιαλ µίντια» τονίζει η ∆ήµητρα Ψαχούλια.

Οι εκποµπές αυτές, εξηγεί ο συνάδελφός της, έχουν αλλάξει, ενέχουν το στοιχείο της ενηµέρωσης και έχουν -υποστηρίζει- εξοικειώσει τα τηλεοπτικά κοινά να παρακολουθούν την πολιτική µε διαφορετικό τρόπο. Οι ψηφοφόροι βλέπουν µια άλλη όψη του πολιτικού. «Ο κόσµος το ζητά, και για τούτο οι εµφανίσεις τους δεν πέρασαν απαρατήρητες. Ο σχολιασµός στα σόσιαλ µίντια υπήρξε πρωτοφανής» επισηµαίνει η επικοινωνιολόγος. «Ο στόχος που είχε βάλει κάθε πολιτικός επετεύχθη διότι εκείνοι που τους παρακολούθησαν είτε σε τηλεόραση είτε σε ραδιόφωνο δεν άλλαξαν συχνότητα ούτε έκλεισαν τη συσκευή» συµπληρώνει ο κ. Τσαουσάκης. Οι απόψεις των δύο συµβούλων στρατηγικής και επικοινωνίας είναι ταυτόσηµες.

Οι πολιτικοί που επέλεξαν τους συγκεκριµένους δίαυλους επικοινωνίας -λένε- τους αξιοποίησαν καλά και τα µηνύµατά τους επικοινώνησαν και στις εκποµπές στις οποίες ήταν καλεσµένοι. Μέσα από αυτό το επικοινωνιακό µοντέλο ο πολιτικός καταφέρνει να διευρύνει την απήχησή του, αλλά και οι πολίτες «θέλουµε να βλέπουµε πλέον σφαιρικά έναν πολιτικό» τονίζει η κυρία Ψαχούλια και σηµειώνει πως «µπαίνουµε σε µια περίοδο άκρως ενδιαφέρουσας πολιτικής επικοινωνίας. Η συγκεκριµένη µέθοδος “πιάνει” πολλά και διαφορετικά κοινά και δεν αναιρεί την πολιτική τους σκέψη».

Στην Αµερική πρόεδροι και υπουργοί παίζουν και σε σειρές

Η συγκεκριµένη «οδός» επικοινωνίας είναι made in USA, ο Κυριάκος Μητσοτάκης την έχει αξιοποιήσει και στο παρελθόν (2015 συνέντευξη στην Τατιάνα Στεφανίδου), ωστόσο πρώτη φορά καταγράφεται πυκνότητα εµφανίσεων από υποψήφιους σε εκποµπές που δεν είναι πολιτικά τοκ σόου. Οι Αµερικανοί βέβαια έχουν από καιρό εξελίξει το συγκεκριµένο επικοινωνιακό εργαλείο. Για παράδειγµα η Χίλαρι Κλίντον, όταν διεκδικούσε την προεδρία των ΗΠΑ, είχε εµφανιστεί σε επεισόδιο της σειράς «Μέρφι Μπράουν» (CBS).

Το 2007 ο τότε γερουσιαστής Μπαράκ Οµπάµα έλαβε µέρος σε επεισόδιο του «Saturday Night Live» και ο πρώην αντιπρόεδρος Αλ Γκορ είχε παίξει στο πολυβραβευµένο «30 Rock». Σε επεισόδια της πολιτικής σειράς «Κυρία υπουργέ» είχαν πάρει µέρος οι Μαντλίν Ολµπράιτ και Κόλιν Πάουελ, αµφότεροι πρώην υπουργοί Εσωτερικών των ΗΠΑ.