Γάλλος σύμβουλος στο ethnos.gr: Πιθανώς ο Μακρόν να αλλάξει θέση για τη Βόρεια Μακεδονία

Κορυφαίος σύμβουλος της βορειομακεδονικής κυβέρνησης του Ζόραν Ζάεφ αλλά και… Γάλλος, o Φρανσουά Λαφόν, βρέθηκε στις 18 Νοεμβρίου στην Αθήνα για να πάρει μέρος σε εκδήλωση-συζήτηση, διοργανωθείσα από τα ιδρύματα Friedrich-Ebert-Stiftung και ΕΛΙΑΜΕΠ, με θέμα τι άλλο; Την ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων, μια προοπτική που εξακολουθεί να επηρεάζει τις ισορροπίες στην εγγύς ελληνική γειτονιά… ως κρίσιμη εκκρεμότητα. Στο περιθώριο της εκδήλωσης, ο Φρανσουά Λαφόν, σήμερα ειδικός σύμβουλος του αντιπροέδρου της Βόρειας Μακεδονίας για θέματα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και μέχρι πρότινος αναπληρωτής καθηγητής στο Ινστιτούτο Πολιτικών Σπουδών του Παρισιού (Sciences po Paris), μίλησε στο ethnos.gr για τα δεδομένα όπως έχουν διαμορφωθεί μετά το (μάλλον προσωρινό κατά τον ίδιο) «όχι» της Γαλλίας στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία, αλλά και για το μέλλον της Συμφωνίας των Πρεσπών την οποία «κάθε έξυπνη κυβέρνηση θα έπρεπε να θέλει να διατηρήσει», όπως υποστήριξε ο ίδιος.

Σας εξέπληξε η απόφαση της Γαλλίας να μην δώσει το πράσινο φως για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία κατά την τελευταία Σύνοδο Κορυφής του Οκτωβρίου; Πολλοί μίλησαν για ένα «ιστορικό λάθος» από την πλευρά του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν.

Καταλαβαίνω τους λόγους πίσω από τις αντιδράσεις. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν πρόκειται για μια τελική ή οριστική απόφαση, αλλά απλώς για μια νέα αναβολή. Δεν είναι ένα «όχι» στη διεύρυνση, ούτε ένα «όχι» στη Βόρεια Μακεδονία. Είναι περισσότερο μια διαφορετική προσέγγιση που μας καλεί να δούμε και άλλους παράγοντες. Ο πρόεδρος Μακρόν υποστήριξε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε τα τελευταία χρόνια στη σκιά των κρίσεων. Οπότε, ας βεβαιωθούμε πρώτα ότι η ΕΕ θα προσπαθήσει να λειτουργήσει κατά τρόπο καλύτερο ώστε να μπορέσει εν συνεχεία κάποια στιγμή στο μέλλον να καλωσορίσει στις τάξεις της και νέα κράτη-μέλη. Ο πρόεδρος Μακρόν αναφέρθηκε, όμως, και στη διαδικασία της διεύρυνσης, μια διαδικασία που, σύμφωνα με όσα εκείνος υποστήριξε, επίσης δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε. Γιατί; Επειδή ξεκινήσαμε τις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία πριν από 14 χρόνια, χωρίς όμως αυτές να έχουν προχωρήσει σημαντικά έκτοτε. Ξεκινήσαμε διαπραγματεύσεις και με το Μαυροβούνιο και με τη Σερβία που επίσης συναντούν εμπόδια. Οπότε, για να επανέλθω στην ερώτησή σας, ναι, η απόφαση της Γαλλίας αποτέλεσε μεν έκπληξη. Δεν πρόκειται, όμως, για ένα «ιστορικό λάθος» αλλά απλώς για μια διαδικασία που παραμένει σε εξέλιξη (work in progress).  

Το θεωρείτε πιθανό η Γαλλία να αλλάξει στάση πριν από την άνοιξη του 2020 ή ακόμη και πριν από τον Απρίλιο και τις επερχόμενες εκλογές στη Βόρεια Μακεδονία;

Όλα είναι πιθανά. Πριν από έναν μήνα ο Γάλλος πρόεδρος δήλωνε ότι δεν υπάρχει συμφωνία για να ξεκινήσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις, προτείνοντας παράλληλα και μια νέα μεθοδολογία για τη διαδικασία της διεύρυνσης. Πριν από ολίγες ημέρες, η νέα μεθοδολογία δόθηκε στη δημοσιότητα από τη γαλλική κυβέρνηση υπό μορφή non-paper και διανεμήθηκε σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ και τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες. Είναι πιθανό, λοιπόν, όντως να υπάρξει μια συμφωνία με την Κομισιόν και με τα κράτη-μέλη και να προταθεί μια νέα μεθοδολογία για τις προς ένταξη χώρες που θα συμφωνηθεί, όμως όχι πριν από το τέλος του 2019, αλλά ενδεχομένως κατά τη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου του 2020 ή κατά τη Σύνοδο ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων στο Ζάγκρεμπ τον Μάιο. Κάποιοι σχολιαστές συνδέουν τις εξελίξεις και με τη στάση των Γάλλων ψηφοφόρων, η πλειονότητα των οποίων τάσσεται ενάντια σε νέες διευρύνσεις. Υπάρχει, όμως, και η ευθύνη των πολιτικών ηγετών που γνωρίζουν πόσο σημαντικό είναι κάτι τέτοιο, το να έχουμε δηλαδή τα Δυτικά Βαλκάνια, εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  

Κάποιοι όντως υποστήριξαν πως όταν ο Μακρόν αποφάσισε να μπλοκάρει την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για τη Βόρεια Μακεδονία είχε το βλέμμα στραμμένο περισσότερο στο εσωτερικό και στους ψηφοφόρους της Μαρίν Λεπέν.  

Το εν λόγω επιχείρημα είχε κυκλοφορήσει και πριν από τις ευρωεκλογές του Μαΐου του 2019, όταν ο Μακρόν υποστήριζε ότι η διεύρυνση θα πρέπει να περιμένει. Στη Γαλλία πρόκειται να διεξαχθούν δημοτικές εκλογές το 2020, ενώ οι επόμενες προεδρικές εκλογές είναι προγραμματισμένες για το 2022. Η ευρωπαϊκή διεύρυνση δεν βρίσκεται επί του παρόντος στην κορυφή της πολιτικής επιχειρηματολογίας ανάμεσα στην άκρα δεξιά και τον Μακρόν.

Ποια είναι η γνώμη σας για το νέο μοντέλο διεύρυνσης που προτείνει η Γαλλία;

Πρόκειται για ένα non-paper που κυκλοφόρησε σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αποτελεί τη θέση της γαλλικής κυβέρνησης για όσα θα έπρεπε, κατά την άποψή της, να ενσωματωθούν ως νέα εργαλεία στην παλαιά διαδικασία της διεύρυνσης. Αποτελεί πρόταση. Οι Γάλλοι προτείνουν, συγκεκριμένα, η διαδικασία να γίνει περισσότερο πολιτική. Θέτουν, επίσης, θέμα αναστρεψιμότητας (reversibility). Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ότι εάν μια προς ένταξη χώρα δεν κάνει όσα θα έπρεπε, τότε θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να διακοπεί η διαδικασία της ένταξης για τη συγκεκριμένη χώρα. Το νόημα της αναστρεψιμότητας είναι να μπορεί να υπάρχει η νομική ικανότητα (legal capacity) ώστε η διαδικασία να διακοπεί και ενδεχομένως να αναζητηθούν άλλα μοντέλα συνεργασίας: όχι στο πλαίσιο της ένταξης στην ΕΕ αλλά μέσα από άλλα μοντέλα σύνδεσης ή εταιρικής σχέσης. Σε μια τέτοια περίπτωση, θα έχουμε το τεχνικό εργαλείο για να προχωρήσουμε. Όλα αυτά βρίσκονται πλέον στο τραπέζι, προς συζήτηση και διαπραγμάτευση.

Υπάρχουν χώρες που στηρίζουν ανοιχτά τη γαλλική πρόταση;

Ναι, οι κυβερνήσεις για παράδειγμα της Ολλανδίας και της Δανίας. Ακόμη και πολιτικοί στη Γερμανία αξιολογούν ως θετικά κάποια από τα σημεία που προτείνει ο πρόεδρος Μακρόν. Δεν είναι παράλογο να ζητάει κανείς η διαδικασία της διεύρυνσης να καταστεί περισσότερο αποτελεσματική, προκειμένου να έχουμε και τα κατάλληλα εργαλεία για να προχωρούμε μπροστά.

Πως αντιμετωπίζει η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας αυτό το νέο μοντέλο διεύρυνσης που προτείνει η Γαλλία;

Αναφορικά με το γαλλικό non-paper, εκείνο κυκλοφόρησε μόλις την περασμένη Παρασκευή (σ.σ. 15 Νοεμβρίου). Οι κυβερνώντες πίσω στη Βόρεια Μακεδονία περιμένουν να καταλάβουν πως ακριβώς θα μπορούσαν οι προτάσεις της γαλλικής κυβέρνησης να ερμηνευτούν στη δική τους περίπτωση. Υπάρχει, επίσης, και μια σειρά από συγκεκριμένα τεχνικά ερωτήματα που χρήζουν διευκρίνησης. Η Βόρεια Μακεδονία βρίσκεται ήδη σε διαδικασία ευρωπαϊκοποίησης (Europeanization) εδώ και δέκα χρόνια. Έχει υπογράψει μια συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ και ήδη ενσωματώνει-αφομοιώνει μέρος του κοινοτικού κεκτημένου (acquis communautaire). Ως εκ τούτου, συμμετέχει ήδη και σε προγράμματα όπως είναι για παράδειγμα το Erasmus.

Είναι η Βόρεια Μακεδονία πρακτικά έτοιμη να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ;

Ναι, σαφώς και είναι έτοιμη. Γνωρίζουν τι πρέπει να γίνει. Το μόνο που χρειάζονται είναι μια ημερομηνία, και εν συνεχεία, την ικανότητα να κινητοποιήσουν το σύνολο της κοινωνίας προς την υλοποίηση του συγκεκριμένου στόχου. Το γεγονός ότι βρίσκονται στην αναμονή για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα δεν είναι θετικό. Δεν δίνει κίνητρα στους δημοσίους υπαλλήλους και στην κοινωνία. Αλλά είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν.

Μιας και αναφερθήκατε σε κίνητρα, θεωρείται ότι οι τελευταίες εξελίξεις έχουν υπονομεύσει την προοπτική πλήρους εφαρμογής της Συμφωνίας των Πρεσπών;

Η Συμφωνία των Πρεσπών ήταν η απαραίτητη προϋπόθεση για να προχωρήσει μπροστά η Βόρεια Μακεδονία με τις ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις. Το κατάφεραν. Οι πρωθυπουργοί των δύο χωρών, ο Ζόραν Ζάεφ και ο Αλέξης Τσίπρας, έκαναν ένα βήμα μπροστά, προχωρώντας σε μια ιστορική συμφωνία. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι μια έξυπνη κυβέρνηση θα επέλεγε να κάνει πίσω από αυτήν τη συμφωνία. Η διεθνής κοινότητα, ο ΟΗΕ, η ΕΕ, οι Αμερικανοί, όλοι είναι πολύ ικανοποιημένοι από αυτήν τη συμφωνία. Ποιο θα ήταν, λοιπόν, το όφελος για οιαδήποτε κυβέρνηση στη Βόρεια Μακεδονία ή στην Ελλάδα εάν επέστρεφε στην προγενέστερη κατάσταση. Φυσικά, πρέπει κανείς να διαχειριστεί και τις προσδοκίες των πολιτών. Πραγματικοί ηγέτες είναι όμως εκείνοι που δεν ακολουθούν τυφλά τους πολίτες αλλά που τους βοηθούν να καταλάβουν ποιες είναι οι πραγματικές προκλήσεις και τα οφέλη για τη χώρα.