Τα συμπεράσματα από την κρίσιμη συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν

Ήταν μόλις στα τέλη του περασμένου Σεπτεμβρίου όταν οι Κυριάκος Μητσοτάκης και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κατά την πρώτη τους συνάντηση τότε στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, είχαν συζητήσει μέσα σε «θετικό κλίμα» για την ανάγκη μιας… επανεκκίνησης στα ελληνοτουρκικά.

Περίπου δύο μήνες μετά, το όποιο θετικό κλίμα (εάν πράγματι υπήρξε ποτέ) έχει επί της ουσίας πάει περίπατο, με το ζητούμενο της επανεκκίνησης στις σχέσεις μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας να έχει πια δώσει τη θέση του στη σκληρή πραγματικότητα μιας οπισθοδρόμησης, όπως φάνηκε άλλωστε και κατά τη συνάντηση που είχαν στο Λονδίνο οι Μητσοτάκης και Ερντογάν.

Μέσα στον μήνα Νοέμβριο, η Τουρκία φρόντισε με δύο κινήσεις (κοινοποιώντας επιστολή προς τον ΟΗΕ με την οποία επεκτείνει τις τουρκικές εδαφικές διεκδικήσεις έως και τις ακτές της Λιβύης, από τη μία πλευρά, και υπογράφοντας σχετικά μνημόνια συναντίληψης περί των θαλασσίων οριοθετήσεων με τη λιβυκή «κυβέρνηση» του Φαγέζ αλ Σαράτζ από την άλλη) να «βάλει φωτιά» στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου, προκαλώντας την άμεση αντίδραση της Ελλάδας, της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Αιγύπτου.

Και όλα αυτά προφανώς χωρίς να συνυπολογίσει κανείς την παράλληλη εργαλειοποίηση του Προσφυγικού από την πλευρά της Άγκυρας που συνεχίζεται με αμείωτη ένταση μέσα σε συνθήκες εκβιασμού για την Ελλάδα και την Ευρώπη. Πέρα από τους άμεσα ενδιαφερόμενους, όμως, που αντέδρασαν χωρίς δεύτερη σκέψη στην είδηση των τουρκικών μνημονίων με τη Λιβύη (την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο, αλλά και το προσκείμενο στις δυνάμεις του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ κοινοβούλιο της Λιβύης που έχει την έδρα του στο Τομπρούκ και αντιμάχεται την τουρκόφιλη «κυβέρνηση» του Φαγέζ αλ Σαράτζ), στην πορεία θα διατυπώνονταν και άλλες αντιδράσεις.

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών μέσω της εκπροσώπου του, Μαρίας Ζαχάροβα, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα δια του εκπροσώπου του, Αντόνιο Λόπεθ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δια εκπροσώπου της κ.ά. έσπευσαν να αποκηρύξουν, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο εμφατικά, τις τουρκικές κινήσεις ως «προκλητικές» και «υπονομευτικές της σταθερότητας» στην περιοχή της Μεσογείου.

Ευπρόσδεκτες οι φραστικές καταδίκες αλλά…

Πολύτιμες και ευπρόσδεκτες οι καταδίκες. Από την περασμένη Άνοιξη, άλλωστε, οπότε το τουρκικό πλωτό γεωτρύπανο «Fatih» εισέβαλε για πρώτη φορά εντός της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, έχουμε… μετρήσει πολλές τέτοιες. Επί του πρακτέου, ωστόσο, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν φαίνεται τους τελευταίους έξι μήνες να έχει κάνει πίσω σε οτιδήποτε. Αντιθέτως μάλιστα, σε πείσμα των διεθνών αντιδράσεων, εκείνη επεξέτεινε τις προκλήσεις της… στέλνοντας και δεύτερο γεωτρύπανο εντός της κυπριακής ΑΟΖ (το «Yavuz»), κοινοποιώντας στον ΟΗΕ τους χάρτες της καλούμενης «Γαλάζιας Πατρίδας», επιχειρώντας μια νέα «εισβολή» στην Ανατολική Μεσόγειο αυτήν τη φορά μέσω Λιβύης, και διατηρώντας ανοιχτές τις «κάνουλες» των προσφυγικών ροών ως μέσο εκβιασμού απέναντι στην Ελλάδα και την Ευρώπη.

Η Τουρκία ως «επιτήδειος ουδέτερος»

Αναλύοντας τα δεδομένα, διερωτάται κανείς εάν η Τουρκία συνεχίζει να λειτουργεί εν έτει 2019-2020 ως ένας «επιτήδειος ουδέτερος», όπως έκανε κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, ως μια χώρα δηλαδή που πλέον «παίζει» με όλους (με τον Ντόναλντ Τραμπ, με πολλούς εκ των Ευρωπαίων, αλλά και με τη Ρωσία), κινούμενη σε ένα απρόσβλητο από κυρώσεις «buffer zone» μεταξύ εχθρών και φίλων.   

Η Τουρκία εκτός απομόνωσης

Στον απόηχο της ετήσιας, επετειακής φέτος, Συνόδου Κορυφής του πλέον 70χρονου ΝΑΤΟ που μόλις ολοκληρώθηκε στο Λονδίνο, διερωτάται κανείς εάν η Τουρκία βρέθηκε όντως… απομονωμένη ως ταραξίας στο βαθμό που θα της έπρεπε βάσει όσων εκείνη έχει πράξει το περασμένο διάστημα όχι μόνο στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο αλλά και στο μέτωπο της Συρίας. Το ίδιο το ΝΑΤΟ σε επίπεδο Γενικού Γραμματέα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, η γερμανική καγκελαρία αλλά και ο πρωθυπουργός της ΝΑΤΟϊκής Αλβανίας φρόντισαν με δηλώσεις τους τα τελευταία 24ωρα να μας υπενθυμίσουν πόσο… πολύτιμη είναι η Τουρκία ως «σύμμαχος» για τη Δύση, με την Άγκυρα από την πλευρά της να ανταποδίδει τα «εύσημα» εγκρίνοντας τελικώς εκείνο το νέο ΝΑΤΟικό σχέδιο άμυνας για τις χώρες της Βαλτικής και την Πολωνία στο οποίο απειλούσε να ασκήσει βέτο.

Ο Γενικός Γραμματέας της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ, εμφανίστηκε επί της ουσίας να εμμένει στην επιλογή των ίσων αποστάσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, πιστός ο ίδιος στο καλούμενο «δόγμα Λουνς», αν και γνωρίζει ότι η εν λόγω επιλογή «αδικεί την Ελλάδα» όπως έχει φροντίσει άλλωστε να του διαμηνύσει και η ελληνική κυβέρνηση ήδη από τον περασμένο Οκτώβριο οπότε εκείνος βρέθηκε στην Αθήνα.

Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ από την άλλη, επανήλθε στο γνωστό του τροπάρι… πλέκοντας το εγκώμιο του «φίλου του» και «μεγάλου ηγέτη», Ερντογάν, που δεν φταίει σε τίποτα, ούτε καν για την αγορά των ρωσικών S-400, γιατί «ήταν ο κακός Ομπάμα εκείνος που αρνήθηκε να πουλήσει στην Τουρκία αμερικανικούς Patriot αναγκάζοντας έτσι στην Άγκυρα να στραφεί στη Ρωσία».  Από την άλλη, και μόνο το γεγονός ότι ο Τραμπ είχε τελικώς μια αναπάντεχη, πλην όμως «πολύ παραγωγική» κατά τους Τούρκους, συνάντηση με τον Ερντογάν στο Λονδίνο προτού ο Τούρκος πρόεδρος συναντηθεί όπως ήταν προγραμματισμένο με τον Έλληνα πρωθυπουργό, θα μπορούσε να ερμηνευτεί και ως σημειολογικά αρνητικός οιωνός.  

Αλλά και η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ από την πλευρά της, αυτό που έκανε τις περασμένες ημέρες μέσα από τις παρεμβάσεις της ήταν επί της ουσίας να παράσχει στήριξη στην Τουρκία του Ερντογάν, υπογραμμίζοντας κατ’ επανάληψη πόσο «πολύτιμη» είναι η Άγκυρα για το ΝΑΤΟ, χαρακτηρίζοντας «καλή» τη συνομιλία που είχε η ίδια με τον Τούρκο πρόεδρο, και καλώντας τα κράτη-μέλη της συμμαχίας να «συζητήσουν τις διαφορές τους».

Όσο για τον Αλβανό πρωθυπουργό, Έντι Ράμα, και εκείνος δεν παρέλειψε να πλέξει το εγκώμιο της «φίλης» Τουρκίας που «τρέχει» κάθε φορά που η Αλβανία βρίσκεται σε ανάγκη…

Η στάση της Δύσης απέναντι στην Τουρκία αποτυπώνεται, επί της ουσίας, σε αυτό που δήλωσε ο Αμερικανός πρέσβης στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιατ, από την Αθήνα, στη διάρκεια συνεδρίου του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου την Τρίτη, 03 Δεκεμβρίου. «Η Ελλάδα και οι ΗΠΑ έχουν κοινό, ισχυρό συμφέρον να παραμείνει η Τουρκία "δεμένη" με τη Δύση, δεμένη στο NATO, δεσμευμένη στην ευρωατλαντική συμμαχία», σημείωσε χαρακτηριστικά ο Αμερικανός διπλωμάτης, διατυπώνοντας μια «βάση αληθείας» πάνω στην οποία όμως η Τουρκία βρίσκει εκείνο το πάτημα που αναζητά για να μπορεί να εκβιάζει συμμάχους και εταίρους.

Όσα εκμεταλλεύεται η Τουρκία…  

Για να προωθήσει τα συμφέροντά της, η Τουρκία μπαίνει ως σφήνα σε ποικίλα ανοιχτά μέτωπα της διεθνούς σκακιέρας εκμεταλλευόμενη κενά και αδυναμίες των γειτόνων:

• την πολιτική αστάθεια σε περιοχές όπως είναι για παράδειγμα η Λιβύη (αλλά και η Παλαιστίνη)
• τη μερική γεωπολιτική απομόνωση χωρών όπως είναι για παράδειγμα το Κατάρ
• την ύπαρξη μη-κρατικών δρώντων που πρωταγωνιστούν όμως στον πυρήνα υπερεθνικών ανταγωνισμών (όπως είναι η Μουσουλμανική Αδελφότητα, η Χαμάς, οι τζιχαντιστές στη Συρία)
• την κρίση του προσφυγικού (σε συνδυασμό και με τον proxy-war της Συρίας)
• τα ρήγματα μεταξύ δυνάμεων (ΝΑΤΟ εναντίον Ρωσίας, ΗΠΑ εναντίον Ιράν)
• την απουσία θαλασσίων οριοθετήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο (για παράδειγμα μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου)
• αλλά και την πεποίθηση που εξακολουθεί να υπάρχει ευρέως στο δυτικό στρατόπεδο ότι η ίδια ως Τουρκία είναι «απολύτως απαραίτητη» για τη Δύση, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ.

Ορθώς ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, προσήλθε στη συνάντηση με τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν στις 4 Δεκεμβρίου στο Λονδίνο θέτοντας συγκεκριμένα ζητήματα όπως είναι οι προκλήσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο, οι επεκτατικές διεκδικήσεις της Άγκυρας έναντι της Ελλάδας («Γαλάζια Πατρίδα», μνημόνια με Λιβύη) και η τουρκική ανακολουθία στο μέτωπο του προσφυγικού. Κατά την προσφιλή της συνήθεια, ωστόσο, η τουρκική πλευρά επιμένει να διευρύνει την ατζέντα εντάσσοντας στο καλάθι και άλλα θέματα όπως είναι εκείνα: της μουσουλμανική μειονότητας στην Ελλάδα την οποία η Άγκυρα επιμένει να αποκαλεί «τουρκική», της τύχης των «οχτώ» Τούρκων στρατιωτικών που διέφυγαν στην Ελλάδα μετά το πραξικόπημα του 2016 αλλά και των λοιπών καλούμενων «γκιουλενιστών» που έχουν, σύμφωνα με την τουρκική ηγεσία, βρει «καταφύγιο» στη χώρα μας κ.ά.

«Με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν είχαμε μια ανοιχτή συζήτηση. Έθεσα στο τραπέζι όλα τα ζητήματα που προκύπτουν από τις τελευταίες τουρκικές ενέργειες. Κατεγράφησαν οι εκατέρωθεν διαφωνίες… Δυσκολίες στη σχέση με την Τουρκία υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν», δήλωσε ο Έλληνας πρωθυπουργός έπειτα από το πέρας της συνάντησης που είχε με τον Τούρκο πρόεδρο στο Λονδίνο.

«Εκτιμώ ότι εφόσον και οι δύο πλευρές δείξουν καλή διάθεση, αυτές τελικά μπορούν να ξεπεραστούν», συνέχισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, γνωρίζοντας ωστόσο βαθιά μέσα του ότι στην πράξη χρειάζονται πολλά περισσότερα: εν προκειμένω όλα εκείνα που θα… αναγκάσουν τη γείτονα Τουρκία να επιδείξει αυτήν την όντως πολυπόθητη… καλή διάθεση.