Ο κίνδυνος για ένα θερμό επεισόδιο μέσα στο 2020

Εάν πιστέψουμε όσα έχουν διαμηνύσει το περασμένο διάστημα κορυφαίοι Τούρκοι αξιωματούχοι και υπουργοί, τότε η Αγκυρα ενδέχεται μέσα στο 2020 να επιχειρήσει γεωτρήσεις ακόμη και εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, στην περιοχή μεταξύ Ρόδου και Κρήτης, ενώ παράλληλα εκείνη εξακολουθεί να δρα στρατιωτικά σε Συρία (12 τουρκικά παρατηρητήρια, «ζώνη ασφαλείας»), Βόρειο Ιράκ (επιδρομές κατά επιλεγμένων στόχων) και Λιβύη (μέσα από την αποστολή Τούρκων στρατιωτικών συμβούλων, μισθοφόρων και υποστηριζόμενων από την Αγκυρα Σύρων και Τουρκμένων). Παράλληλα, η τουρκική ηγεσία έχει ανακοινώσει και σχέδια (με μάλλον μόνο επικοινωνιακή υπόσταση προς το παρόν) για την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέει την Τουρκία με τα Κατεχόμενα και θα είναι έτοιμος έως το 2025 ως έργο «ανταγωνιστικό» στον αγωγό EastMed.

Η επιλογή της Χάγης

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο εκρηκτικών εξελίξεων και λαμβάνοντας υπόψη όσα προηγήθηκαν το 2019 (τα ρεκόρ των τουρκικών παραβιάσεων στο Αιγαίο, τις πειρατικές τουρκικές γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ), πολλοί στην Ελλάδα, μεταξύ αυτών και βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, με προϋπηρεσία στην εξωτερική πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις (Ντόρα Μπακογιάννη, Δημήτρης Καιρίδης κ.ά.), όπως άλλωστε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης (με συνέντευξή του στο «Βήμα της Κυριακής») επανέφεραν ως προοπτική της επιλογή της προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για τη διαφορά της υφαλοκρηπίδας με την Τουρκία. Οπως σημειώνει, άλλωστε, και στην επίσημη ιστοσελίδα του το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών: «Σε περίπτωση που διαφανεί ότι δεν καθίσταται δυνατή η εξεύρεση κοινού εδάφους εντός εύλογου χρόνου» μέσω των διερευνητικών επαφών για το θέμα της υφαλοκρηπίδας, τότε «πάγια θέση της Ελλάδας, η οποία συνάδει απολύτως με το διεθνές δίκαιο και έχει τεθεί και ως κριτήριο στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας είναι η παραπομπή του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, προκειμένου να μη διαιωνισθεί η διαφορά».

Ηταν Φεβρουάριος του 2002 όταν «οι δύο υπουργοί Εξωτερικών, Παπανδρέου και Τζεμ, αποφάσισαν στην Κωνσταντινούπολη να ξεκινήσουν… “διερευνητικές συνομιλίες”… προσπαθώντας (σ.σ.: σύμφωνα με τον ελληνικό σχεδιασμό) να επιτύχουν συμφωνία για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Εάν... δεν κατέληγαν σε αποτέλεσμα… θα υπέγραφαν συνυποσχετικό και θα παρέπεμπαν την υπόθεση στο Διεθνές Δικαστήριο» όπως σημειώνει ο Αγγελος Συρίγος, αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, στο βιβλίο του «Ελληνοτουρκικές σχέσεις» (εκδόσεις Πατάκη).

Δεκαοκτώ έπειτα από εκείνον, τον Φεβρουάριο του 2002, οι διερευνητικές συνομιλίες, στο πλαίσιο των οποίων έχουν συζητηθεί και άλλα πολλά πέραν των ορίων της υφαλοκρηπίδας, δεν έχουν αποδώσει καρπούς, με την επιλογή της προσφυγής στη Χάγη να κερδίζει εκ νέου έδαφος, τουλάχιστον ως προτεινόμενο σενάριο. Για να προχωρήσει ωστόσο μια τέτοια προσφυγή απαιτείται και η προηγούμενη σύμφωνη γνώμη της Τουρκίας, με την οποία θα πρέπει να υπογραφεί και σχετικό συνυποσχετικό, στο οποίο οι δύο πλευρές θα συμφωνούν ως προς τις διαφορές τους που πρόκειται να τεθούν προς εκδίκαση ενώπιον του διεθνούς δικαιοδοτικού οργάνου. Για την ιστορία, ήταν Ιανουάριος του 1975 όταν η Ελλάδα πρότεινε για πρώτη φορά στην Τουρκία να προσφύγουν από κοινού στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, με την Τουρκία ωστόσο στην πορεία να απορρίπτει ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Υφαλοκρηπίδα και γκρίζες ζώνες

Οι μεγάλες δυσκολίες έγκεινται πια στη σύνταξη του συνυποσχετικού, στο οποίο η Τουρκία θα ήθελε να εντάξει όχι μόνο τη διαφορά για τα όρια της υφαλοκρηπίδας, που πλέον θα έπρεπε ίσως να επαναπροσδιοριστεί ως διαφορά για τα όρια υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, αλλά ενδεχομένως και άλλα θέματα κάποια από τα οποία είναι αδιαπραγμάτευτα για την Ελλάδα, όπως οι «γκρίζες ζώνες» και η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Οσο για τους μεγάλους κινδύνους, εκείνοι έγκεινται στο ενδεχόμενο η Ελλάδα να εγκλωβιστεί τελικώς από μια απόφαση διεθνούς δικαστηρίου που ενδεχομένως να μην την ικανοποιεί στον βαθμό που θα ήθελε. Επικίνδυνη έχει αποδειχθεί ωστόσο ως «λιμάνι» και η αδράνεια, ειδικά απέναντι σε μια Τουρκία που συνεχίζει να γεμίζει το καλάθι των διεκδικήσεών της.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην ειδική έκδοση του «Εθνους της Κυριακής» που κυκλοφόρησε την Κυριακή 12 Ιανουαρίου.