Η νέα πρόταση διεύρυνσης της Κομισιόν: Περίπλοκη και δύσκολη

Την πρότασή της για μια νέα μέθοδο διεύρυνσης της ΕΕ παρουσίασε σήμερα Τετάρτη η Κομισιόν. Σκοπός είναι να καταστήσει την διαδικασία «πιο αξιόπιστη, με ισχυρότερη πολιτική καθοδήγηση, πιο δυναμική και προβλέψιμη», όπως είπε ο Επίτροπος Γειτονίας και Διεύρυνσης Όλιβερ Βάρχεϊ. Ωστόσο πολλοί διπλωμάτες εκφράζουν τις αμφιβολίες τους.

Είναι η πρώτη απόπειρα της Κομισιόν να... μεταπείσει τον Γάλλο Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, μετά το «μπλόκο» του στην έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας και της Αλβανίας. Μετά το «ιστορικό λάθος» -όπως το είχαν χαρακτηρίσει οι τότε Πρόεδροι της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ- η Γαλλία είχε καταθέσει μια πρόταση για αλλαγή της μεθοδολογίας ένταξης νέων χωρών στην ΕΕ.

Η νέα πρόταση της Κομισιόν βασίζεται εν πολλοίς σε αυτήν την πρόταση, επιχειρώντας ωστόσο να απαντήσει και στις “ανησυχίες” άλλων χωρών. Οπως είπε ο αρμόδιος Επίτροπος, σκοπός της Κομισιόν είναι να οριστεί διαδικασία έναρξης διαπραγματεύσεων για τις δύο χώρες των Δυτικών Βαλκανίων πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του Ζάγκρεμπ, το Μάιο του 2020 -η οποία θα αφορά στα Δυτικά Βαλκάνια.

Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η διαδικασία που προτείνει η Κομισιόν είναι πιο περίπλοκη και πιο δύσκολη. Οι βασικές διαφορές είναι οι εξής: Χωρίζει τα θέματα σε έξι κεφάλαια-πακέτο, που είναι αλληλένδετα και στα οποία χρειάζεται παράλληλη πρόοδος. Ακόμη και αν έχει κλείσει ένα “πακέτο” μπορεί ανά πάσα στιγμή να ανοίξει ξανά, οπότε τίποτα δεν είναι δεδομένο. Εντάσσει στην διαδικασία της αξιολόγησης και τα ίδια τα κράτη-μέλη, που ανά πάσα στιγμή μπορούν να ασκήσουν “βέτο”. Και τέλος, προβλέπει την αντιστροφή της πορείας -αν κριθεί ότι το υποψήφιο κράτος-μέλος δεν ανταποκρίνεται στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις.

Επίτροπος και Τουρκία

«Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα Δυτικά Βαλκάνια αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για την Επιτροπή. Εργαζόμαστε σε τρεις άξονες: πρώτον, προτείνουμε σήμερα συγκεκριμένα μέτρα για την ενίσχυση της διαδικασίας προσχώρησης. Ενώ ενισχύουμε και βελτιώνουμε τη διαδικασία, ο στόχος μας παραμένει η πλήρης ένταξη στην ΕΕ. Δεύτερον, και παράλληλα, η Επιτροπή εμμένει σθεναρά στις συστάσεις της για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία και σύντομα θα παράσχει επικαιροποιημένες πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο που σημειώνουν οι δύο αυτές χώρες. Τρίτον, στο πλαίσιο της προετοιμασίας της συνόδου κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων που θα πραγματοποιηθεί στο Ζάγκρεμπ τον Μάιο, η Επιτροπή θα υποβάλει σχέδιο οικονομικής και επενδυτικής ανάπτυξης για την περιοχή», είπε ο αρμόδιος Επίτροπος.

Πέρα από τα Δυτικά Βαλκάνια, σε πορεία ένταξης είναι και η Τουρκία. Παρόλο που η διαδικασία έχει «παγώσει» στην πράξη, ο Ούγγρος Πρωθυπουργός Βικτόρ Ορμπάν βλέπει με πολύ καλό μάτι την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Μένουν άγνωστες οι προθέσεις του Ούγγρου Επιτρόπου, ο οποίος έχει αναλάβει τη διαδικασία αλλαγής της διαδικασίας διεύρυνσης.

Πιο αναλυτικά

Σύμφωνα με την πρόταση, η διαδικασία προσχώρησης πρέπει να οικοδομηθεί με βάση την αξιοπιστία, την αμοιβαία εμπιστοσύνη και την ανάληψη σαφών δεσμεύσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Δυτικά Βαλκάνια. «Η αξιοπιστία θα πρέπει να ενισχυθεί με ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στις θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις, αρχής γενομένης από το κράτος Δικαίου, τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και της δημόσιας διοίκησης, καθώς και την οικονομία των υποψήφιων χωρών. Όταν οι χώρες εταίροι πληρούν τα αντικειμενικά κριτήρια, τα κράτη μέλη συμφωνούν να προχωρήσουν στο επόμενο στάδιο της διαδικασίας, σεβόμενα την αξιοκρατική προσέγγιση».

Επίσης, η Επιτροπή τονίζει ότι ο πολιτικός χαρακτήρας της διαδικασίας προσχώρησης απαιτεί ισχυρότερη πολιτική καθοδήγηση και δέσμευση στα πιο υψηλά επίπεδα. Η Επιτροπή προτείνει να αυξηθούν οι ευκαιρίες για υψηλού επιπέδου πολιτικό διάλογο και διάλογο για τη χάραξη των πολιτικών, μέσω τακτικών συνόδων κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων και με εντατικοποίηση των υπουργικών επαφών.

Επιπλέον, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να συμμετέχουν συστηματικότερα στην παρακολούθηση και την επανεξέταση της διαδικασίας. Όλοι οι φορείς στο πλαίσιο της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης θα εστιάζουν πολύ περισσότερο στα βασικά πολιτικά ζητήματα και τις μεταρρυθμίσεις, ενώ οι διακυβερνητικές διασκέψεις θα παρέχουν ισχυρότερη πολιτική καθοδήγηση για τις διαπραγματεύσεις.

Προκειμένου να αποκτήσει περισσότερο δυναμισμό η διαδικασία των διαπραγματεύσεων, η Επιτροπή προτείνει να ομαδοποιηθούν τα κεφάλαια των διαπραγματεύσεων σε έξι θεματικές ενότητες: θεμελιώδεις αρχές· εσωτερική αγορά· ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς· πράσινη ατζέντα και βιώσιμη συνδεσιμότητα· πόροι, γεωργία και συνοχή· εξωτερικές σχέσεις. Οι διαπραγματεύσεις θα αρχίζουν για κάθε ομάδα κεφαλαίων ως σύνολο – μετά την εκπλήρωση των κριτηρίων αξιολόγησης για το άνοιγμα – και όχι βάσει μεμονωμένων κεφαλαίων.

«Οι διαπραγματεύσεις σχετικά με τις θεμελιώδεις αρχές θα είναι οι πρώτες που θα ανοίξουν και οι τελευταίες που θα κλείσουν, ενώ από την πρόοδο σε αυτούς τους τομείς θα εξαρτηθεί ο εν γένει ρυθμός των διαπραγματεύσεων. Το χρονικό διάστημα μεταξύ του ανοίγματος μιας ομάδας κεφαλαίων και του κλεισίματος επιμέρους κεφαλαίων θα πρέπει να είναι περιορισμένο, κατά προτίμηση εντός ενός έτους, ανάλογα με την πρόοδο των μεταρρυθμίσεων», τόνισε ο Επίτροπος.

Η Επιτροπή θα παράσχει μεγαλύτερη σαφήνεια σχετικά με το τι αναμένει η ΕΕ από τις χώρες της διεύρυνσης στα διάφορα στάδια της διαδικασίας. Θα καταστήσει σαφέστερο ποιες θετικές συνέπειες μπορεί να έχει η πρόοδος των μεταρρυθμίσεων και ποιες θα είναι οι αρνητικές συνέπειες σε περίπτωση απουσίας προόδου.

Για να ενθαρρύνει τις απαιτητικές μεταρρυθμίσεις, η Επιτροπή θα προσδιορίσει καλύτερα τους όρους που θα πρέπει να εκπληρώσουν οι υποψήφιοι προκειμένου να σημειώσουν πρόοδο και θα προσφέρει σαφή και απτά κίνητρα που ενδιαφέρουν άμεσα τους πολίτες. Τα κίνητρα αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την επιτάχυνση της ενσωμάτωσης και τη σταδιακή ένταξη σε επιμέρους πολιτικές της ΕΕ, στην αγορά και τα προγράμματα της ΕΕ - εξασφαλίζοντας παράλληλα ίσους όρους ανταγωνισμού - καθώς και την αύξηση της χρηματοδότησης και των επενδύσεων. Όσο μεγαλύτερη πρόοδο σημειώνουν οι υποψήφιες χώρες στις μεταρρυθμίσεις τους, τόσο περισσότερο θα προχωρούν στη διαδικασία.

Τέλος, η Επιτροπή προτείνει πιο αποφασιστικά μέτρα για την αναλογική επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση σοβαρής ή παρατεταμένης στασιμότητας ή οπισθοδρόμησης κατά την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και την εκπλήρωση των απαιτήσεων της διαδικασίας προσχώρησης. Οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να ανασταλούν σε ορισμένους τομείς ή, στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, στο σύνολό τους, ενώ τα κεφάλαια που έχουν ήδη κλείσει θα μπορούσαν να ανοίξουν εκ νέου· τα οφέλη της στενότερης ενσωμάτωσης, όπως η πρόσβαση στα προγράμματα της ΕΕ, θα μπορούσαν να διακοπούν ή να αποσυρθούν, και το πεδίο εφαρμογής και η ένταση της χρηματοδότησης της ΕΕ θα μπορούσαν να προσαρμοστούν προς τα κάτω.

Η Επιτροπή ελπίζει ότι τα κράτη-μέλη θα εγκρίνουν την πρόταση, παράλληλα με την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, πριν από τη σύνοδο κορυφής Ευρωπαϊκής Ένωσης-Δυτικών Βαλκανίων στο Ζάγκρεμπ στις 6-7 Μαΐου. Για τη σύνοδο κορυφής, η Επιτροπή θα εξετάσει τον τρόπο προώθησης των επενδύσεων, της κοινωνικοοικονομικής ένταξης και του κράτους δικαίου για την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων.