ΚΥΣΕΑ: Όσα πρέπει να γνωρίζετε για τα πέντε μέτρα που ελήφθησαν

Έπειτα από μία «μαραθώνια» συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ στο Μέγαρο Μαξίμου το βράδυ της Κυριακής 1/3, ο Στέλιος Πέτσας ανακοίνωσε τα πέντε μέτρα που αποφάσισε να λάβει η κυβέρνηση, ώστε να αντιμετωπίσει την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στα χερσαία και θαλάασσια σύνορα της χώρας μας, μετά την κίνηση Ερντογάν να ανοίξει τις πύλες εξόδου από τη χώρα του για πρόσφυγες και μετανάστες. 

Ακολουθούν τα πέντε μέτρα που ελήφθησαν από το ΚΥΣΕΑ

• Αναβάθμιση σε μέγιστο επίπεδο των μέτρων φύλαξης των ανατολικών, χερσαίων και θαλάσσιων, συνόρων της χώρας από τα σώματα ασφαλείας και τις ένοπλες δυνάμεις για την αποτροπή παράνομων εισόδων στη χώρα.
• Προσωρινή αναστολή, για ένα (1) μήνα από την ημέρα λήψης της παρούσας απόφασης, της υποβολής αιτήσεων ασύλου όσων εισέρχονται στη χώρα παράνομα.
• Άμεση επιστροφή, όπου αυτό είναι δυνατόν, στη χώρα προέλευσης, χωρίς καταγραφή, όσων εισέρχονται παράνομα σε ελληνικό έδαφος.
• Υποβολή αιτήματος στην FRONTEX για ανάπτυξη της ομάδας RABIT με στόχο τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της χώρας, που συνιστούν και σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Άμεση γνωστοποίηση της παρούσας απόφασης, στο Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και την κίνηση της διαδικασίας του άρθρου 78 παράγραφος 3 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να ληφθούν προσωρινά μέτρα υπέρ της Ελληνικής Δημοκρατίας, για την αντιμετώπιση επείγουσας κατάστασης λόγω αιφνίδιας εισροής υπηκόων τρίτων χωρών, στο πλαίσιο της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τι σημαίνουν τα εν λόγω μέτρα, σύμφωνα με ανακοίνωση του Μεγάρου Μαξίμου

- Τι σημαίνει η αναβάθμιση σε μέγιστο επίπεδο των μέτρων φύλαξης των ανατολικών, χερσαίων και θαλάσσιων, συνόρων της χώρας από τα σώματα ασφαλείας και τις ένοπλες δυνάμεις για την αποτροπή παράνομων εισόδων στη χώρα;

Όσον αφορά τον Έβρο, θα υπάρξει ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση των μέτρων επιτήρησης με μεγαλύτερη συχνότητα περιπολιών και πτήσεων επιτήρησης. Οι μονάδες ενισχύονται με επιπλέον στρατιωτικά τμήματα που καταφθάνουν από διάφορα σημεία της επικράτειας. Αντίστοιχα, στο Αιγαίο υπάρχει ενίσχυση με μονάδες του Λιμενικού Σώματος και του Πολεμικού Ναυτικού και ομοίως αύξηση της συχνότητας των περιπολιών.

- Γιατί η Ελλάδα αναστέλλει για ένα μήνα την υποβολή αιτήσεων ασύλου όσων μπαίνουν στη χώρα παράνομα;

Από τις 27 Φεβρουαρίου η χώρα δέχεται αιφνίδια, μαζική και διογκούμενη μετακίνηση πληθυσμών υπηκόων τρίτων χωρών που συγκεντρώνονται στα ανατολικά χερσαία και θαλάσσια σύνορα της χώρας. Η μετακίνηση αυτή, όπως προκύπτει απ' όλες τις ενδείξεις, κατευθύνεται και ενθαρρύνεται από την Τουρκία, που χρησιμοποιεί τα συγκεντρωμένα άτομα ως πιόνια για να ασκήσει διπλωματική πίεση.

Οι συνθήκες αυτές συνιστούν ενεργή, σοβαρή, εξαιρετική και ασύμμετρη απειλή κατά της εθνικής ασφάλειας της χώρας, την ώρα μάλιστα που ενώ έχει καταστεί σαφές από την ελληνική κυβέρνηση ότι δεν επιτρέπεται καμία διέλευση στη χώρα από μη νόμιμες πύλες εισόδου, συνεχίζεται η απόπειρα συγκεντρωμένων πληθυσμών να εισέλθουν με τη βία σε ελληνικό έδαφος.

Η χώρα έχει τη συνταγματική υποχρέωση να προστατεύει τα σύνορά της και να διαφυλάσσει την ακεραιότητά της, χρησιμοποιώντας όποιο μέτρο χρειαστεί. Τα ελληνικά σύνορα είναι και εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η προστασία τους διασφαλίζει τα συμφέροντα όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε. Οι έκτακτες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στα σύνορα, καθιστούν ούτως ή άλλως αδύνατη την εξέταση αιτήσεων ασύλου, διαδικασία αυστηρά εξατομικευμένη.

- Είναι σύμφωνη με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο η απόφαση που λήφθηκε; 

Προβλέπονται από το διεθνές και το ευρωπαϊκό δίκαιο προσωρινά μέτρα σε περίπτωση έκτακτων και εξαιρετικών συνθηκών. Σε κάθε περίπτωση, υπό τις παρούσες συνθήκες έχουμε τελείως βγει από το πλαίσιο της διεθνούς προστασίας των προσφύγων, που στηρίζεται σε μεμονωμένες και εξατομικευμένες αιτήσεις. Στην προκειμένη περίπτωση πρόκειται για συλλογική και οργανωμένη από ξένο κράτος μετακίνηση πληθυσμών για την εξυπηρέτηση διπλωματικών στόχων κατά σαφή παραβίαση του διεθνούς δικαίου και της κοινής δήλωσης Ε.Ε - Τουρκίας.

Είναι προφανές ότι κάθε κράτος έχει δικαίωμα και υποχρέωση να προστατέψει την ακεραιότητά του και η κυβέρνηση θα το τηρήσει απολύτως έως ότου αποκατασταθεί η συνήθης κατάσταση στα σύνορα της χώρας. Για τον λόγο αυτό η αναστολή υποβολής αιτήσεων ασύλου είναι μέτρο απολύτως αναγκαίο και εύλογο και ερείδεται στο διεθνές δίκαιο.

- Τι σημαίνει άμεση επιστροφή στη χώρα προέλευσης, χωρίς καταγραφή, όσων εισέρχονται παράνομα σε ελληνικό έδαφος (από της ισχύος της απόφασης); 

Όσοι εισέρχονται παράνομα σε ελληνικό έδαφος θα συλλαμβάνονται και θα μεταφέρονται σε κέντρα κράτησης και επιστροφής. Σημειώνεται ότι στις 18 Φεβρουαρίου 2020 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, με ομόφωνη απόφαση, αποδέχτηκε τις μαζικές επαναπροωθήσεις μεταναστών χωρίς την εξατομικευμένη εξέταση των φακέλων τους, καθώς εισήλθαν παράνομα στην επικράτεια της χώρας (Ισπανία) που είχε διατάξει την απομάκρυνσή τους.

- Τι είναι η ομάδα Rapid Border Intervention Team (RABIT) για την οποία υπεβλήθη αίτημα στην FRONTEX για ανάπτυξή της με στόχο τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της χώρας, που συνιστούν και σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης; 

Πρόκειται για ομάδες ταχείας επέμβασης στα σύνορα (RABIT). Πιο συγκεκριμένα, ο κανονισμός καθορίζει ένα μηχανισμό, στόχος του οποίου είναι να παράσχει ενισχυμένη τεχνική και επιχειρησιακή συνδρομή, για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, με τη σύσταση ομάδων ταχείας επέμβασης στα σύνορα, ο οποίος συμπεριλαμβάνει και τους συνοριοφύλακες άλλων κρατών μελών. Οι ομάδες αυτές παρεμβαίνουν κατόπιν αιτήματος ενός κράτους μέλους, το οποίο αντιμετωπίζει καταστάσεις που έχουν επείγοντα και εξαιρετικό χαρακτήρα, οι οποίες προκύπτουν από τη μαζική εισροή παράτυπων μεταναστών.

- Η διαδικασία που ακολουθείται

Έπειτα από αίτηση κράτους μέλους, ο εκτελεστικός διευθυντής του ευρωπαϊκού οργανισμού για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα (Frontex) αποφασίζει για την ανάπτυξη δράσης μίας ή περισσοτέρων ομάδων ταχείας επέμβασης στα σύνορα το συντομότερο δυνατό και το αργότερο πέντε εργάσιμες ημέρες μετά τη λήψη της αίτησης.

Στη συνέχεια, καταρτίζεται ένα επιχειρησιακό σχέδιο από τον οργανισμό (Frontex) και το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος, το οποίο ορίζει τους ακριβείς όρους επέμβασης μιας ή περισσοτέρων ομάδων.

- Η Ελλάδα δεν υποβάλλει αίτημα για πρώτη φορά

Διευκρινίζεται ότι τον Δεκέμβριο του 2015 η Ελλάδα είχε υποβάλει αίτημα για τη συνδρομή της συγκεκριμένης ομάδας. «Η αποστολή της RABIT θα μας επιτρέψει να αυξήσουμε τον αριθμού των θαλάσσιων και χερσαίων περιπολιών, που σημαίνει ότι περισσότεροι μετανάστες θα ταυτοποιηθούν και θα καταγραφούν αμέσως μετά την άφιξη τους στα ελληνικά νησιά» είχε αναφέρει τότε ο κ. Λεζερί, εκτελεστικό διευθυντής αποδεχόμενος το αίτημα της χώρας μας. Υπενθυμίζεται ότι το αίτημα για την ανάπτυξη της ομάδας RABIT, με στόχο τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων στα νησιά, ήταν μεταξύ των κινήσεων στις οποίες προχώρησε η Ελλάδα ύστερα από τις πιέσεις που δέχτηκε από μία σειρά κράτη-μέλη ότι, αν δεν τηρούσε τις δεσμεύσεις της όσον αφορά το προσφυγικό, θα προέκυπτε θέμα εξόδου της χώρας από τη Συνθήκη Σένγκεν.

Επιπρόσθετα, η χώρα είχε δεχτεί αυτό που είχε συμφωνήσει από τον Οκτώβριο ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός -και η μη εκπλήρωσή του αποτελούσε βασικό πρόβλημα- την αποστολή προσωπικού του Frontex στα σύνορα με την ΠΓΔΜ. Αυτό ήταν και ένα από τα πάγια αιτήματα των κρατών-μελών που η Αθήνα δεν είχε εκπληρώσει. Η αποστολή της Frontex έχει σκοπό να βοηθήσει στην καταγραφή των μεταναστών, σύμφωνα με ανακοίνωση του οργανισμού, αλλά η Αθήνα έχει εκφράσει φόβους ότι η παρουσία του Frοntex εκεί μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τον έλεγχο των συνόρων με τη γειτονική χώρα.

- Τι προβλέπει το άρθρο 78 παράγραφος 3 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να ληφθούν προσωρινά μέτρα υπέρ της Ελληνικής Δημοκρατίας, για την αντιμετώπιση επείγουσας κατάστασης λόγω αιφνίδιας εισροής υπηκόων τρίτων χωρών, στο πλαίσιο της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Το άρθρο 78 παράγραφος 3 της προβλέπει ειδική νομική βάση για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. Ορίζει ότι «Εφόσον ένα ή περισσότερα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν επείγουσα κατάσταση, λόγω αιφνίδιας εισροής υπηκόων τρίτων χωρών, το Συμβούλιο μπορεί να εκδίδει, μετά από πρόταση της Επιτροπής, προσωρινά μέτρα υπέρ του εν λόγω κράτους μέλους ή των εν λόγω κρατών μελών. Το Συμβούλιο αποφασίζει μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο». Το αίτημα της Ελλάδας είναι αίτημα για πραγματική αλληλεγγύη και συνίσταται σε πολιτική και πρακτική στήριξη των ελληνικών ενεργειών για την προστασία των συνόρων.

-Έγινε χρήση του το 2015

Το 2015 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να χρησιμοποιήσει όσα περιλαμβάνει το συγκεκριμένο άρθρο για την ενεργοποίηση της επείγουσας μετεγκατάστασης, από την Ιταλία και την Ελλάδα, δεκάδων χιλιάδων ατόμων που έχρηζαν σαφώς διεθνούς προστασίας. Η Ουγγαρία και η Σλοβακία προσέφυγαν στο Δικαστήριο της ΕΕ στο Λουξεμβούργο ζητώντας να ακυρωθεί αυτή η απόφαση, καθώς το Συμβούλιο δεν ακολούθησε τη συνήθη ή ειδική νομοθετική διαδικασία που προβλέπονται στο άρθρο 289 της Συνθήκης Λειτουργίας Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).

Ωστόσο, το ανώτατο δικαιοδοτικό όργανο της Ε.Ε. απέρριψε την προσφυγή, αποφασίζοντας ότι το άρθρο 78, παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ παρέχει στα θεσμικά όργανα της Ένωσης τη δυνατότητα να λάβουν όλα τα προσωρινά μέτρα που είναι αναγκαία για την αποτελεσματική και ταχεία αντιμετώπιση επείγουσας κατάστασης λόγω αιφνίδιας εισροής εκτοπισθέντων.

Επίσης, το Δικαστήριο της ΕΕ αποφάσισε ότι «ο επιδιωκόμενος με την προσβαλλόμενη απόφαση σκοπός δεν μπορούσε να επιτευχθεί με λιγότερο επαχθή μέτρα, δεν υπέπεσε σε πρόδηλη πλάνη εκτιμήσεως. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο αποφαίνεται ότι το Συμβούλιο, εκτιμώντας ότι ο προβλεπόμενος από την απόφαση 2015/1523 μηχανισμός που αποσκοπούσε ήδη στη μετεγκατάσταση, σε εθελοντική βάση, 40.000 ατόμων δεν θα αρκούσε για την αντιμετώπιση της άνευ προηγουμένου εισροής μεταναστών που σημειώθηκε κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο του 2015, δεν υπερέβη το ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως που διαθέτει».

Κατά τη διαδικασία ενώπιον του Δικαστηρίου, η Πολωνία παρενέβη υπέρ της Σλοβακίας και της Ουγγαρίας, ενώ το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Γαλλία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Σουηδία και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρενέβησαν υπέρ του Συμβουλίου της Ε.Ε.

- Από πότε ισχύει η απόφαση του ΚΥΣΕΑ;

Η απόφαση έχει άμεση ισχύ. Σήμερα η απόφαση ενσωματώνεται σε σχετική ΠΝΠ.