Οι 28 ημέρες που άλλαξαν τον Έβρο και η τουρκική απειλή που παραμένει

Τρεις εβδομάδες: Ακριβώς τόσο χρειάστηκε για να διαμορφωθεί -διά πυρός και σιδήρου, είναι η αλήθεια- ένα ολότελα νέο τοπίο στα ελληνοτουρκικά σύνορα, που είναι συνάμα και ευρωτουρκικά, με την ένταση να κλιμακώνεται επικίνδυνα ορμώμενη εξ ανατολών και τα δεδομένα να αλλάζουν, αποκαλύπτοντας όμως παράλληλα και τα περιθώρια των τουρκικών εκβιασμών που έμελλε να ηττηθούν επί του πεδίου. Ηταν 27 Φεβρουαρίου όταν το καθεστώς Ερντογάν ανακοίνωσε ότι ανοίγει τα σύνορα προς την Ευρώπη λόγω των εξελίξεων στη Βορειοδυτική Συρία (με τις τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις να μετρούν τότε δεκάδες νεκρούς στο Ιντλίμπ)… και 18 Μαρτίου όταν ακριβώς το ίδιο καθεστώς αποφάσισε να σφραγίσει τα σύνορα με την Ευρώπη (με Ελλάδα και Βουλγαρία) υπό την απειλή της επιδημίας του κοροναϊού.

Στο μεσοδιάστημα, βέβαια, στις ακριβώς τρεις εβδομάδες που μεσολάβησαν, θα προλάβαιναν να συμβούν πολλά και… διδακτικά. Η Ελλάδα έσπευσε από την πρώτη στιγμή (πριν και ανεξάρτητα από τη λήψη των δραστικών μέτρων για τον κοροναϊό που θα ακολουθούσαν) να κλείσει τα σύνορά της στον Εβρο, αποκρούοντας την κρατικά ενορχηστρωμένη τουρκική πολιορκία με τις κατευθυνόμενες ροές των εργαλειοποιημένων από την Αγκυρα μεταναστών και τις απόπειρες δολιοφθοράς από άνδρες των τουρκικών σωμάτων ασφαλείας.

Τα σύνορα στον Εβρο θα θωρακίζονταν υλικοτεχνικά αλλά και με έμψυχο δυναμικό, προερχόμενο όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από την Ευρώπη. Δυνάμεις από την Αυστρία της μονάδας Einsatzkommando Cobra (που συνοδεύονται μάλιστα και από τεθωρακισμένο όχημα τύπου Survivor R), από την Κύπρο, την Πολωνία και την Τσεχία βρίσκονται πλέον να περιπολούν στον Εβρο. Εκεί όπου έχει αναλάβει παράλληλα δράση και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) με τη συμμετοχή 100 συνοριοφυλάκων από συνολικά 22 κράτη-μέλη της ΕΕ, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Rapid Border Intervention Evros 2020».

«Η Ευρώπη δεν εκβιάζεται»

Ο λόγος για μια επιχείρηση που είναι επισήμως προγραμματισμένο να διαρκέσει τουλάχιστον δύο μήνες, με την προοπτική να παραταθεί χρονικά εάν κάτι τέτοιο κριθεί αναγκαίο. «Η Ευρώπη είναι εδώ, ενωμένη και αποφασισμένη στη φύλαξη των συνόρων της από την εισβολή απελπισμένων ανθρώπων, που τους χρησιμοποιεί ανάλγητα, σαν γεωπολιτικά πιόνια, η γείτονα χώρα. Η Ευρώπη είναι εδώ, ενωμένη αλλά και δυνατή. Ο στόχος είναι κοινός. Δεν εκβιαζόμαστε. Δεν θα περάσει κανείς. Γιατί εδώ είναι Ελλάδα, εδώ είναι τα σύνορα, εδώ αρχίζει η Ευρώπη» διακήρυξε ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, στις 12 Μαρτίου από τον Εβρο, έχοντας στο πλευρό του τον εκτελεστικό διευθυντή της Frontex, Φαμπρίς Λεζερί.

«Η Ευρώπη δεν πρέπει να εκβιαστεί από μια κυνική (σ.σ.: τουρκική) πολιτική που αποστέλλει σκόπιμα χιλιάδες ανθρώπους στο αδιέξοδο. Δεν μπορεί να παραιτηθεί από την προστασία των εξωτερικών συνόρων της, ούτε από την προστασία από την ανεξέλεγκτη συνοριακή διέλευση» θα διεμήνυε, από την πλευρά του, και ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ, στο πλαίσιο συνέντευξης που παραχώρησε προ ημερών στον ιστοχώρο t-online. de.

Εν τω μεταξύ, βέβαια, η Ελλάδα θα είχε ενισχύσει τη θωράκισή της όχι μόνο στον Εβρο αλλά συνολικά, αναστέλλοντας προσωρινά τις παραλαβές αιτήσεων ασύλου, ανοίγοντας τον δρόμο για την επαναπροώθηση των παρανόµως εισερχομένων χωρίς προηγούμενη καταγραφή και ενισχύοντας σημαντικά τις περιπολίες στο Αιγαίο. Βλέποντας την Ελλάδα να θωρακίζεται, οι Τούρκοι θα προκαλούσαν ρισκάροντας ανοιχτά ένα θερμό επεισόδιο, και μάλιστα ποικιλοτρόπως: Με το να παρενοχλούν σκάφη του ελληνικού Λιμενικού στο Αιγαίο, διακινδυνεύοντας ακόμη και προσκρούσεις. Με το να στέλνουν μαχητικά πάνω από τον Εβρο και τουρκικά UAV κοντά στη συνοριογραμμή (μη επανδρωμένα αεροσκάφη, δηλαδή, ικανά να πλήττουν στόχους, να επιχειρούν υποκλοπές, να επιδίδονται σε ηλεκτρονικές παρεμβολές αλλά και να… κατασκοπεύουν). Με το να ανοίγουν πυρ προς την κατεύθυνση ελληνικών περιπόλων, να βομβαρδίζουν με δακρυγόνα την ελληνική πλευρά και να επιχειρούν δολιοφθορές στην ελληνική συνοριακή θωράκιση.

Οι τουρκικές προκλήσεις, ωστόσο, δεν κατάφεραν να (παρα)κάμψουν τις ελληνικές αντιστάσεις, ούτε να αιφνιδιάσουν. Ακόμη και σε επίπεδο κορυφής, η τηλεδιάσκεψη που είχε στις 17 Μαρτίου ο Τούρκος πρόεδρος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τους ηγέτες της Γερμανίας (Ανγκελα Μέρκελ), της Γαλλίας (Εμανουέλ Μακρόν) και του Ηνωμένου Βασιλείου (Μπόρις Τζόνσον) ολοκληρώθηκε χωρίς κάποιες αξιοσημείωτα απτές υποχωρήσεις υπέρ της Τουρκίας. Τα 125 εκατομμύρια ευρώ που υποσχέθηκε η Γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ ως έκτακτη βοήθεια προς την Αγκυρα για το Προσφυγικό δεν είναι από μόνα τους κάτι το τόσο «σημαντικό». Στον αντίποδα, όλα τα μεγάλα θέματα των ευρωτουρκικών σχέσεων ουσιαστικά παραπέμφθηκαν στις συνομιλίες που πρόκειται να έχουν ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου με τον επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ. 

Ο παράγοντας COVID-19

Εν τω μεταξύ, ωστόσο, και προς μεγάλη απογοήτευση της τουρκικής ηγεσίας, θα έμπαινε στην εξίσωση και ακόμη ένας απρόσκλητος, πλην όμως άκρως καθοριστικός για τις εξελίξεις… παρονομαστής: Εν προκειμένω η απειλή της πανδημίας του κοροναϊού COVID-19, που φαίνεται πια να έχει λάβει στο εσωτερικό της Τουρκίας πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις από όσο θα ήθελε να παραδεχθεί η ίδια η τουρκική ηγεσία, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται κάτι τέτοιο όχι μόνο για το τουρκικό λαϊκό αίσθημα έναντι της κεντρικής εξουσίας (που έχει δοκιμαστεί λόγω Προσφυγικού, όπως αποδείχθηκε και στις δημοτικές εκλογές του 2019) αλλά και για την ούτως ή άλλως δοκιμαζόμενη τουρκική οικονομία (που επίσης δοκιμάζει τις αντοχές των Τούρκων ψηφοφόρων).

Και μόνο σε συμβολικό επίπεδο, η είδηση ότι ένας απόστρατος Τούρκος στρατηγός, ο 80χρονος Αϊτάτς Γιαλμάν, πέθανε από τον κοροναϊό αποτελεί πλήγμα για το καθεστώς του Ερντογάν, που είχε περάσει ολόκληρες εβδομάδες προσπαθώντας να υποβαθμίσει την επίμαχη υγειονομική απειλή. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα ανακοίνωνε την Τετάρτη 17 Μαρτίου ότι σφραγίζει μέχρι νεωτέρας τα τουρκικά σύνορα τόσο με την Ελλάδα (σε Παζάρ Κουλέ, Υψαλα και Ουζούν Κιοπρού, αλλά και προς τα ελληνικά νησιά) όσο και με τη Βουλγαρία (σε Ντερεκόι, Χαμζαμπεϊλί, Καπικουλέ), τα ίδια δηλαδή που μόλις πριν από τρεις εβδομάδες είχε «ανοίξει» σε μια προσπάθεια τότε να εκβιάσει την Ευρώπη. Το κλείσιμο των συνόρων, σε συνδυασμό και με τον περιορισμό των μετακινήσεων λόγω κοροναϊού, εκτιμάται ότι πρόκειται εκ των πραγμάτων να οδηγήσει και στην -έστω μερική- εκτόνωση των μεταναστευτικών πιέσεων προς την πλευρά των ελληνικών συνόρων, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.

Περιθώρια για επανάπαυση, ωστόσο, δεν υπάρχουν, ούτε κατ’ ελάχιστον, καθώς η απειλή παραμένει. Αντιθέτως, πρόσθετη ανησυχία έρχονται να προκαλέσουν όσα προηγήθηκαν του κλεισίματος των τουρκικών συνόρων. Τα ξημερώματα της περασμένης Τετάρτης, μόλις λίγες ώρες δηλαδή προτού η τουρκική ηγεσία ανακοινώσει το σφράγισμα των συνόρων προς Ελλάδα και Βουλγαρία, 300 με 400 άτομα θα πραγματοποιούσαν με τη στήριξη των τουρκικών Αρχών, κατά τρόπο μαζικό και συντονισμένο, αιφνιδιαστική επίθεση στα ελληνοτουρκικά σύνορα στις Καστανιές του Εβρου, δοκιμάζοντας έτσι και τα αντανακλαστικά της ελληνικής πλευράς, χωρίς ωστόσο να καταφέρουν να εισέλθουν.

Το δεξαμενόπλοιο με τους μετανάστες στην Τζια προβληματίζει αλλά... 

Και περίπου δύο ημέρες νωρίτερα, τις πρώτες πρωινές ώρες της Δευτέρας 16 Μαρτίου, δεξαμενόπλοιο που είχε αποπλεύσει από την Τουρκία με περίπου 190 αλλοδαπούς επιβαίνοντες (στην πλειονότητά τους άνδρες καταγόμενους από το Αφγανιστάν, το Ιράν, το Πακιστάν και τη Σομαλία) θα προσάραζε στην εξωτερική πλευρά του λιμενοβραχίονα της Τζιας, απέναντι δηλαδή από το… Σούνιο, προκαλώντας συναγερμό στις ελληνικές Αρχές. Πίσω στην Αθήνα, υπάρχει ο φόβος ότι το συγκεκριμένο περιστατικό μπορεί να μην είναι μεμονωμένο, αλλά, αντιθέτως, ενδεικτικό μιας νέας τακτικής που ίσως επιχειρήσει να ακολουθήσει η Αγκυρα στο Αιγαίο. Στέλνοντας, δηλαδή, μαζικά μετανάστες προς την Ελλάδα, όχι όμως με φουσκωτές βάρκες προς τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, αλλά με απαρχαιωμένα φορτηγά πλοία, ικανά προφανώς να φτάνουν πολύ πιο κοντά στην ηπειρωτική χώρα χωρίς τον κίνδυνο της ανατροπής στη θάλασσα ή της απώθησης και επιστροφής στις τουρκικές ακτές, ενώ τέτοιου τύπου πλοία θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως αφορμή και για μια τουρκική προβοκάτσια τύπου «έρευνας και διάσωσης» στο Αιγαίο.

Καλά ενημερωμένες πηγές σημειώνουν, ωστόσο, μιλώντας στο «Εθνος της Κυριακής», ότι το θέμα είναι στη βάση του οικονομικό, υπό την έννοια ότι είναι πολύ πιο ακριβό για έναν μετανάστη ή πρόσφυγα που βρίσκεται σήμερα στην Τουρκία να επιχειρήσει να περάσει στην Ελλάδα ή στην Ιταλία μέσα σε ένα φορτηγό πλοίο (με το «εισιτήριο» να κοστίζει αρκετές χιλιάδες ευρώ για κάθε άτομο) από όσο με μια φουσκωτή βάρκα προς τη Λέσβο ή προς κάποιο άλλο κοντινό στις τουρκικές ακτές νησί. Υπό αυτήν την έννοια, κάποιοι θεωρούν ότι η εν λόγω τακτική θα είναι δύσκολο να προσλάβει περισσότερο μαζικά χαρακτηριστικά… αν και είναι βέβαιο ότι πολλοί στην Τουρκία θα το ήθελαν και ενδεχομένως να το επιχειρήσουν.