Claudio Perez στο ethnos.gr: Ο νεοφιλελευθερισμός θα πεθάνει στη Χιλή

Το ethnos.gr συνάντησε τον Claudio Perez, έναν από τους πιο εμβληματικούς φωτογράφους της Χιλής ο οποίος επισκέπτεται για πρώτη φορά την Ελλάδα και άφησε το αποτύπωμά του στη διατήρηση της συλλογική μνήμης των αγνοούμενων από την εποχή του Πινοσέτ

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 8 λεπτά ┋

«Όλος ο λαός της Χιλής περιμένει απαντήσεις για την κατάσταση στη χώρα αλλά καμία απάντηση δεν έχει πάρει ακόμη μέχρι σήμερα. Όταν ο Πινέιρο λέει ότι υπάρχει ένα σύμφωνο ειρήνης και παρόλο αυτά συνεχίζουν να υπάρχουν καθημερινά θάνατοι και άνθρωποι που τραυματίζονται στα μάτια, όταν λένε ότι υπάρχει κοινωνική δικαιοσύνη και ‘ανεβάζουν’ τις συντάξεις αλλά στην πραγματικότητα πόσο ανέβασαν τις συντάξεις; Μόλις 4 ευρώ. Μας εξαπατούν συνέχεια. Βράζουμε» είπε στο ethnos.gr ο Claudio Pérez ένας από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες στον χώρο της φωτογραφίας της Χιλής και ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κοιτώντας με στα μάτια και σηκώνοντας τα χέρια ψηλά-παίζοντάς τα στον αέρα.

Χειμαρρώδης και παθιασμένος φωτογράφος, δημιουργός ορισμένων από τις πιο εμβληματικές εικόνες του αντιδικτατορικού αγώνα στη Χιλή τη δεκαετία του '80 ο Claudio Pérez λίγο μετά την ολοκλήρωση του Masterclass στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο της 7ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης που εξελίσσεται στο Μουσείο Φωτογραφίας στο Λιμάνι (στους χώρους του εκτίθενται φωτογραφίες του από την εμβληματική εγκατάσταση "Ο τοίχος της μνήμης" - στη γέφυρα Bulnés του Σαντιάγο (2001)- και από τις σειρές «Αγνοούμενοι» και «Φυλακές», 1994-2004) μου εξηγεί ότι στις 8 Μαρτίου που είναι η παγκόσμια μέρα της γυναίκας σίγουρα θα υπάρξει πολύς κόσμος που θα διαμαρτυρηθεί και αν δοθεί εντολή καταστολής τότε θα έχουμε σοβαρά επεισόδια.

Η μετάβαση στη δημοκρατία δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί από την εποχή του Πινοσέτ

«Πρέπει να φύγει η σημερινή κυβέρνηση και ο Πινέιρο. Δεν θα φτάσουμε μέχρι τον Απρίλιο οπότε και έχει προγραμματιστεί να διεξαχθεί δημοψήφισμα για το αν πρέπει να καταρτιστεί νέο Σύνταγμα» προβλέπει. Έχοντας ανάψει για τα καλά πολύ γρήγορα η κουβέντα τον ρωτώ ποια είναι η λύση για να επιστρέψει η ηρεμία στη Χιλή: «Να διοργανώσουμε ένα νέο δημοψήφισμα και να φτιάξουμε ένα νέο Σύνταγμα. Το Σύνταγμά μας είναι από την εποχή του Πινοσέτ. Η έλλειψη κοινωνικής δικαιοσύνης είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Χιλή και κάποια στιγμή πρέπει να απονεμηθεί. Η μετάβαση στη δημοκρατία δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί».

Ωστόσο ο Πινέιρο μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες δεν εκλέχτηκε;, επανέρχομαι. «Προφανώς, αλλά στις τελευταίες εκλογές συμμετείχε μόλις το 40% του πληθυσμού, κυρίως, της μεσαίας και ανώτερης τάξης. Πιο ηλικιωμένοι άνθρωποι. Ναι ήταν μια δημοκρατική διαδικασία αλλά με μικρή συμμετοχή στις εκλογές. Οι νέοι δεν πίστεψαν ότι μπορεί να ρθει η αλλαγή για αυτό δεν πήγαν να ψηφίσουν» εξηγεί ο 62χρονος Χιλιανός φωτογράφος.

Στη Χιλή γεννήθηκε ο νεοφιλελευθερισμός και ο πειραματισμός αυτού του οικονομικού μοντέλου και στη Χιλή θα πεθάνει

Σήμερα στην πλατεία της Ιταλίας αλλά και τους γύρω δρόμους διαδηλώνουν νέοι, συνταξιούχοι, φοιτητές και γυναίκες και η αστυνομία πυροβολεί είτε στα μάτια, είτε στο πρόσωπο. «Δεν μπορούμε να το επιστρέψουμε άλλο αυτό. Πάνω από 300 άτομα με σοβαρά προβλήματα στην όραση έχουν καταγραφεί το τελευταίο διάστημα» συμπληρώνει ο Claudio Pérez ο οποίος φωτογραφίζει αυτήν την περίοδο την συγκεκριμένη πολιτική καταστολής για λογαριασμό του Ινστιτούτου Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Χιλή. «Δεκαπέντε χρόνια βλέπαμε αυτήν την οργή και τώρα έγινε αυτή η έκρηξη. Και σήμερα ήρθε και έσκασε γιατί φτάσαμε στο σήμερα χωρίς να έχει έρθει η δικαιοσύνη για την οικογένεια του Πινοσέτ, γιατί υπάρχει κοινωνική ανισότητα. Καθημερινή είναι η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στη Χιλή γεννήθηκε ο νεοφιλελευθερισμός και ο πειραματισμός αυτού του οικονομικού μοντέλου και στη Χιλή θα πεθάνει» λέει και τα μάτια βγάζουν σπίθες.

Το νέο πρωτόκολλο προτρέπει τους φωτογράφους να μην στέλνουν φωτογραφίες μέσω των κοινωνικών δικτύων, να μην βάζουν tags σε αυτές,να μην ανεβάζουν ζωντανά βίντεο, ούτε και φωτογραφίες με ημερομηνία

Νέο πρωτόκολλο για φωτογράφους

Τελευταίο αντιδημοκρατικό φάλτσο περιορισμού της ελεύθερης έκφρασης στη χώρα της Λατινικής Αμερικής ήταν το «πρωτόκολλο για φωτογράφους πρώτης γραμμής» που εκδόθηκε πριν δύο βδομάδες από την κυβέρνηση Πινέιρο. Όπως εξήγησε ο Claudio Perez σύμφωνα με το πρωτόκολλο δεν μπορείς να βγάλεις φωτογραφία αν δεν καλύπτεις το πρόσωπό σου, δεν μπορείς να βγάλεις selfies και να τις δημοσιεύεις κατευθείαν. Το πρωτόκολλο προτρέπει να μην στέλνουν φωτογραφίες μέσω των κοινωνικών δικτύων, να μην βάζουν tags σε αυτές, να μην εκθέτουν καμία μάρκα, να μην φαίνονται σημάδια των τατουάζ. Παράλληλα, το νέο πρωτόκολλο ζητά από τους φωτογράφους να κρύβουν τα πρόσωπα και να αλλάζουν τα χρώματα. Να μην τις δημοσιεύουν την ίδια μέρα αν υπάρχει πολίτης στην πρώτη γραμμή, να μην ανεβάζουν ζωντανά βίντεο, ούτε και φωτογραφίες με ημερομηνία.

Παρατηρώντας στιγμές που αποθανάτισε στις τελευταίες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις είναι χαρακτηριστικό ότι σε καμία από τις φωτογραφίες του Claudio Pérez δεν υπάρχει ούτε μία σημαία πολιτικού κόμματος. «Δεν πιστεύω στα πολιτικά κόμματα. Δεν πιστεύω στην κυβέρνηση, ούτε στην καθολική εκκλησία. Αυτήν τη στιγμή η στήριξη που έχει ο Πινέιρο συγκεντρώνεται σε ένα 8 με 10% των Χιλιανών και στο κοινοβούλιο αποτυπώνεται μόλις στο 3%. Έχουν όλα καταρρεύσει». Μικρό διάστημα πριν φτάσει στην Ελλάδα προκειμένου να συμμετάσχει δέχτηκε επίθεση από την αστυνομία. «Ήμουν με το κράνος και φώναζα υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σταματήστε, ανθρώπινα δικαιώματα και αυτοί όλο και με χτυπούσαν πιο πολύ. Μπορώ να σου πω ότι τα δάχτυλά μου με πονούν ακόμη και σήμερα. Μου χάλασαν την μηχανή. Πήγα στο νοσοκομείο και βγήκα ξανά στην πρώτη γραμμή. Με προκάλεσαν περισσότερο». Τι είναι όμως για τον Claudio Pérez η φωτογραφία; «Η μηχανή είναι η ηλεκτρική συσκευή της μνήμης. Είναι η μάχη κατά της λίθης, κατά του θανάτου. Όλες οι φωτογραφίες, οι εικόνες είναι αυτό που μας κρατά στη ζωή. Δεν έχει σημασία ποιανού είναι η φωτογραφία. Έχει να κάνει με την έρευνα που σε οδηγεί να μιλήσεις για την τύχη της ανθρωπότητας» εξηγεί, προσθέτοντας ότι καθημερινά στριφογυρνά γύρω από το μυαλό του ένα ερώτημα: «Για ποιο κάνουμε τις φωτογραφίες και σε ποιον απευθύνονται».

Ο τοίχος της μνήμης

Ο ίδιος φωτογραφίζει όπως λέει για τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης. Γιος λογιστή και με μητέρα νοικοκυρά έφυγε από τη Χιλή με πέντε φίλους του με προορισμό το ελεύθερο Παρίσι. «Θα πηγαίναμε οδικά μέσω της Βραζιλίας κι από κεί θα φτάναμε στην Ευρώπη,λαθραία,μ΄ένα εμπορικό πλοίο. Δεν τα κατάφερα. Έμεινα στη Βραζιλία. Πέντε χρόνια. Φωτογράφιζα τις διαδηλώσεις από τις εικόνες της τηλεόρασης, τις εμφάνιζα κι΄ έψαχνα τους δικούς μου. Ένοιωθα έτσι παρών, έστω εξ΄ αποστάσεως, αλλά, έπρεπε να επιστρέψω. Πίστευα πως ο Πινοσέτ δεν θα έπεφτε χωρίς εμένα» είπε. Επέστρεψε στη Χιλή ως φωτορεπόρτερ με πλαστό δελτίο διαπίστευσης. Τρία χρόνια μετά την επιστροφή του, το 1986 επιδόθηκε σε έναν αγώνα καταγραφής της κουλτούρας του θανάτου και της συγκρότησης αρχείου με εικόνες των αγνοούμενων συλληφθέντων της χούντας του Πινοσέτ, δημιουργώντας την εμβληματική εγκατάσταση: «Ο τοίχος της μνήμης» στη γέφυρα Bulnes του Σαντιάγο (2001). Συγκέντρωσε συνολικά 967 πορτρέτα από το σύνολο των 1.197 καταγραμμένων αγνοουμένων, εκτύπωσε τις φωτογραφίες σε κεραμικά πλακίδια και τα «κόλλησε» στον «τοίχο της μνήμης» με τα κενά πλακίδια για τους αγνοούμενους των οποίων δεν εντόπισε φωτογραφίες. «Βάζοντας αυτές τος φωτογραφίες στον τοίχο τους βοηθούσα να επιστρέψουν στη ζωή».

Δεκαπέντε χρόνια μετά την εγκατάστασή του ο «τοίχος της μνήμης» βρίσκεται σε άθλια κατάσταση. Το νερό και η ρύπανση άρχισε να περνά μέσα από το κεραμικό υλικό. «Είχαμε βάλει βιομηχανοποιημένη ρυτίνη για να προστατέψουμε τις φωτογραφίες. Πλέον με δυσκολία βλέπεις τα πρόσωπά τους «Για μένα αυτή είναι και η οριστική εξαφάνιση των αγνοούμενων» κατέληξε.
Το απόγευμα (Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου) ο Claudio Pérez θα παραστεί στην προβολή του ντοκιμαντέρ «The city of photographers», στις 19:00, στο Μορφωτικό Ίδρυμα της ΕΣΗΕΜ-Θ (Στρατηγού Καλλάρη 5, 3ος όροφος). Η ταινία αποτυπώνει τον ρόλο των φωτογράφων στον αγώνα ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς στη Χιλή και μετά την προβολή θα παρουσιάσει φωτογραφίες από την εν εξελίξει δουλειά του στη Χιλή και την άποψή του για τον ρόλο των φωτορεπόρτερ στην καταγγελία του καθεστώτος της χώρας του.