Ο κορονοϊός σώζει τον… Ερντογάν - Πώς ο ιός θα εξασφαλίσει την πολιτική του επιβίωση

Η Τουρκία, όπως και πολλές άλλες χώρες, αντιμετωπίζει τη διπλή πρόκληση της επιβράδυνσης της ταχείας εξάπλωσης του κορονοϊού και της αποφυγής της κατάρρευσης της οικονομίας της. Κι ο Τούρκος πρόεδρος, παράλληλα, διάγει μία πολύ δύσκολη περίοδο στην εξουσία, καθώς ο κορονοϊός απειλεί να «τινάξει στον αέρα» το οικοδόμημα του επιτυχημένου ηγέτη, που έχει χτίσει εδώ και 18 χρόνια, κυρίως ενώπιον του λαού του.

Ο «αόρατος πόλεμος», όπως έχουν ονομάσει τον κορονοϊό όλοι οι ηγέτες στον κόσμο, απειλεί τόσο το «κρυστάλλινο και διάφανο» προφίλ του Τούρκου προέδρου, όσο κυρίως την οικονομία της χώρας του, το οικονομικό του «θαύμα», όπως παρουσιάζεται εδώ και 18 χρόνια. Η οικονομία της Τουρκίας δεν αρρώστησε –φυσικά και ξαφνικά- λόγω κορονοϊού, αντιμετωπίζει κρίση εδώ και πάνω από μία πενταετία, ωστόσο τώρα η πανδημία έβαλε πλέον το μεγάλο ασθενή στην… εντατική. 

Ο Τούρκος πρόεδρος έχει δώσει πολλές μάχες και θα προσπαθήσει να διαχειριστεί (και) τον κορονοϊό με τρόπο ώστε να του εξασφαλίσει την πολιτική του επιβίωση και την εδραίωση της εξουσίας του. Ήδη ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει αρχίσει να παρουσιάζει ως «επιτυχία» τον τρόπο διαχείρισης της κρίσης, παρά τις περί του αντιθέτου φωνές της αντιπολίτευσης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Οι τρόποι γνωστοί:

Επικοινωνιακή «εξουδετέρωση» αντιπάλων και επικριτών

- Αν και οι επόμενες γενικές εκλογές είναι το 2023, ο Ερντογάν γνωρίζει ότι ένα μεγάλο μέρος της εκλογικής του επιτυχίας του θα στηριχθεί στον τρόπο που θα αντιμετωπίσει την κρίση του κορονοϊού, ώστε να μην δώσει… πόντους και δημοσκοπικές μονάδες στους αντιπάλους του.

Το τουρκικό υπουργείο Εσωτερικών εμπόδισε –εν τη γενέσει της- την προσπάθεια των δήμων –και δη των αντιπολιτευόμενων- να πρωτοστατήσουν στη λήψη μέτρων κατά του κορονοϊού και στη συγκέντρωση χρημάτων για τη βοήθεια των πολιτών. Οι κρατικές αρχές εμπόδισαν την αντιπολίτευση, η οποία ελέγχει τους δήμους της Κωνσταντινούπολης, της Άγκυρας και της Σμύρνης, να ηγηθεί εκστρατειών για δωρεές και συγκέντρωση χρημάτων ή άλλες τοπικές πρωτοβουλίες, εκτός εάν εποπτεύονται από τις νομαρχίες.

Με άλλα λόγια, η τουρκική κυβέρνηση θέλει να καρπωθεί ουσιαστικά τις προσπάθειες που αποσκοπούν στην ανακούφιση του λαού από τον κορονοϊό και για αυτό τονίζει συνεχώς ότι ο πρόεδρος δωρίζει επτά μηνιαίους μισθούς του, ανοίγει νοσοκομεία, παρέχει φορολογικές ελαφρύνσεις και διανέμει μάσκες δωρεάν, παραβλέποντας λάθος χειρισμούς, όπως το χάος και τον πανικό των πολιτών που δημιουργήθηκε το πρώτο Σαββατοκύριακο του Απριλίου με την απαγόρευση κυκλοφορίας, επειδή δεν υπήρξε έγκαιρη προειδοποίηση.

- Παράλληλα, αρκετοί δημοσιογράφοι συνελήφθησαν ή διώχθηκαν νομικά τις τελευταίες εβδομάδες - συμπεριλαμβανομένου του Φατίχ Πορτακάλ, παρουσιαστή στο κανάλι Fox News της Τουρκίας, επειδή διατύπωσε γραπτώς τις ανησυχίες του έπειτα από τη δήλωση του Ερντογάν για κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων των πολιτών κατά το παρελθόν, προκειμένου να στηριχτεί ένας κοινός αγώνας, όπως είναι τώρα ο κορονοϊός.

Συνολικά 410 απλοί πολίτες έχουν επίσης τεθεί υπό κράτηση για δημοσιεύσεις ή αναρτήσεις σε μέσα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με τον κορονοϊό που έρχονται σε αντίθεση με τα στοιχεία της κυβέρνησης.

Ενώ ακόμη και γιατροί ή καθηγητές ιατρικής προσήχθησαν και στη συνέχεια υποχρεώθηκαν σε δημόσια συγγνώμη για απόψεις τους που αμφισβητούσαν αυτές της κυβέρνησης ή προκαλούσαν στο κοινό πανικό και εφιαλτικά σενάρια.

- Και όταν ο κορονοϊός υποχωρήσει επιτέλους και τα μέτρα σταματήσουν, για να αντιμετωπιστεί η υποβόσκουσα κοινωνική αντίδραση από τις οικονομικές συνέπειες της επιδημίας, είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο πρόεδρος Ερντογάν θα θελήσει να χρησιμοποιήσει τα φιλο-κυβερνητικά μέσα ενημέρωσης για να παρουσιαστεί ως ο «σωτήρας» της χώρας.

Με όλα τα παραπάνω «μέσα» επομένως, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απολαμβάνει ορισμένα πολιτικά πλεονεκτήματα στη χώρα του σε αντίθεση με άλλες δυτικές χώρες.

Ο Τούρκος πρόεδρος δεν χρειάζεται να ανησυχεί από έναν ανεξάρτητο Τύπο, ο οποίος θα επισήμαινε τα αρχικά του λάθη ή θα σχολίαζε τις συνέπειές τους.

-  Μπορεί επίσης να βασίζεται στη συνεργασία της βουλής, χωρίς να χρειάζεται να διαπραγματευτεί ή να κάνει συμβιβασμούς, από τη στιγμή που ο «άτυπος» κυβερνητικός του εταίρος, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, βρίσκεται εκεί για να τον στηρίζει σε όποια νομοθετική πρωτοβουλία πήρε ή θελήσει να πάρει. 

-  Ούτε επίσης ανησυχεί για το δικαστικό σώμα που μπορεί να παρέμβει για την εφαρμογή των αποφάσεών του.

-  Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν χρειάζεται να ανησυχεί ούτε και για τον αντίκτυπο των σφαλμάτων του σε μία επικείμενη εκλογική αναμέτρηση, γιατί δεν πρόκειται να αντιμετωπίσει τους ψηφοφόρους του σε λίγους μήνες, εκτός εάν καταρρεύσει η οικονομία και αρνηθεί τελικά να απευθυνθεί για δάνειο στη διεθνή κοινότητα.

Ωστόσο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει και ορισμένα συγκριτικά μειονεκτήματα, σύμφωνα με τον Αμερικανό διπλωμάτη, Έντουαρντ Στάφορντ, ο οποίος υπηρέτησε στην Άγκυρα ως ακόλουθος.

• Πρώτον, δεν είναι στο χαρακτήρα του να ακολουθεί τις συμβουλές των υφισταμένων του, αν έρχονται σε αντίθεση με τις δικές του απόψεις. Ο Ερντογάν έχει δείξει αυτήν την τάση ειδικά σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, με χαμηλότερα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα στη Συρία, στο ζήτημα της ανατολικής Μεσογείου, στο προσφυγικό-μεταναστευτικό και σε όλες σχεδόν τις διαπραγματεύσεις του με τη Δύση.
• Δεύτερον, ο Ερντογάν δεν ακούει ή δεν διαθέτει συνεργάτες που να θεωρεί ότι πρέπει οπωσδήποτε να ακούσει για να σώσει ζωές, για να προστατεύσει την οικονομία ή για να διατηρήσει τις πιθανότητες επανεκλογής του.
• Τρίτον, ο Ερντογάν κυβερνά ως «one man show» και η ευθύνη για τυχόν αποτυχίες θα βαρύνει την πλάτη του κι αυτό το γνωρίζει.

«Θα ήταν εφικτό άραγε ο Ερντογάν να αναιρέσει το «εγώ» του και να ακούσει τους επιστήμονες αυτή τη φορά;

Και το πιο σημαντικό, μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό να χρησιμοποιήσει αυτήν την κρίση ως πρόσχημα για την πολιτική εξουδετέρωση των αντιπάλων και επικριτών του,  όπως έκανε μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο 2016;

Θα καλέσει όλους τους Τούρκους να ενωθούν και να αφήσουν τους πολιτικούς, εθνοτικούς, κοινωνικούς διχασμούς για να καταπολεμήσουν την απειλή του κορονοϊού ή θα διαιρέσει τον τουρκικό λαό μέσω της ξενοφοβίας και της πολιτικής πόλωσης;», αναρωτιέται ο Αμερικανός διπλωμάτης, προκαλώντας την εξής τροφή για σκέψη: Είναι ο ιός η μεγαλύτερη πρόκληση για τον Ερντογάν ή ο ίδιος του ο εαυτός που πρέπει να πολεμήσει για να βγει νικητής;

Ο Τούρκος πρόεδρος είναι αντιμέτωπος με τη μεγαλύτερη πρόκληση στην καριέρα του από έναν εχθρό εναντίον του οποίου η πολιτική οξυδέρκεια και η ικανότητα ελιγμών, στα οποία βασίζεται συνήθως για να λύνει τους «γόρδιους δεσμούς» του, δεν είναι σαφές προς το παρόν αν θα καταφέρουν να «εξουδετερώσουν» κι έναν… ιό, του οποίου η κινητήριος δύναμη δεν είναι πολιτική, αλλά οργανική.

Μάσκα και… συμπάθεια

Πάντως, ήδη το προσπαθεί και εσωτερικά και εξωτερικά. Για παράδειγμα, η αποστολή μασκών σε άλλες χώρες παρά τις ελλείψεις στην Τουρκία αποτελεί μέρος της στρατηγικής –θα λέγαμε- της εξισορρόπησης των συναισθημάτων των ξένων, τα οποία τα τελευταία χρόνια είναι κυρίως αρνητικά λόγω Συρίας, S-400, Μεσογείου, παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων κλπ. κλπ.

«Η φιλανθρωπία αποτελεί σημαντικό στοιχείο στη συλλογική ταυτότητα της Τουρκίας, στην ιδέα που η χώρα έχει για τον εαυτό της. Εξετάζοντας τη φράση του ιδρυτή της Τουρκίας Ατατούρκ ‘ειρήνη στο σπίτι, ειρήνη στον κόσμο’, η καλοσύνη καθορίζει σποραδικά και τις σχέσεις της Τουρκίας με άλλες χώρες ως ένας τρόπος για την αποκατάσταση της αυτοεκτίμησης», αναφέρει ο Γιαπράκ Γκιουρσόι, καθηγητής Πολιτικών και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Aston της Αγγλίας.

Αν και τα κουτιά που περιείχαν τις μάσκες είχαν το λογότυπο της τουρκικής προεδρίας, σε ορισμένα πακέτα ήταν τυπωμένο ένα απόσπασμα του μυστικιστή Ρούμι του 13ου αιώνα, που συνδέει τη βοήθεια με τη συμπόνια και τη φιλανθρωπία στο Ισλάμ και που μπορεί επίσης να εφαρμοστεί στις διεθνείς σχέσεις για να κερδίσουν κάποιες χώρες το σεβασμό.

Η κυβέρνηση Ερντογάν τις τελευταίες δύο δεκαετίες «χρησιμοποίησε» συχνά την εξωτερική βοήθεια ως τρόπο για την επέκταση της «μαλακής ισχύος» της στον μουσουλμανικό κόσμο αλλά και πέραν αυτής. Ο κορονοϊός βοηθά τώρα στην επέκταση αυτής της βοήθειας και στη Δύση, συμβάλλοντας θετικά –πλέον- στην εντύπωση που έχει καλλιεργηθεί για την Τουρκία.